موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز

موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز.
به منظور بالا بردن سطح دانش عمومی درباره جهان آفرینش و شناخت ارزش وجودی جانوران، گیاهان، کانیها و فسیلها در زندگی انسان و محیط زیست او و پی بردن به قدرت پروردگار و کمک به آموزش بهتر علوم جانورشناسی، گیاه شناسی، زمین شناسی و نیز جبران کمبود آزمایشگاههای مجهز مربوط به علوم فوق و انجام قسمتی از رسالتی که یک دانشگاه پیشرفته از نظر آموزش و پژوهش بعهده دارد موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز در سال 1353 برپایه موازین علمی و فنی تأسیس شد. موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز در برگیرنده نمونه های انواع جانواران گیاهان، کانیها، سنگها و فسیلها بعنوان یک مرکز علمی در درجه اول در خدمت آموزش و پژوهش کشور قرار گرفت و در ثانی بعنوان مرجعی برای مراجعه و مطالعه علاقمندان به علوم طبیعی و دانشمندان و دانش پژوهان داخلی و خارجی مورد استفاده واقع شد.
موزه در ابتدا با انتقال مجموعه شخصی آقای دکتر صدرالدین شریفی در سال 1353 در خیابان پوستچی افتتاح و در سال 1359 به محل فعلی ( واقع در بلوار مدرس خیابان کوی آزادگان) منتقل گردید. این بنا در اراضی ده هکتاری موقوفه صاحبدیوانی معروف به شاهیجان واقع در بلوار مدرس خیابان کوی آزادگان بنا شده است.
با توجه به این که در ابتدا هدف ایجاد مجتمع ده گانه موزه های دانشگاه شیراز بوده است، در سال 1366 موزه تکنولوژی و در سال 1377 موزه آناتومی افتتاح گردید.
در سال 1378 به همت معاون پژوهشی دانشگاه این دو موزه (تکنولوژی و آناتومی) بنحو جالبی تکمیل و در سال 1380 موزههای تمبر، سکه، اسکناس و اسباب بازیهای فکری و سرگرم کننده کودکان و نوجوانان نیز به آن افزوده گشت و با حضور هیئت رئیسه دانشگاه و توسط استاندار فارس افتتاح گردید. در حال حاضر امکانات موجود شامل مجموعه هایی از جانوران، گیاهان و سنگها و فسیلهایی است که در ساختمان فعلی موزه نگهداری میشود.

موزه تاریخ طبیعی
این موزه شامل بخشهای جانوران، علوم گیاهی (هرباریوم)، زیستگاهها (اکولوژی)،سنگها و کانیها است که همگی با دیدگاه علمی در این قسمت به نمایش گذاشته شده است.

موزه آناتومی
موزه آناتومی با دیدی تخصصی و برداشتن گامهای موثر در جهت غنی تر کردن جنبه آموزشی و پژوهشی اهداف خود مجموعهای از نمونههای اسکلتی و آناتومیک را جمعآوری کرده که از جمله نمونههای ارزنده این مجموعه اسکلت بازسازی شده نهنگ گوژپشت و نمونههای جنینی رنگ آمیزی شده با تکنیک آلیزارین میباشد. در این موزه اسکلت های مختلف مهره دارانی از قبیل ماهیها، دوزیستان (قورباغه)، خزندگان (مار، لاکپشت، آفتاب پرست)، پرندگان (عقاب و لاشخور) و پستانداران از جمله اسکلت های شیر، خرس، میمون، گوساله، شتر، گوزن، اسب و انسان را میتوان ملاحظه کرد که در خدمت آموزش بهینه دانشجویان علوم طبیعی و مخصوصا دانشجویان رشته پزشکی و دامپزشکی خواهد بود. از ویژگیهای ارزشمند این موزه توانمندی آن در اجرای طرحهایی برای آموزش پیشرفته علم تشریح و آناتومی و ارائه راهکار و تولید نمونههای با ارزش در این راستا میباشد. به منظور پربارتر کردن جنبههای آموزشی این موزه، مولاژهای متنوعی که اعضای مختلف بدن انسان و حواس پنجگانه آن را نشان میدهد تهیه شده است و اساتید و دبیران میتوانندبراحتی قسمتهای مختلف بدن را بطور جداگانه برای دانشجویان و دانش آموزان توضیح دهد. مجموعه مولاژهای مراحل رشد جنین انسان از یک ماهگی تا نه ماهگی و جنینهای دوقلو و نیز نحوه ارتباط جنین با جفت و بدن مادر از قسمتهای آموزنده و بسیار جالب این موزه میباشد.
از نمونه های کم نظیر، جذاب و دیدنی، عجیب الخلقه هایی از قبیل جنین دوقلوی پسر از سینه به هم چسبیده، بزغاله دو سر، مرغ چهار پا، گوساله دو سر، بره هشت پا و قوش چهار شاخ را میتوان نام برد. از نمونه های بسیار کم نظیر و جالب نقش برجسته سیاه خان لپویی – مردی با قد 256 سانتی متر- میباشد که نمودی از بیماری غول آسایی یا ژیگانتیسم انسان را نشان میدهد.

