طپانچه زدن . [ طَ چ َ
/ چ ِ زَ دَ ] (مص مرکب ) سیلی زدن کسی را. چک زدن . طپنچه زدن . لطمه زدن . زخم با کف دست زدن . ضفد. خمش . طرف . ذح . سفع. سفق . لفخ . لظه . لطس . لخ . لمه .طر. لخم . لدم . لخب . لهط. موج . (منتهی الارب ): سفق ، مطس ؛ طپانچه بر روی کسی زدن . لباخ ، تلاطم ، ملاطمة، لطام ، ملامخه ، لماخ ؛ طپانچه با هم زدن و یکدیگر را طپانچه زدن . لطع؛ طپانچه زدن بر چشم . لطم ؛ طپانچه زدن بر رخسار و اندام . فشخ ؛ طپانچه زدن بر سر کسی . (منتهی الارب )
: بناطوش کس فرستاد سوی کسری که بندوی را سوی من فرست تا دستش ببرم که وی طپانچه بر روی من زد و اگر نه جنگ را بیارای . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
به یکی گرم طپانچه که بر آن آلرتو
برزدم جنگ چه سازی چکنی بانگ ژغار.
بوالمثل بخاری (از حاشیه ٔ فرهنگ اسدی نخجوانی ).
ز گفتار هر دو پشیمان شدند
طپانچه به رخسارگان برزدند.
فردوسی .
ز بس طپانچه که هر شب به روی برزدمی
بروز بودی بر روی من هزار نشان .
فرخی .
مادر موسی طپانچه بر روی خود زد. (قصص الانبیاءص
90).
خود از در ریغ بر زمین زد
بسیار طپانچه بر جبین زد.
نظامی .
زنم چندان طپانچه بر سر و روی
که یارب یاربی خیزد ز هر موی .
نظامی .
لیلیش چنان طپانچه ای زد
کافتاد برو چو مرده بیخود.
نظامی .
و طپانچه ای بر گردن من زدند. (انیس الطالبین نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف ص
221،
224).
که نه وقت آن سماع است که دف خلاص یابد
بطپانچه ای و بربط برهد بگوشمالی .
سعدی .
گه عارض سیمین یکی را طپانچه زدی . (گلستان ).
ولی دو مهره چو هم پشت یکدگر گردند
دگر طپانچه ٔ خصمان بهیچ رو نخرند.
ابن یمین .
خواجه مرا نزدیک خود کشیدند، و طپانچه بر گردن من زدند. (انیس الطالبین بخاری ).