نخود سبز

نخود فرنگی. نخود فرنگی از قدیم توسط رومیان و یونانیان کشت می شده است و بعضی نویسندگان تاریخی بر این عقیده بوده اند که این گیاه متعلق به مصر است نخود سبز بنظر می رسد اولین بار در جنوب غربی آسیا کشت شده است و سپس از طریق دریای سیاه به روم منتقل شده است و از طریق تبت و هیمالیا هم به چین و هندوستان راه یافته است نخود فرنگی گیاهی است علفی، یکساله بالا رونده و به ارتفاع 30 تا 150 سانتی متر واریته های بلند قد آن با ساقه های نازک برای بالاخزیدن نیاز به قیم دارند.

برگها دارای پری مرکب با یک تا سه جفت برگچه هستند. گلها معمولاً سفید صورتی و گاهی ارغوانی هستند غلافها فشرده و از نظر طول متفاوت بوده و دارای 4 تا 10 بذر هستند بذرهای آنها صاف یا چروکیده و به رنگ سبز، خاکستری یا متمایل به قهوه ای هستند. وزن یکصد دانه آنها 15 الی 25 گرم است.

ارقام نخود فرنگی

بر حسب وضعیت بذر دو تیپ نخود فرنگی تشخیص داده می شود بذر صاف و بذر چروکیده آن مهمترین واریته در تیپ بذر صاف است و اولین نخودی بود که جهت کنسرو مصرف شده است. در حال حاضر به علت کیفیت پائین واریته های دیگری جانشین آن شده اند.
کودیاک، آپستون، لینکلن، اسکات، اسپریت، مارو، باف و آنوارد از جمله ارقام خارجی آن هستند.

نیازهای اکولوژیکی

آب و هوا: نخود فرنگی نیاز به آب و هوایی سرد و نسبتاً مرطوب دارد ودر دمای 18 درجه سانتی گراد جوانه می زند و با افزایش درجه حرارت زمان مورد نیاز برای سبز شدن آن به سرعت کاهش می یابد. این گیاهان در مناطق گرمسیری بندرت در ارتفاعات کمتر از 1200 متر کاشته می شود.

خاک: نخود فرنگی در انواع زیادی از خاکها از لومی شنی سبک تا رسهای سنگین کاشته می شود. برای واریته های زودرس آن خاکهای سبک و برای عملکرد زیاد لوم رسی یا لوم سیلتی که بخوبی زهکشی شده اند ترجیح داده می شود PH مورد نیاز گیاه 5/5 الی 5/6 است.

نخود فرنگی قادر به تحمل ماندابی در خاک نیست در مناطقی که می توان آبیاری کرد بافت خاک اهمیت کمتری دارد. نخود فرنگی در آب وهوای گرم محصول خوبی نمی دهد مخصوصاً اگر این دوره گرما درطی گل دهی و تشکیل غلاف آن رخ دهد.

به همین دلیل در مناطقی که آن را در تابستان می کارند کشت هراکش آن مهم است.

کاشت

برای کاشت گیاهان زودرس شخم های پائیزه لازم است. زیرا کاشت اغلب تا آماده شدن زمین در پائیز به تعویق می افتد سطح خاک بایستی نرم و بدون کلوخه باشد تا به این ترتیب همه بذرها درعمق یکسان کاشته شوند. معمولاً نخودفرنگی را در ردیفهای با فاصله 60 الی 90 سانتی متر می کارند.

عمق کاشت نیز 5/2 الی 5 سانتی متر و تقریباً حدود 120 الی 300 کیلوگرم بذر در هر هکتار مصرف می شود. محصول بیولوژیک آن 1250 تا 3750 کیلوگرم درهکتار بوده و محصول اقتصادی آن 2 تن در هکتار است در بعضی مناطق مهم پرورش نخود فرنگی به هنگام کاشت مقدار کمی کود نیزمصرف میکنند.

روش استفاده از کود اهمیت زیادی دارد زیرا تماس کود با بذر باعث خسارت جدی در آنها می شود. بنابراین کود را به صورت نواری در 6 سانتی متر کنار بذرو 5/2 سانتی متر عمیق تر ازآن قرار می دهند. در صورت عدم وجود ماشین برای پخش کود به شکل گفته شده توصیه می شود که کود را قبل از کاشت با خاک مخلوط می کنند نخودفرنگی به آبیاری واکنش نشان می دهد اگر در مراحل گل دهی و متورم شدن غلافها آبیاری شود عملکرد آن افزایش می یابد. معمولاً آنرا پس از کاشت یکبار آبیاری کرده و سپس آبیاری آنرا با گردش 14 روز ادامه می دهند.

داشت

مبارزه با آفات و بیماریها و علفهای هرز:

آفات و بیماریها: از مهمترین آفات نخود فرنگی شته ها و سرخرطومی ها هستند. و بیماری های مهم آن نیز سفیدک دروغین Peronospora pisisyd و پوسیدگی قارچی Fusarium oxysporum و بیماری ویروسی مهم پیچیدگی برگ است. این بیماری درتمام مناطق حبوبات خیز کشور انتشار داشته و علاوه بر نخودفرنگی بر روی لوبیا سبز، باقلا، نخود لوبیا چشم بلبلی و عدس هم دیده می شود رشد گیاه متوقف می شود و قد گیاه کوتاه می ماند. برگهای جدید آن ممکنست پیچیده، ضخیم شده و فرم قاشقی بخود بگیرند. ویروس عامل این بیماری بوسیله شته منتقل می شود.

سوختگی قارچی، موزائیک، پژمردگی فوزایوم و آنتراکنوز از دیگر بیماریهای آن بشمار می روند.
علفهای هرز: برای مبارزه با علفهای هرز باید از روشهای کنترل شیمیایی استفاده شود. که برای کنترل علفهای پهن برگ یکساله و علفهای هرز برگ باریک یکساله از سموم شیمیایی خاص برای هرکدام باید استفاده نمود.

برداشت

در اکثر مناطق برای برداشت نخودفرنگی از دروگرهایی استفاده می شود که ضمن درو نخود را مستقیم به واگنهای حمل و نقل منتقل می کنند زمان برداشت با مشخصات ظاهری غلافها تعیین میشود. غلافها بایستی با بذرهای تازه و نرم پر شوند و رنگ غلافها از سبز تیره به سبز روشن گراییده باشد.

کیفیت نخودفرنگی بوسیله عوامل مختلفی تعیین می شود اما صافی پوست و درصد قند زیاد از جمله عوامل مهم آن است.

در طی رسیدن قندکاهش می یابد و بسرعت بر مقدار نشاسته و دیگر پلی ساکاریدها، ترکیبات نامحلول ازت و پروتئین ها افزوده می شود.

با تأخیر در برداشت مقدار زیادی کلسیم به پوست بذر منتقل می شود و سختی بذر افزایش می یابد.

دامنه انتشار

دراکثر نقاط پرورش داده می شود.

شناسنامه

نخود Leguminosae :تیره
Pisum sativum L. :نام لاتین
Garden pea – Common pea :نام انگلیسی
نخود فرنگی – نخود سبز :نام فارسی
بزله - بسله :نام عربی