قاشق

واک "ق" در برخی واژهها میتواند دگرگون شدهء واک "ک" باشد. مانند بخش غربی ایران، اراک، که در دوران اسلامی به دو واژهء عراق عجم(اصفهان و همدان و...) و عراق عرب(تقریبا عراق کنونی) دگرگون شد که هنوز هم غربیان آنرا «ایراک» تلفظ میکنند. یا مانند کفکاز که شد قفقاز و... واژهء قاشق نیز دگرگون شدهء واژهء "کاچُک" است که هنوز در زبانهای آریائی روسیه به گونهء "کاپچیک" زنده است و در زبانهای کهن ایرانی مانند پهلوی به گونهء «کپچک» آمده است. انبوه وازه های کپچه و کمچه و شمچه و شمشه و... که اغلب در خانه سازی بکار میرود نیز از همین واژه است. مفهوم این واژه در زبان پهلوی «کف دست کوچک» یا همان «کفچه» معنی میدهد. این واژه نمیتواند ترکی باشد بویژه که در هیچ متن ترکی نیامده است و نیز اگر معنی آنرا برپایهء واژهء «قاشمق» یا «قاشیماق» ترکی بخواهیم بررسی کنیم نمیتواند عملکرد قاشق را توجیه کند. زیرا که مفهوم خاراندن و تراشیدن دارد درحالیکه چنین عملی برای خوردن غذا و برداشت خوراک از ظرف غذا ناشایست مینماید! مگر آنکه گمان کنیم ترکان قدیم مانند خرگوش که هویچ را میتراشد غذایشان را که نمیدانیم چه بوده، میتراشیدند. درحالیکه عملکرد قاشق برداشتن بدون زحمت است نه تراشیدن و خاراندن !

واژه قاشق فقط در فارسی تهران بکار میرود. مثلا در کرمانشاه چمچه میگویند.

«واژه قاشق را فقط بخشی از ترکها بکار می برند و نه همه ترکها و کاربرد آن پیشینه زیادی در ادبیات ترکی ندارد اما این کلمه در بین همه فارس زبانها رایج است و می تواند تغییر یافته و معرب و یا ترکی شده باشد( از چاگوگ (چاقو) و یا ازکمچک و یا کمشچک )» از مقاله دکتر محمد عجم: "تاثیر زبان فارسی بر زبان و ادبیات شبه قاره هند"