باغ گلشن

باغ گلشن، طبس

باغ گلشن در انتهای شرقی خیابان گلشن طبس و بوسیله میرحسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، احداث گردید.
در وقفنامه ای که در سال ۱۲۱۸ هـ ق تهیه شده است، میرحسن خان، این باغ و املاک زیادی را وقف اولاد و امور خیریه نموده است. میرزاخانلرخان اعتصام الملک که در تاریخ ۱۲۹۴ هـ ق از طبس بازدید کرده موضوع ساختن باغ به وسیله میرحسن خان را ذ کر نموده است.
این باغ با عمارتی در دو طبقه و زیرزمین کوچک، در یک نخلستان(2000 نفر خرما) با ابعادی در حدود 266 متر در 260 متر بنا شده و به شماره 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سایر جهانگردانی هم که از طبس دیدن کرده اند مانند: سون هدین (سوئدی در سال ۱۹۰۶) و خانم آندره گدار (فرانسوی) باغ گلشن را توصیف و از «درختان خرما و مرکبات»، «سایه خنک نخلها»، «نغمه زیبای آب روان جویها»، «چمنهای میان دو جوی»، «زمزمه باد در میان درختان» و «فواره های متعدد که آب را مانند تحفه ای به آسمان می فرستند»، در آن باغ سخن رانده اند.خانم گدار همسر آندره‌گدار معمار معروف فرانسوی، باغ گلشن را چنین توصیف کرده است: «در این باغ حوضی بزرگ با فواره‌های متعدد وجود دارد که آب یعنی این ماده با ارزش را مانند تحفه ‌ای به آسمان می ‌فرستد...‌»
باغ گلشن در منطقه ای واقع شده است که در میان دو کویر نمک زار ایران قرار دارد ، اما کیفیت معجزه آسای آب این منطقه ، آبشارها و استخرهای طبیعی زیبایی را تشکیل داده اند که " مادر طبیعت " آنها را با چمنزارهای زیبا تزیین نموده است . احساس واحه گونه این منطقه با وجود درختان قدیمی نخل ، انارو مرکبات به همراه رایحه گلهای رز و ختمی تکمیل می‌شود.
سردر ورودی باغ با نمایی از اندود گچ سفید، رو به میدان و سوی دیگر رو به باغ، با ایوانی دو ستونه و تزیینات آجری نقش‎دار ساخته شده است. این باغ دارای دو خیابان اصلی متقاطع بوده و در مرکز آن حوضی است با ابعاد 85/25*5/7 متر و سه فواره، که محوطه باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم می‎کند. که هر کدام از این مربع‎ها با گذرگاه‎های کوچکی به چهار کرت تقسیم شده، که در داخل آنها 2500 اصله مرکبات (درختان نارنج و...) و انار (500 اصله) کاشته شده است. اين باغ بر روی امتداد جریان آب چشمه‎های سرد و گرم که به جانب طبس می‎آید شکل گرفته، آب از انتهای مجموعه وارد باغ شده و پس از آبیاری کرتها و حرکت در جویها و فواره‎ها از زیر هشتی ساختمان سردر می‎گذرد و به شهر می‎رود. باغ گلشن طبس یکی از باغ های نادر ایرانی است که آب جاری دایمی در آن جریان دارد .
ساختمان سر در باغ گلشن طبس در زلزله ویرانگر شهریور 57 در این دیار به کلی از بین رفت اما هم اکنون ، در همان محل ساختمانی با همان نقشه بنا شده که مراحل انتهایی آماده سازی آن طی و بزودی به عنوان بنایی با جلوه معماری سنتی و کاربری فرهنگی به بهره برداری خواهد رسید.
همچنین:
برداشت توصیفی تاریخی باغ گلشن، تا حدودی انسان امروز را قادر می سازد تا گذشته را درک نماید. باغ گلشن یکی از دو عنصر اصلی شهر طبس می باشد و عنصر دیگر، ارگ است که در طرف دیگر شهر قرار دارد. ساختمان سردر و دیوارهای زیبا و تاریخی آن که بازگوکننده سلیقه های گذشتگان بوده بر اثر زلزله سال 1357 از بین رفته و تنها طبیعت سبز باغ، از ایام گذشته سخن می گوید، طبیعتی مشتمل بر 2000 نفر خرما، 2500 اصله مرکبات، 500 اصله انار و سایر ارقام مختلف گیاهان.

معمار اولیه باغ، طبیعت سبز آن را با توجه به نوع درختان، به صورت شطرنجی طراحی وکشت کرده است. باغ گلشن یکی از باغهای نادر ایران است که آب جاری دائمی در آن جریان دارد. در این باغ گونه های مختلف گیاهان سازگار با اقلیمهای متفاوت آب و هوایی وجود دارد. مانند درخت چنار که خاص مناطق سردسیر است در کنار خرما که فقط در گرمسیری رشد می کند.

باغ گلشن که ساختمان در ورودی آن در زلزله سال ۵۷ تخریب شد، امروزه نیز به عنوان تفرجگاه اصلی مردم طبس و مسافرین خسته از طی طریق در کویر خشک اطراف شهر، بشمار می رود.

به نوشته آقای یعقوب دانشدوست در جلد اول کتاب «طبس، شهری که بود»، آن طور که مدارک موجود نشان می دهد، باغ گلشن طبس به وسیله امیر حسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند ساخته شده است.

در وقفنامه ای که در سال ۱۲۱۸ هـ ق تهیه شده است، میرحسن خان، این باغ و املاک زیادی را وقف اولاد و امور خیریه نموده است ...

میرزا خانلرخان اعتصام الملک که در تاریخ 1294 ق-ه از طبس بازدید کرده موضوع ساختن باغ به وسیله میرحسن خان را ذکر نموده است،...

سایر جهانگردانی هم که از طبس دیدن کرده اند مانند: سون هدین (سوئدی در سال ۱۹۰۶) و خانم آندره گدار (فرانسوی) باغ گلشن را توصیف و از «درختان خرما و مرکبات»، «سایه خنک نخلها»، «نغمه زیبای آب روان جویها»، «چمنهای میان دو جوی»، «زمزمه باد در میان درختان» و «فواره های متعدد که آب را مانند تحفه ای به آسمان می فرستند»، در آن باغ سخن رانده اند.