موزه تکنولوژی یا فناوری
این موزه در یکی از سالنهای موزه تاریخ طبیعی در 1364 تاسیس شد اما گسترش چندانی نیافت تا اینکه در سال تحصیلی 1378-1379 با توجه خاص معاونت محترم پژوهشی انشگاه تعداد زیادی ویترین مناسب و زیبا برای آن ساخته شد و اختراعات و مصنوعات بشری به تناسب موضوع و همگن بودن نمونهها شامل وسایل، ابزار، دستگاههای از رده خارج ولی سالم از واحدهای مختلف دانشگاه، ادارات فنی و کارخانجات، منازل و انبارها جمعآوری و در ویترینهای مختلف قرار داده شده است و هم اینک برای بازدید علاقمندان آماده است تا با برقراری یک رابطه منطقی بین وسائل و ابزار آلات مربوط به علوم مختلف بخصوص فیزیک، شیمی، برق و الکترونیک و… دانش آموزان و دانشجویان و دیگر علاقهمندان را به سیر تکاملی فنآوری و موضوعات مختلف علوم آشنا و آنان را نسبت به اختراع، نوآوری، ابتکار و پژوهش علاقهمند و آماده سازد. این موزه در حال حاضر وسایل مربوط به اندازه گیری زمان، حرارت، رطوبت، فاصله و انواع چراغها، ساعتها، اتوهای قدیمی، دوربینها، وسایل حسابداری، دستگاههای صوتی و تصویری،ماشینهای تحریر، چرخهای خیاطی و دستگاههای فیزیکی مربوط به عدسیها، وسایل طبی و شیمیایی ابزار الکترونیکی و بسیاری دستگاههای دیگر را جمعآوری کرده و میتواند در ایجاد توسعه فکری و خط دادن به صنعتگران، مبتکرین و مخترعین جوان کمک موثری بنماید. طبق اظهار دکتر مصطفی معین وزیر محترم علوم، تحقیقات و فنآوری این موزه اولین موزه تکنولوژی و فنآوری در ایران میباشد.

موزه هرباریوم یا گیاهشناسی
گیاهان نیز سرمایههای ملی کشور محسوب میشوند و چه بسا نمونههای نادر، کمیاب و با اهمیت نابود شدهاند بنابراین بخش هرباریوم موزه سعی در جمعآوری کلیه نمونههای مختلف گیاهی ایران را داشته است که پس از جمعآوری و شناسایی طبقهبندی گردیدهاند. علاوه بر این جهت معرفی هر چه بیشتر تنوع گیاهی، تابلوهای آموزشی همراه با نمونههای طبیعی از گیاهان به معرض نمایش گذاشته میشوند. این گیاهان را میتوان بر اساس جنبههای خاص زینتی، صنعتی، دارویی و کشاورزی بصورت مجموعههای مجزا ارائه نمود.

