تبشیری

تبشیر در لغت به معنای «بشارت دادن» و «مژده آوردن» است و خود واژة انجیل نیز به معنای بشارت و نوید است (لوقا، ۲:۱؛ متی، ۲۶:۱۳؛ مرقس، ۱:۱؛ رجوع کنید به هاکس، ص ۱۱۱). اصطلاح تبشیر در قرون اخیر از نظر مفهوم و مصداق توسعه یافته و به هر نوع خدمت یا مأموریت (میسیون ) برای اعتلای «کلمة مسیح» در داخل یا خارج از جوامع مسیحی ، اطلاق می شود (داگلس، ص ۶۶۴). بر این اساس، تبشیر بر دو نوع است: درون دینی، یعنی تبشیر در بین مسیحیان مستقر در جهان اسلام، مانند ارمنیها و آسوریها و نسطوریها، که شامل خدمتهای تبشیری و بویژه مبارزه با بدعت است؛ برون دینی، یعنی تبشیر در میان غیرمسیحیان از جمله مسلمانان چه در سرزمینهای اسلامی باشند چه در سرزمینهای غیراسلامی. شواهد تاریخی گواه بر این است که گاهی مبشّرین مسیحی، پیشاپیش استعمار در حرکت بوده اند. جواهر لعل نهرو، نخست وزیر هند می نویسد: ابتدا مبلغان مذهبی و به دنبال آن کشتی های جنگی می آیند و بعد هم تصرف اراضی شروع می شود.(۱) هانس کونگ، از اندیشمندان مسیحی معاصر، این واقعیت را انکار نمی کند و می گوید: در تمام قرون گذشته مبلغان مسیحی در حوزه های اقتصادی، سیاسی و به ویژه معنوی و فرهنگی یقیناً تابع انگیزه های تبلیغی قدرت های استعماری بوده اند.(۲) نخستین رئیس جمهور کنیا گفته است: وقتی اروپائیان به آفریقا آمدند، آنان کتاب مقدس را داشتند و ما زمین؛ زمانی فرا رسید که آنان زمین داشتند و ما کتاب مقدس(۳) امروزه، فرقه هایی که الهیات پِنطیکاستی دارند مانند کلیسای جماعت ربانی با بکارگیری آموزه های شفا، محبت، خواب، انرژی درمانی، در جذب افراد از سایر فرقه ها، موفق تر بوده اند. از مهم ترین روش های تبلیغی کلیسا از گذشته تا به حال، ارائه خدمات به نام مسیح در میان اقشار محروم و آسیب پذیر جامعه است. این فعالیت ها در قالب توزیع کتاب مقدس و جزوه های مذهبی در لوای خدمات درمانی و آموزشی در روستاها و شهرها و مراکز ترک اعتیاد و … ارائه می شود.فعالیت های تبشیری اینترنتی و شبکه های ماهواره ای و حتی تبشیر های خانگی همه در یک راستا بوده و سعی بر جلوه نمایی مسیحیت و نجات با نام مسیح دارند. عمده ی مسائل تبشیری جدید متعلق به پروتستان است. آنها از اوایل قرن هفدهم کم کم به فکر تبشیر افتادند. البته تا پیش از پروتستان ها، کاتولیک ها با پشتیبانی دولت های کاتولیک مذهبِ اروپا به تبشیر مسیحیت در کشورهای دیگر می پرداختند. اشخاصی مانند لوتر، تِسوینگلی و کالوَن به نحوه ی عمل رهبران کلیسای کاتولیک، مانند توجه بیش از حد به تجمل گرایی، بخشش گناهان در مقابل پول و قدرت مطلقه ی کلیسا و … اعتراض کردند و به همین جهت «پروتستان» نامیده شدند. آنها توانستند حرکت های مذهبی و تبلیغی خوبی در اروپا داشته باشند. قرن نوزدهم اوج فعالیت های تبشیری آنها بود که بر تعداد فرقه های پاپتیست ها و متدیست ها در آمریکای شمالی افزود و در انگلستان نهضت انجیلی انجام شد و انجمن بزرگی به نام «جوانان ذکور مسیحی» در سال ۱۸۸۴ م و سازمان «لشکر نجات» در سال ۱۸۶۵ م تشکیل شد.