مست شدن

مست شدن . [ م َ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) حالتی دست دادن از سستی و لذت و نشاط و کم خردی با خوردن شراب و دیگر مسکرات و امثال آن . سکر. (دهار) (تاج المصادر بیهقی ). نزف . انزاف . نشوة. انتشاء. ثمل . انهکاک . دجر. صاحب آنندراج گوید: گرم شدن ، سرگران گردیدن ، از پرکار شدن ، از پرکار رفتن ، سرمست شدن ، نشئه گرفتن ، نشئه بردن ، بلند شدن ، سخت شدن دماغ ، دماغ رسیدن ، دماغ آرایش دادن ، دماغ رساندن ، شکفته کردن دماغ ، دماغ گرم کردن ، از مترادفات آن است . -انتهی :
شود در نوازش بدین گونه مست
که بیهوده یازد به جان تو دست .

فردوسی .

گفت بخوردم کرم درد گرفتم شکم
سر بکشیدم دودم مست شدم ناگهان .

لبیبی .

حاکم روز قضای تو شده مست مگر
نه حکیمست که سازنده ٔ گردنده قضاست .

ناصرخسرو.

نی مشو آخر به یک می مست نیز
می طلب چون بی نهایت هست نیز.

عطار.

باده از ما مست شد نی ما ازو
قالب ۞ از ما هست شدنی ما ازو.

مولوی (مثنوی ).

شبی مست شد آتشی برفروخت
نگون بخت کالیو خرمن بسوخت .

سعدی (بوستان ).

ترسم که مست و عاشق و بیدل شود چوما
گر محتسب به خانه ٔ خمار بگذرد.

سعدی .

به خرابات چه حاجت که یکی مست شود
که به دیدار تو عقل از سر هشیار برفت .

سعدی .

مستی خمرش نشود آرزو
هر که چو سعدی شود از عشق مست .

سعدی .

انهزاج ؛ مست شدن از بگنی و مانند آن . (منتهی الارب ). ابث ؛ مست شدن از پر خوردن شیر اشتر.
- مست شدن از خواب ؛سخت به خواب شدن :
بدان گه که شد کودک از خواب مست
خروشان بشد دایه ٔ چربدست .

فردوسی .

|| خوسه شدن . لاس شدن . چنانکه شتر یا گربه و جز آن . به فحل آمدن . به گشن آمدن . خواهان گشنی شدن . نر خواستن . تیزشهوت شدن فحل : ضراب ؛ مست شدن اشتر و تیزشهوت شدن . (تاج المصادر بیهقی ). قطم ؛ مست شدن اشتر و فا گشنی آمدن او. (تاج المصادر بیهقی ). || سرکش و غیرمطیع شدن . خشمناک شدن چنانکه درفیل نر و اشتر نر و غیره : هیاج ؛ مست شدن شتر.