نائب الصدر

نائب الصدر. [ ءِ بُص ْص َ ] (اِخ ) صدرالدین تبریزی محمدبن محمدرضا مشهور به نائب الصدر تبریز، مؤلف «فرهنگ عباسی » است . در کتاب دانشمندان آذربایجان آمده است : نائب الصدر خلف محمدرضا المدعو به صدرالدین تبریزی بوده کتاب لغتی در تاریخ 1225 هَ . ق . برای عباس میرزا نائب السلطنه بعنوان فرهنگ عباسی تألیف کرده . (دانشمندان آذربایجان ص 370). مؤلف فهرست کتب خطی مدرسه ٔ سپهسالار زیر عنوان «فرهنگ عباسی » با نقل عبارت بالا می نویسد: «و در ص 228 همان کتاب [ دانشمندان آذربایجان ] بنقل از نگارستان دارا گوید، صدرالدین محمد تبریزی خلف ملاّرضا قاضی عسکر متخلص به شفاء تبریزی است در علوم شرعیه و فنون ادبیّه و لغت عرب ید طولائی داشت و تحصیل علم و ادب را اول در خدمت والدماجد و بعد از آن در عتبات عالیات از آقای سیدمهدی بروجردی و آقا سیدعلی مجتهد و سایر مجتهدین عظام کرده و در اطلاع از مسائل شرعیه و آگاهی از فنون ادبیه بی نظیر است و طبعی موزون دارد و نظم و نثری با حلاوت به لغت پارسی و عربی دارد و له :
انیس الصب فی الحب العناء
فلیس عن العناء له الغناء.
و نیز آقای تربیت در ص 189 [ کتاب دانشمندان آذربایجان ] در ذیل شفا- ملارضا، پدر مرد نامبرده ٔ بالا گوید: در حوالی سنه ٔ 1208 به رحمت ایزدی پیوسته است ، و میدانیم که وفات آقای سیدمهدی بروجردی (بحرالعلوم ) به سال 1212 و وفات آقا سیدعلی (صاحب ریاضی ) به سال 1231 بوده است بنابراین معلوم میشود از علماء قرن سیزدهم هجری بوده و از تصریح خود مؤلف فرهنگ عباسی در دیباچه میدانیم که به سال 1225 شروع به تألیف این کتاب نموده و از اطلاع بر اینکه صدرالدین محمدبن ملارضای مذکور در لغت ید طولائی داشته و در اطلاع از مسائل شرعیه بی نظیر است ، گمان نزدیک به یقین پیدا می کنیم که مؤلف این فرهنگ [ فرهنگ عباسی ] همین صدرالدین محمدبن ملارضا میباشد و مؤلف نگارستان از این فرهنگ وی خبر نداشته که در کتاب خود آن را یاد نکرده و یا تألیف کتاب او پیش از این فرهنگ بوده است . (فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ عالی سپه سالار ج 2 صص 224-225).