صادق هدایت . [ دِ ق ِ هَِ ی َ ] (اِخ ) وی فرزند اعتضادالملک و از خاندان اشراف ایران است . پدران وی پیوسته شاغل مقامات عالی دولتی و مناصب نظامی بودند. صادق در
28 بهمن
1281 هَ . ش . در تهران تولد یافت . او بیشتر عمر خود را در تهران بسر برد و طولانی ترین سفر وی هنگامی است که برای تحصیل به فرانسه رفت . وی در این کشور اوقات خود را بیشتر به سیر و گشت گذراند. ابتدا در پاریس بود و سپس به «بزانسون » رفت ودر پانسیونی خانوادگی سکونت جست ، سپس به پاریس بازگشت و هنگامی بدان شهر بر آن شد که خود را در رودخانه غرق کند ولی او را نجات دادند. داستانهای معروف : زنده بگور، سه قطره خون ، نمایشنامه ٔ «پروین »، افسانه ٔ آفرینش ، فوائد گیاهخواری را در آنجا نوشت . سپس به وطن خود بازگشت و بسال
1315 هَ . ش . به بمبئی رفت و در آنجا زبان پهلوی را فراگرفت و با دو داستان که از هند فراگرفته و به فرانسه نوشته بود
۞ بازگشت . و بسال
1324 در حدود دو ماه در تاشکند ازبکستان شوروی گذرانید و عاقبت در آذر
1329 به پاریس سفر کرد و پس از چهار ماه در آنجا بوسیله ٔ گازانتحار کرد. صادق در بذله گویی استعداد و مهارتی داشت . به حیوانات شفقت میورزید. با اینکه ظاهر او لاابالی مینمود در زندگانی منظم بود. وی به زبان انگلیسی تا حدی آشنایی داشت که میتوانست از آثار علما و ادبا بهره برد و بوسیله ٔ زبان فرانسه از معارف و ادبیات ملل مختلف بهره مند میشد. در پایان عمر به تحصیل زبان روسی همت گماشت و به مطالعه ٔ آن اشتغال داشت . به حافظ و خیام علاقه ٔ بسیار میورزید. هنگام جوانی و در آن وقت که در پاریس اقامت داشت به عقاید مذهبی یوگا و کیش بودایی روی آورد و همان اوقات بود که مجسمه ٔ کوچک بودا را خرید و از آن پس همیشه آن مجسمه بر روی میزوی دیده میشد. صادق روز
19 فروردین سال
1330 هَ . ش . در پاریس خودکشی کرد، بدینسان که به گرمابه ٔ خانه ٔخویش رفت و نخست سوراخها و روزنه ها را استوار ساخت ،سپس شیر گاز را گشود و در کف حمام دراز کشیده جان سپرد. جنازه ٔ او را در مسجد پاریس گذاردند و پس از توقفی اندک در حالی که قریب یکصد تن از دانشجویان ایرانی آن را تشییع میکردند به قبرستان «پِرْلاشِز» حمل ودر آنجا دفن کردند. گذشته از مقالاتی که از وی در مجله ها بطبع رسیده تألیفات متعددی دارد از اینقرار:
1 - داستانها: زنده بگور. آب زندگی شامل
9 داستان . سایه ٔ مغول (قسمت سوم کتاب انیران ). سه قطره خون شامل
11 داستان . علویه خانم . سایه روشن شامل
7 داستان . وغ وغ ساهاب شامل
35 قصه . بوف کور. سگ ولگرد
8 داستان . ولنگاری
6 داستان . حاجی آقا. فردا. توپ مروارید.
2 - نمایشنامه ها: پروین دختر ساسان . مازیار. افسانه ٔآفرینش .
3 - آثار تحقیقی : فوائد گیاهخواری . انسان و حیوان . ترانه های خیام . پیام کافکا.
4 - سفرنامه ها: اصفهان نصف جهان . در جاده ٔ نمناک .
5 - فرهنگ عامّه : اوسانه . نیرنگستان .فلکلور یا فرهنگ توده .
6 - ترجمه از متون پهلوی : گجسته ابالش . کارنامه ٔ اردشیر بابکان . گزارش گمان شکن . یادگار جاماسب . زند وهومن یسن . شهرستانهای ایران شهر.
7 - ترجمه ازفرانسه : دیوار. مسخ گراکوس شکارچی و داستان های دیگر. (از کتاب صادق هدایت حسن قائمیان ).