و ... . در حال حاضر تبشیر و رویکردهای سنتی تبشیری در جهان هم چنان زنده است. برای مثال در سال ۱۹۹۲ م سازمانی به نام «آلفا» تأسیس شد که تا پایان سال ۱۹۹۹ م با برگزاری ۰۰۰/۵۰۰/۱ کلاس کوچک در جهان به تبشیر پرداخته است.(۴) جلوه های تبلیغی به قرار زیر طبقه بندی می شوند: ۱. عرصه ی فرهنگی مثل احترام به آداب و رسوم شرقی، بهره برداری از تعالیم اسلام، توجه به زندگی شخصی و اخلاقی خصوصی، تحریف علوم و معارف اسلامی (ترسیم تصاویر ناموزون از اسلام)، زبان (برای ارتباط برقرار کردن با دیگران)، آموزش و پرورش. هانری چسب می گوید: تأسیس مدارس شرط اساسی تبشیر و واسطه ی آن است. به این وسیله بود که انجیل به مناطق مختلفی راه یافت.(۵) یسوعیان می گویند: مبشّر اول، مدرسه است.(۶) فعالیت های آموزشی این هیأت های تبلیغی عبارتند از: الف) مدرسه سازی و استفاده رایگان از امکانات و لوازم التحریر و … در آن مدرسه مجله نور جهان، شماره ۶ و ۷، سال سوم، شهریور و مهر، ۱۳۳۰ ش، ص۱۰ می نویسد: نخستین سال ها پس از تأسیس آموزشگاه مسیحی (دخترانه ی ایران بیت ئیل در تهران) کلیه مخارج تحصیل و لباس و زندگی دختران در مدرسه شبانه روزی مجاناً تأمین می شد. و یا مثلا پائلو کوئیلو نویسنده ی مشهور برزیلی که یک نهضت عرفانی راه انداخته است و یکی از ده نویسنده ی برتر جهان شناخته شده، دین «مسیحیت» را پذیرفته و کتاب کوه پنجم را در راستای ترویج عقاید مسیحیت نوشته است و بابت این خدمت یک میلیون دلار جایزه گرفت که بالاترین مبلغی است که به یک نویسنده برزیلی پرداخت شده است و همچنین مدرسه ای به نام کودکان نور عیسی برای بچه های یتیم و بی سرپرست راه انداخته است. ب) مطبوعات، انتشارات واتیکان در سراسر دنیا، پنج هزار مجله و روزنامه با دو میلیارد تیراژ منتشر می سازد.(۷) در چند ده سال گذشته، همه ساله ۴۳ میلیون نسخه از کتاب عهد جدید (انجیل) چاپ و مجاناً در جوامع مختلف پخش شده است.(۸) ج) تبلیغات و فناوری مثل رسانه ها، رادیو و تلویزیون. د) هنر (سینما، موزه، عکاسی، نقاشی و …) ۲. عرصه ی سیاسی یعنی در هر منطقه ای متناسب با شرایط یک حرف کاملاً منطبق با آن شرایط از طرف مبشّرین مسیحی مطرح می شد برای این که خودشان را به آن مردم و عقایدشان نزدیک جلوه دهند. مثلا سفیر پاپ در ترکیه طی مصاحبه ای می گوید لائیک ایدئولوژی خوبی است.(۹) ۳. عرصه ی اجتماعی مثل کمک های بلاعوض، ازدواج، و بهداشت و درمان. آنها از این راه نتایج بسیار خوبی به دست آورده اند و استدلالشان هم این است که: هر کجا بشر باشد، مرض نیز هست. مرض نیاز به طبیب دارد و هر کجا احتیاج به طبیب باشد فرصتی برای تبشیر و تبلیغ است. گروه های اجتماعی که دارای بیشترین اهمیت و اولویت در برنامه های جذب گروه های مبلغ مسیحیت در ایران هستند عبارتند از: دانشجویان، معتادان، مخالفان سیاسی نظام، دختران فراری، کودکان خیابانی، لائیک ها، معلولان جسمی و مبتلایان به بیماری های صعب العلاج. یکی از راه