عر و تیز

عر و تیز. بانگ ناهنجار درازگوش. عبارتی است که در آثار داستان نویسان معاصر ایران، بویژه پیروان سبک واقع گرایی( رئالیسم) دیده شده است. به چم (معنی) صدایی است که خر و الاغ ایجاد میکنند و این در زمانی است که مورد زور و شتم قرار داده می شوند که صدایی اعتراض آمیز و آزار دهنده است. به ناله و مویه ی انسانی در زمان تنگنا و زاری فراوان با حالت تحقیر آمیز و بسیار عوامانه گفته میشود عرّ و تیز در متون قدیم نیز به چشم می‎خورد. ملّا فوقی یزدی (قرن 11) این عبارت را در معنی هارت و پورت آورده: نوای شعر من و عرّو تیز نظم عدو بود چو نسبت قانونی و نی‌انبانی (فرهنگ سازها؛ طغرل طهماسبی؛ ذیل نی‌انبان) توجه مهم. چم بعنوان فارسی سره معادل "معنی" در زبان تازی اصالتی ندارد و از واژه های دساتیری است و پرهیز از آن اولی. دساتیر. [ دَ ] (اِخ ) دساتیر آسمانی . نام کتابی است که ملافیروز نام از ایران به هند برده و ترویج کرده و این کتاب ظاهراً در زمان شاه عباس اول جعل شده است ، صد سال پیش از ملا فیروز. شاید جعل آن به زمان اکبرشاه (963-1014 هَ . ق .) در هند باشد و این کلمه به معنی کتاب آسمانی از مجعولات خود کتاب دساتیراست . (یادداشت مرحوم دهخدا). مجعول کتابی در دوران سلطنت اکبرشاه در قرن دهم هَ . ق . بدست شخصی بنام آذرکیوان فراهم شده است و آنرا به پیغمبری مجعول از ایران باستان بنام ساسان پنجم نسبت داده و خود آنرا ترجمه و تفسیر کرده است . این کتاب بعدها بطبع رسید و مایه ٔ گمراهی فرهنگ نویسان شد و لغات ساختگی آن از راه فرهنگها در شعرهای شاعرانی مانند شیبانی و ادیب الممالک و فرصت راه یافت و غلطهای تاریخی آن نیز وارد تاریخ دوران قاجار شد. بعضی از لغات دساتیری امروز در میان فارسی زبانان رواج دارد. (از دایرة المعارف فارسی ). رجوع به مقاله ٔ مرحوم پورداود در مقدمه ٔ همین لغت نامه و نیز به فرهنگ ایران باستان و مزدیسنا شود. از دهخدا.