موزه مردم شناسی
تعداد زیادی وسایل و تجهیزات زندگی عشایر و ایلات جهت راهاندازی موزه مردم شناسی تهیه شده است که در نظر است این موزه نیز با تامین امکانات راهاندازی شود.
موزه اسباب بازیهای فکری کودکان و نوجوانان
در سال 1380 با تلاش و پیگیری ریاست وقت موزه تاریخ طبیعی جناب آقای دکتر شریفی تعداد قابل توجهی اسباب بازیهای فکری از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بصورت اهدایی به موزه تحویل داده شد و مقدار زیادی اسباب بازی نیز از فروشگاههای سطح شهر خریداری شده و پس از آماده سازی بصورت موقت در ویترینهای واقع در سالن بی مهرگان موزه در معرض دید عموم قرار گرفت و تا این تاریخ به همان شکل نگهداری شده است. با توجه به اینکه این بخش از موزه به سالن مخصوص و جداگانه نیاز دارد. موزه در نظر دارد یکی از سالنهای در دست احداث خود را به این امر اختصاص دهد تا بتوان با فراهم اوردن محیطی شاد و جذاب و تهیه امکانات لازم به شکوفایی فکری و جسمی نسل آینده کمک کرد.

موزه تمبر و اسکناس
موزه تمبر و اسکناس محلی مناسب برای تفکر، آموزش، تحقیق و پژوهش است. محلی برای دوباره اندیشیدن و اعتلای بینش و تغییر دیدگاههای تاریخی و از این رو بی تردید اقشار مختلف مردم به آن علاقمند هستند و موزه میتواند به آنها خدمات فرهنگی ارزندهای ارائه نماید. به همین دلیل موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز که با هدف بالا بردن سطح علمی بازدید کنندگان و شناساندن تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم کار خود را آغاز کرده بود این بار نیز با همین هدف با مساعدت معاونت محترم پژوهشی شروع به جمعآوری تمبر، سکه و اسکناس نمود و توانست با استفاده از مجموعهای که شامل تمبرها و سکه و اسکناسهای خریداری و اهدا شده بود در تاریخ 24 اسفند 1379 در روز فرخنده عید غدیر خم و با حصور اساتید محترم انشگاه و استاندار شیراز این موزه را افتتاح کند.
تمبرهای موجود در موزه شامل تمبرهای چاپ شده در ایران از سال 1344 تا سال 1357 و از سال 1358 تا 1380 که بصورت بلوکهای چهار تایی و هشت تایی سالم و تا نخورده وجود دارد و همه آنها توسط آقای سید بها الدین مهدوی دبیر شیمی دبیرستانهای شیراز و طراح فرش به موزه اهدا شده است. همچنین سری پستی جمهوری اسلامی ایران سال 1360، 1362، 1366، 1368و سال 1369 همچنین سالهای 1371، 1374 و 1376 و 6 سری پستی مربوط به سالهای قبل از انقلاب نیز توسط ایشان به موزه اهدا شده است. در کنار این مجموعه تمبرهایی نیز وجود دارند که با پاکت و مهر روز موجود میباشد و توسط آقای فرشید احمدی فر کارشناس ارشد تاریخ به موزه اهدا شدهاند. علاوه بر تمبرهای فوق هزاران عدد تمبر توسط نوجوانان علاقهمند آقایان سعید و نوید شریف به موزه هدیه شد. این تمبرها عمدتاً سریهای مربوط به دوره قاجار و پهلوی و تمبرهای خارجی میباشند. همچنین یک ویترین کامل شامل گل، پروانه، ماهیها و مسابقات ورزشی در مجموعه وجود دارد که توسط دکتر صدر الدین شریفی به موزه اهدا شده است.
سکههای قبل از اسلام تاکنون بعضا توسط موزه خریداری شده و تعدادی نیز توسط آقای احمدی فر اهدا شده است بعلاوه تعداد 10 قاب اسکناس نیز در موزه وجود دارد.