هایی که مبشّرین مسیحی زیاد از آن استفاده می کنند ادعای معجزه است. تصاویر و فنون تولید شده توسط دستگاه های تبلیغاتی مسیحیت عمدتاً در بخش ویژه ای شامل معجزات مورد ادّعا واقع می شود. زنان و افراد پیر و مسنی که از بیماری های سخت نجات یافته اند بیشترین حجم تبلیغات را به خود اختصاص می دهند. در حقیقت این دسته از مبشّرینِ مسیحیت امیدوارند با بزرگ نمایی پیرامون احتمال انجام معجزه در قبال بیماران و گرفتاران(۱۰)، طمع ناآگاهان را در جذب به مسیحیت برانگیزند. از طرفی ادعاهای مکرر کشف و شهود از طرف کشیشان تلویزیونی و خانگی آن قدر مطرح شده و ادامه پیدا کرده است که در حال حاضر حتی بسیاری از گروندگان تازه وارد نیز ادعای کشف و شهود می کنند. حالا ملاک صحت و یا کذب ادعایشان چیست و ملاک کشف و شهودشان چیست و … همه اش جای بحث جدی دارد زیرا افراد به محض ایمان به مسیح (ع) تا مرز قدیس بودن پیش می روند و از طرف مبشرینِ مسیحی این مطلب به آنها القاء می شود! که این طبق چه مبنایی است محل تأمل و دقت است. یکی از نِحله های عرفانی تبشیری مهم در مسیحیت کنونی، نهضت پنطیکاستی(۱۱)(پنجاهه گرا) است. طرفداران این فرقه معتقد به تطهیر کامل به عنوان یک فرایند تدریجی (نه آنی) می باشند که با تعمید در روح القدس آغاز می شود. از نظر آنها، تعمید با روح القدس در فیض گلوسولالیا (سخن و بیانی غیر عادی و نامفهوم که به واسطه ی احساس عمیق دینی حاصل می شود) تجسم می یابد. یعنی کسانی که روح القدس را دریافت می کنند با زبان های رمزی سخن می گویند.(۱۲) از نظر آنها تجربه ی مسیحی در عـید پنطیکاست (یعنی آمدن روح القـدس، فیوضات گلوسولالیـا، شفا بخشی، پیش گویی و پیامبری) باید تجربه ای مستمر و عادی در مسیحیت باشد.(۱۳) این نهضت در اوایل قرن بیستم آغاز شد که از پروتستان ها(۱۴)می باشند و جزو کلیسای جماعت ربانی محسوب می شوند. این کلیسا که در سال ۱۹۸۵. م در ایران تأسیس شد از همان ابتدای امر، به شورای عمومی جماعت ربانی ایالات متحده آمریکا وابسته بود. این کلیسا به زبان های آسمانی اعتقاد دارد. این تکلم را نشانه ی تعمید به روح القدس می داند. همچنین به اعضای خود اجازه می دهند که فیوضات و تجارب روحانی تحولات درونی خود را در زندگی بیان کنند.(۱۵) دسته ای از آنها به آموزش تثلیث اعقتاد ندارند و آن را تجلیات خدا در تاریخ می دانند و بر آموزه های شفا و پیشگویی بسیار تأکید دارند. این کلیسا توانسته پس از انقلاب اسلامی فعال ترین گروه تبشیری مسیحی باشد و در برخی شهرهای مهم ایران مثل تهران، اصفهان، ارومیه، رشت و … شعبه دارد. فرقه های مسیحی بیشتر بعد از جریان پروتستان بوجود آمد ه اند. آشکارترین ضعف کلیسای پروتستان نسبت به کلیسای کاتولیک، ضعفی است که در نتیجه ی تقسیم شدن پیروان این آیین به فرقه های متعدد پیدا شده است که اغلبشان هم کوچک و بی اهمیت هستند. مهم ترین فرقه های عرفانی مسیحیت عبارتند از: الف) پاپتیست ها (تعمیدگرا): این ها از اصلی ترین مدافعان جدایی دین از سیاست