عندلیب

عندلیب . [ع َ دَ ] (ع اِ) هزاردستان که به آوازهای رنگارنگ بانگ کند. و آن را عندبیل نیز گویند. ج ، عَنادِل ، زیرااسماء عربی که بیش از چهار حرف داشته باشند در حالت جمع به چهارحرفی تبدیل شوند. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). بلبل . (غیاث اللغات ). هزار. هزارآوا. کُعَیْت :
جرس دستان گوناگون همی زد
بسان عندلیبی از عنادل .

منوچهری .

خنیاگرانت فاخته و عندلیب را
بشکست نای در کف و طنبور در کنار.

منوچهری .

برگل تر عندلیب گنج فریدون زده ست
لشکر چین در بهار خیمه به هامون زده ست .

منوچهری .

عندلیب هنر به بانگ آمد. (تاریخ بیهقی ص 387).
چو گور دشت بسی رفته ای نشیب و فراز
چو عندلیب بسی گفته ای سرودو غزل .

ناصرخسرو.

تا بی نوا جهان به نوا گشت عندلیب
بر شادی از نوای جهان در نوا شده ست .

ناصرخسرو.

تنم ز بار بلا زآن همیشه ترسان است
که گاه گاهی چون عندلیب بسراید.

مسعودسعد.

به باغ لهو تو رامش چو ارغوان خندید
ز شاخ مدح تو دولت چو عندلیب سرود.

مسعودسعد.

طوطیانه گفت نتوانند جز آموخته
عندلیبم من که هر ساعت دگر سازم نوا.

مسعودسعد.

چمن شده ست چو محراب و عندلیب همی
زبور خواندداودوار در محراب .

معزی .

من که خاقانیم به باغ جهان
عندلیبم ولیک نوحه گرم .

خاقانی .

چه سبب سوی خراسان شدنم نگذارند
عندلیبم ، به گلستان شدنم نگذارند.

خاقانی .

مرگ شود بوالعجب ، تیغ شود گندنا
کوس شود عندلیب ، خاک شود لاله زار.

خاقانی .

بیکار بود که در بهاران
گویند به عندلیب مخروش .

سعدی .

نه عجب گر فرورود نفسش
عندلیبی غراب هم قفسش .

سعدی (گلستان چ یوسفی ص 179).

خوشا و خرما وقت حبیبان
ببوی صبح و بانگ عندلیبان .

سعدی .

سرگذشت اهل دل را از نظیری بشنوید
عندلیب آشفته تر میگوید این افسانه را.

نظیری (از امثال و حکم دهخدا).

تأثیر عشق بین که پس ازمرگ عندلیب
اوراق گل بریزد و بر وی کفن شود.

؟ (از یادداشت مرحوم دهخدا).

- عندلیب نوا ؛ دارنده ٔ نوای عندلیب . دارای نوایی چون نوای عندلیب :
بوبکر عندلیب نوا را بخوان
گو قوم خویش را چو بیایی بیار.

خاقانی .