زبان منفرد

زبان منفرد زبانی طبیعی است که با دیگر زبانها خویشاوندی نداشته باشد و نتوان نیای مشخصی برای آن تعیین کرد. به دیگر سخن زبان منفرد خانواده ای زبانی است با تنها یک عضو.
زبانهای نسبتاً منفرد هم وجود دارند مثل آلبانیایی، ارمنی و یونانی که به آنها 'هندواروپایی منفرد' هم می گویند.اینها جزئی از خانواده زبانهای هندواروپایی به شمارند ولی پیوندی به هیچ شاخه ای از این خانواده (مانند هندوایرانی، رومی‌تبار، ژرمنی و اسلاوی) ندارند و خود شاخه های مستقلی را تشکیل می دهند. البته اصطلاح منفرد بیشتر برای گروه نخست به کار می رود.
پیوند با زبانهای دیگر
اگر این فرض را بپذیریم که همه زبانهای بشری اصل مشترک دارند و از نیای واحدی به وجود آمده اند، باید بتوان میان یک زبان با گروهی دیگر از زبانها رابطه ای یافت. از این روزبانشناسان با بررسی دقیق زبانهای منفرد می کوشند خویشاوندی آنها را با دیگر زبانها اثبات کنند و در خانواده ای جایشان دهند. نمونۀ معروف آن زبان باسکی است که تا با حال به تمام زبانهای زنده و مردۀ اروپا و آسیا از سومری تا قفقاری جنوبی مقایسه شده بی آن که نتیجه قطعی به دست آید.
سیاهه زبانهای منفرد
در ستون وضعیت جدول زیر، پررونق زبانی است که در جامعه کاربرد گسترده داشته و به عنوان زبان اول به کودکان آموخته شود. رو به نابودی زبانی است که گویشوران آنها تنها سالمندان باشند و با مرگ آنان زبان نیز منقرض شود. منقرض نیز به زبان بدون گویشور میگویند.
آسیا
زبان وضعیت توضیحات
آینو
رو به نابودی در جزیره هوکایدو ژاپن رایج است. با گونه ای از خط کاتاکانا نوشته می شود.
بوروشاسکی
پررونق در شمال پاکستان رایج است. برخی آن را در خانواده زبان‌های کاروساک جای می دهند.

ایلامی
منقرض در کشور ایلام رایج بود. برخی آن را با زبان‌های دراویدی مرتبط می دانند. هر چند این نظریه هنوز قبولی عام ندارد.
حتی
منقرض تا هزاره دوم پیش از میلاد در منطقه آسیای کوچک رایج بود. احتمال پیوند آن با زبان‌های قفقازی وجود دارد.

کره ای
پررونق با 78 میلیون نفر، پرگویشورترین زبان منفرد دنیاست. نظریه هایی مبتنی بر ارتباط آن با زبان‌های آلتایی و ژاپنی پیشنهاد شده است.

نیهالی
در خطر نهالی هم نامیده شده. در ایالت مهاراشترا هندوستان صحبت می شود. تأثیر زیادی از واژگان زبان‌های موندا پذیرفته است.

کوسوندا
رو به نابودی گویشوران کم شماری در غرب نپال دارد و در معرض انقراض است.
نیوخ
در خطر یا رو به نابودی نام دیگر آن گیلیاک است. زبانی پالئوسیبریایی است که در پایین دست حوزۀ آبریز رود آمور و جزایر ساخالین رایج است.

پوکیوار
رو به نابودی در جزایر آندامان صحبت می شود. آخرین عضو باقیمانده از خانواده بزرگ زبان‌های آندامانی است.

سومری
منقرض زبان منقرض شده سومر باستان

اروپا
زبان وضعیت توضیحات
باسکی
پررونق نام بومی آن ائوسکاراست و در منطقه باسک فرانسه و اسپانیا صحبت می شود. خویشاوند زنده ای ندارد و زبان آکوئیتانی را نیای مستقیم آن می دانند. تا کنون نظریه هایی دربارۀ پیوند احتمالی این زبان با زبان‌های قفقازی، ایبریایی یا بربری پرداخته شده است.
اتروسکی
منقرض زبان اتروسکان باستان در شمال غرب ایتالیا بود. هنوز کاملاً خوانده نشده. برخی آن را یک زبان آناتولیایی یا هوری-اورارتویی می دانند. برخی دیگر پیشنهاد می کنند که این زبان باید در کنار زبانهای لمنی، زبان رائتیک و کامونیک در خانواده زبان‌های تیرنی جای گیرد.

افریقا
زبان وضعیت توضیحات
هادزا
پررونق اگر چه کمتر از 1000 گویشور دارد. پیشتر خویش دور زبان خویسان شمرده می شد.

سانداوه
پررونق احتمال ارتباط آن با زبانهای خو در جنوب افریقا وجود دارد.


آمریکای شمالی
آمریکای جنوبی
اقیانوسیه
منبع
 ویکی‌پدیای انگلیسی ویرایش ۹ سپتامبر ۲۰۱۱