هستند. پیروان آن معتقدند که بدون واسطه می توان با خدا سخن گفت(۱۶) و مخالف استعمال الکل و تنباکو هستند. ب) شاهدان یَهُوَه(۱۷): این فرقه را جوانی ۲۰ ساله به نام چارلز تیز راسل در سال ۱۸۷۲ م در پنسیلوانیای آمریکا تأسیس کرد. آنها به یک خدای واحد اعتقاد دارند که او را یهوه می نامند (و او کسی نیست به جز عیسی مسیح) و منکر تثلیث اند. از نظر آنها، شیطان بر دنیای کنونی حکمرانی می کند و هر حکومت، حرفه و دین سازمان یافته ای هم پیمان با شیطان است لذا در نیروهای ارتش وارد نمی شوند، زیر هیچ پرچمی در نمی آیند و هیچ منصب سیاسی را نمی پذیرند.(۱۸) ج) پنطیکاستالیسم(۱۹) د) منونایت ها: در سال ۱۶۸۳ م تاسیس شد. آنها ملزم به یک سری دستورات هستند مثلاً زنان آنها موی سر خود را می پوشانند و از پیراهن آستین بلند و نیز دامن بلند استفاده می کنند. ه) دیسپنساشنالیست ها (مقطع باوران) - اَدوِنتیست های روز هفتم- شیکرها- فرزندان خدا- کلیسای متحده (مونیسم)- کلیسای اورشلیم نو- انجمن عیسی- ایمان مسیحی(۲۰) از دیگر فرقه های مسیحیت هستند. یکی از جریان هایی که در مسیحیت شکل گرفت که شاید بتوان نام عرفانی بر آن گذاشت، تشکیل رهبانیت(۲۱) در جهان مسیحیت بوده و هست. البته این که چرا مسیحیان به رهبانیت رو آورند دلایلی ذکر شده مثل ترغیب مسیحیت به دوری از دنیا، گرایش برخی افراد به خلوت نشینی، شریر پنداشتن جسم و نیک انگاشتن روح، آشفتگی روحی و نومیدی از اصلاح جامعه، و انحطاط اخلاقی جامعه و مفاسد اجتماعی(۲۲) که مهمترینشان همین مورد آخر است که آنهایی که دل در گرو آموزه های اصیل مسیحیت داشتند وقتی دیدند که سران کلیسا (و دینشان) رو به تجمل گرایی و زندگی در قصرهای زیبا و بزرگ با خادمین بسیار و … به نام دین آورده اند به عنوان واکنش به این کار آنها، به صومعه ها و غارها رو آوردند. ولی این کار هم با انحرافاتی رو به رو شد؛ بسیاری از راهبان دست از تقوا کشیدند و از خدمات مذهبی غافل شدند. از چهار دیواری دیرهای خود بیرون آمدند، به ولگردی پرداختند، در میخانه ها به باده نوشی نشستند و به دنبال عشق ورزی رفتند.(۲۳) اراسموس می گوید: بسیاری از صومعه های مردانه و زنانه تفاوت چندانی با فاحشه خانه های عمومی ندارند.(۲۴) تمام این مسائلی گفته شد و تمام فرقه های مسیحی تبشیری و عرفانی همه شان در یک سری از آموزه هایشان مشترک هستند و ریشه ی دستورالعمل هایشان و اعمالی را که انجام می دهند و یا کارهایی را که به آنها سفارش می کنند برای اعتقاد یافتن به آنها یا عمل به آنها از یک جا نشأت می گیرد که انشاءالله به آن آموزه ها پرداخته خواهد شد که در ضمن بیانشان درستی یا نادرستی تمام این مسائل تبیین و روشن می شود. مزیت یک دین به این است که هم جنبه های فطری و احساسی و معنوی و هم جنبه های عقلی انسان را ارضاء کند. به این معنا وقتی کسی که مبانی و اصول آن دین را فرا می گیرد تا مقدمه ای باشد برای عمل کردنش، در وحله ی اول باید آن دین را از نظر عقلانی و منطقی قانع کند که این دینی است