یوسف اعتصامی

یوسف اعتصامی (اعتصام الملک آشتیانی)، نویسنده، ناشر، و مترجم ایرانی، در سال ۱۲۵۳ به دنیا آمد و در ۱۳۱۶ در گذشت. او فرزند رئیس کل دارائی استان آذربایجان ابراهیم اعتصام الملک، برادر بزرگ نقاش و معمار ابوالحسن اعتصامی، و پدر شاعره پروین اعتصامی بود.

در اواخر دهه ۱۲۷۰، یوسف اعتصامی اولین چاپخانه حروفی تبریز را دائر کرد. در دورۀ دوم (۳۰-۱۳۲۷) به وکالت مجلس شورای ملی انتخاب شد. در ۱۲۸۹ مجلۀ بهار را تأسیس کرد و مدیریت آن را به عهده داشت. در مقاطع مختلف، ریاست کتابخانۀ سلطنتی، دارالتألیف وزارت معارف، و کتابخانۀ مجلس ملی را تقبل کرد.

مجلۀ بهار ماهنامه‌ای بود شصت و چهار صفحه‌ای که در دو دوره، ۹۰-۱۲۸۹ و ۱-۱۳۰۰، منتشر شد. در شمارۀ اول اهداف مجله بدین شرح آمده‌است ‪)‬اعتصامی ۱۳۲۱، ۱): ”مقصود از تاسیس مجموعۀ بهار این است که مطالب سودمند علمی و ادبی، اخلاقی، تاریخی، اقتصادی، فنون متنوعه را که امروز دانستن آنها دارای اهمیت بیشمار است ... با نظار ارباب دانش عرضه بدارد، و تعمیم معارف را ... بر عهده گرفته افکار عمومی را با معلومات مفیده آشنا نماید.“ اغلب مقالات مجله نوشته یا ترجمۀ یوسف اعتصامی بود، و بخش وسیعی به فرهنگ غرب اختصاص داشت. به روایت ادوارد براون (۱۹۲۸ م، ۴۸۹) مجلۀ بهار ”لحنی بسیار معاصر و اروپائی“ داشت؛ و در دانشنامه ایرانیکا، حشمت موید از آزادی خواهی و انسان دوستی مدیر مجله می‌گوید.

یوسف اعتصامی نزدیک به چهل جلد کتاب ترجمه کرده‌است، منجمله ترجمۀ فارسی تربیت نسوان قاسم امین، کتاب اول تیره بختان ویکتور هوگو، خدعه و عشق فردریک شیلر، و سفینۀ غواصۀ ژول ورن. از دیگر آثار او تفسیری به عربی از اطواق الذهب ابوالقاسم محمود زمخشری، و فهرست کتابخانۀ مجلس است.

منابع

اعتصامی، ابوالحسن. اردیبهشت ۱۳۴۷. شرح حال آقای ابوالحسن اعتصامی. اخبار دانشگاه تهران، شماره ۳۸۴، ص ۷ـ۳۴.
اعتصامی، یوسف. ۱۳۲۱.بهار، مجلۀ ادبی، علمی، اخلاقی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جلد ۱، طبع دوم.
براون، ادوارد گرانویل. ۱۹۲۸ م. تاریخچه‌ای ازادبیات ایران، جلد ۴. کمبریج: کمبریج یونیورسیتی پرس.
دهخدا، علی اکبر. ۱۳۵۶. یوسف اعتصامی، اعتصام الملک آشتیانی. در دیوان پروین اعتصامی، ویراستار ابوالفتح اعتصامی، ص ۳۴۲. تهران: ابوالفتح اعتصامی.
موید، هشمت. اعتصامی، میرزا یوسف خان آشتیانی، اعتصام الملک. دردانشنامه ایرانیکا آنلاین.
یوسفی، غ. بهار. در دانشنامه ایرانیکا آنلاین.
از ویکی پدیا
همچنین:
میرزا یوسف‌خان اعتصام‌الملک آشتیانی

جنسیت: مرد
نام پدر: میرزا ابراهیم خان مستوفی
تولد و وفات: (۱۲۵۳ -۱۳۱۶) شمسی
محل تولد: ایران - آذربایجان‌شرقی - تبریز
شهرت علمی و فرهنگی: نویسنده و مترجم و روزنامه‌نگار
اصلاً آشتیانی بود پس از فوت پدرش ، که از مستوفیان آذربایجان بود ، به اعتصام‌الملک ملقب گردید. در تبریز ادبیات فارسی و عربی و قدری از فقه و اصول و حکمت قدیم و زبان فرانسه و عربی را آموخت. در ترجمه از عربی و فرانسه توانا بود. در جوانی مطعبهٔ سربی را در تبریز دایر کرد. وی در دورهٔ دوم مجلس شورای ملی وکیل بود و مدتی ریاست کتابخانهٔ مجلس‌شورای‌ملی را داشت. از سال ۱۳۲۹ تا ۱۳۴۱ق مجلهٔ ادبی و علمی و اخلاقی و سیاسی "بهار" را انتشار داد. در تهران درگذشت و در آرامگاه خانوادگی در قم دفن شد. بعضی از تألیفاتش که به عربی است ظاهراً در مصر چاپ شده است. از عربی و فرانسه نیز چند کتاب به فارسی ترجمه کرده است. از آثار وی: "تربیت نسوان" که ترجمه‌ای است از "تحریر‌المراهٔ" ، "تیره‌بختان" ، اثر ویکتورهوگو؛ ترجمهٔ "حال تولستوی"؛ ترجمهٔ "خدعه و عشق" ، اثر شیلر آلمانی برگردان از ترجمهٔ فرانسوی؛ ترجمهٔ "سفینه غواصه" اثر ژول‌ورن؛ ترجمهٔ "حال تولستوی"؛ "سیاحتنامهٔ فیثاغورث در ایران"؛ "فهرست کتابخانهٔ مجلس شورای ملی"؛ "قلائد‌الادب" ، در شرح "اطواق‌الذهب" زمخشری ، به عربی؛ "الثورهٔ‌الهندیه"؛ ترجمه به عربی.