صدفه

صُدفه : صدفه عبارت است ازاینکه فرض کنیم حادثه‏اى خود بخود بدون آنکه شى‏ءاى ازاشیاء دخالت داشته باشد، بوجود آید. یکى ازضروریات عقل امتناع صدفه واتفاق است. درمیان دانشمندان جهان ازآغازتاریخ جهان کمترافرادى پیدامى‏شوند که وقوع صدفه را جایز بدانند فقط درمیان دانشمندان قدیم یونان احیانا کسانى یافت مى‏شوند که منکرمبدا جهان بوده‏اند و وقوع صدفه را جایز مى‏دانسته‏اند. ولى حقیقت اینست که معلوم نیست این نسبتها که درتاریخ داده مى‏شود چه اندازه صحت دارد. اعتقاد به صدفه واتفاق و نفى قانون قطعى علیت ومعلولیت مستلزم اینست که هیچگونه نظم و قاعده و ترتیبى درکارجهان قائل نشویم وهیچ چیزراشرط ودخیل درهیچ چیزندانیم وپیدایش هیچ حادثه‏اى را مربوط به هیچ امرى ندانیم و بین هیچ چیزى وچیزدیگرى رابطه‏اى قائل نشویم و البته این جهت مستلزم اینست که خط بطلان روى تمام علوم بکشیم. زیرا هرعلمى عبارت است ازبیان مجموعه‏اى ازقواعد ونظامات جهان واگر پیدایش یک حادثه بلا جهت وبلاعلت جایزباشد درهمه وقت وتحت هرشرطى وقوع هرحادثه‏اى را مى‏توان انتظارداشت و درهیچ وقت و تحت هیچگونه شرایطى اطمینان به وقوع نیافتن هیچ حادثه‏اى نمى‏توان پیدا کرد.
منبع: علامه طباطبایی محمد . کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم . با شرح شهید مطهری مرتضی . انتشارات صدرا . تهران 1364 جلد سوم مقاله هشتم صفحه 86