که ریشه ها و پایه هایش بر اساس فکر صحیح و سالم و خالی از پیش ذهنیت و تعصب کاملاً قابل پذیرش است و نکته ی مبهمی را در ذهن آدمی نمی گذارد و می تواند او را به کمال برساند و همین اصول، او را به طرف عمل به احکام و شریعت آن دین تشویق کند و شریعتش هم به گونه ای باشد که انسان با عمل به آن به تعالی روحی و معنوی و حتی مادی برسد (البته به شرط عمل به تمام قوانینش) یعنی نه فقط صرف یک سری دستورات خشک و بی روح باشد و یا این که اصلاً دستور و شریعت و قوانینی برای عمل در کار نباشد(۲۵) و این ها هم از جانب خدا باشند نه با جعل بشر این کار صورت گرفته باشد. دلایل جملات بالا کاملاً روشن است زیرا اگر آن اصول و مبانی و همچنین قوانین از جانب خدا نباشند بلکه از طرف انسان ها وضع شده باشند چند اشکال پیش می آید: الف) جامع و هم بعدی نیستند. ب) دائماً در طول زمان در حال تغییر خواهند بود. ج) مصون از اشتباه و خطا نیستند زیرا فکر آدمیان از خطا مصون نیست. و … دیگر این که اگر آن دین، الهی باشد باید برای تمام زوایای زندگی ما راهکارها و قوانینی داشته باشد و مهم تر از همه این که از جانب خود خالق باشد زیرا حکیم بودن و لطف او تمام این اقتضائات را دارد و این که اگر طرف خداست در آن تناقض گویی و اشتباه نباشد و الا قابل اعتماد نخواهد بود و بسیاری مطالب از این دست که با کمی تأمل می توان به آنها پی برد. این ملاک ها را ما فقط در دین اسلام می بینیم زیرا خدایی را به ما می شناساند که واحد است و جسم نیست و هیچ عیب و نقص و اشتباهی در او راه ندارد. تمام کارهایش روی حکمت است در نتیجه از کرده ی خود پشیمان نمی شود تا بخواهد آن را جبران کند و … پی نوشت ها: ۱. قرآن کریم. ۲. تفسیر المیزان ، سید محمد حسین طباطبایى. ۳. تاریخ تمدن جهان، ویل دورانت. ۴. مسیحیت و بدعت ها، جوان ا. گریدى، ترجمه: عبدالرحیم سلیمانى اردستانى. ۵. آشنایى با ادیان بزرگ، حسین توفیقى. ۶. تاریخ جامع ادیان، جان. بى. ناس، ترجمه: على اصغر حکمت. ۷. معرفى عهد جدید، مریل سى تنى، ترجمه: طه میکائیلیان. ۸. سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، آرل. کرنر، ترجمه: آرمان رشدى. ۹. تاریخ تفکر مسیحى، تونى لین، ترجمه: روبرت آسریان. ۱۰. شناخت مسیحیت، عباس رسول زاده و جواد باغبانى. ۱۱. کلام مسیحى، توماس میشل، ترجمه: حسین توفیقى. ۱۲. صقل صفا، سید میراحمد علوى، تحقیق: مجید بگى. ۱۳. مسیحیت در آفریقا. ۱۴. ادیان و مکتب هاى فلسفى هند، داریوش شایگان. ۱۵. کتاب مقدس. ۱۶. قاموس کتاب مقدس. ۱۷. دائره المعارف کتاب مقدس. ۱۸. ساحت هاى معنوى ادیان جهان، هانس کونگ، ترجمه حسن قنبرى. ۱۹. نگاهى به تاریخ جهان، جواهر لعل نهرو. ۲۰. نقش کلیسا در ممالک اسلامى، ترجمه: مصطفى زمانى. ۲۱. در آمدى بر مسیحیت، مرى. جو. ویور، ترجمه: حسن قنبرى. ۲۲. تحقیق در دین مسیح، جلال الدین آشتیانى. ۲۳. ادیان بزرگ جهان، هاشم رضى. ۲۴. مسیحیت، سید محمد ادیب آل على. ۲۵. پسر خدا در عهدین و قرآن، عبدالرحیم سلیمانى اردستانى.