هدف از ایجاد این موزهها ایجاد یک مرکز علمی است که حاوی مجموعه نمونه هایی باشد که بتواند پاسخگوی قسمتی از نیاز پژوهشی و آموزشی محققین، مدرسین متخصصین، دانشجویان، دانش آموزان و دانش پژوهان باشد و در توسعه و اعتلای سطح پژوهش و دانش اقشار مختلف مردم و خدمت به جامعه بشری مفید و مؤثر واقع گردد. بنابراین اهداف موزه به دو بخش عمده پژوهشی و آموزشی تقسیم میشوند.
الف) فعالیتهای پژوهشی
موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز به عنوان یک مرکز پژوهشی فعالیتهای خود را حول محورهای زیر به انجام میرساند.
1- جمعآوری و تکمیل اطلاعات منتشره درمورد نمونهها
2- جمعآوری، شناسایی و نگهداری نمونهها
3- تهیه کلکسیونهای مرجع
4- ایجاد بانک اطلاعاتی از نمونهها و انتشار فهرست نمونهها
5- پیشنهاد موضوعات تحقیقاتی به محققین و علاقه مندان فراهم نمودن امکان اجرای آنها
6- چاپ و انتشار گزارشات و مقالات علمی
7- برقراری ارتباط و مبادله ( متخصصین، نمونهها و اطلاعات ) با سایر موزههای کشور و جهان و سایر مؤسسات علمی ذیربط
8- برگزاری کنفرانس، سمینار، سمپوزیوم و جلسات بحث و مشاوره در ارتباط با فعالیت‎های موزه
ب) فعالیتهای آموزشی
تأسیس موزه دارای اهداف آموزشی نیز بوده است که به برخی از آنها اشاره میشود:
1- ایجاد سالنهای نمایش نمونهها
2- تهیه عکس، فیلم، اسلاید و مقاطع میکروسکوپی و فراهم نمودن امکانات لازم برای نمایش آنها
3- چاپ و انتشار کتاب، مقاله، جزوه، بروشور، بولتن و سایر نشریات آموزشی
4- تشکیل کلاسهای آموزشی برای مدرسین و محصلین سطوح مختلف و سایر علاقهمندان
5- تشکیل دورههای کارآموزی کوتاه مدت
6- تشکیلات جلسات سخنرانی توسط متخصصین و محققین داخلی و خارجی
7- همکاری در تهیه نمونههای آزمایشگاهی جهت استفاده در آزمایشگاههای مختلف آموزشی.
اکنون موزه دارای 80 متر فضای اداری 140 متر فضای کارگاهی 14 متر فضای کتابخانهای با یک اتاق، 3050 متر فضای سالن نمایشی با 5 سالن، همچنین یک سالن انتظار، یک سالن سینما با 70 متر زیربنا و یک موتورخانه صدمتری و همچنین 4 کارگاه جدیدالاحداث شامل 4 اتاق و 4 انبار جدیدالاحداث با 80 متر زیربناست. همچنین موزه 3 سالن با 1500 متر زیربنا در دست احداث دارد.
اساسنامه موزه تاریخ طبیعی در یک مقدمه، سه فصل، پانزده ماده، پنجاه ونه بند و ده تبصره که قبلاً در تاریخ 14/8/63 به تصویب مدیریت دانشگاه وقت رسیده بود پس از بازبینی در شورای تخصصی موزه و اصلاح بخشهایی از آن مجدداً به تصویب مدیریت دانشگاه شیراز رسید. موزه یک واحد مستقل دانشگاهی و زیرنظر معاونت پژوهشی دانشگاه است.
از نظر سازمانی موزه به هشت بخش جانورشناسی، گیاهشناسی، زمین شناسی و دیرینشناسی، آناتومی و جنین شناسی، اطلاعات و انتشارات، هنر، خدمات و بخش اداری تقسیم میشود.
هیأت مدیره از رئیس موزه و یکنفر جانورشناس، یک نفر گیاهشناس، و یک نفر زمین شناس تشکیل شده است.
هم اکنون موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی دارای 20 نفر پرسنل است که در سطوح فوق لیسانس، لیسانس و دیپلم و همچنین زیردیپلم مشغول به کار هستند.

تجهیزات و وسایل غیرمصرفی موزة تاریخ طبیعی
کارائی مشخصات تعداد نوع دستگاه ردیف
100% 7 کامپیوتر 1
100% 2 اسکنر 2
100% سونی 2 ویدئو 3
75% پاناسونیک و سونی 4 تلوزیون 4
100% پارس 1 ویدئوپروژکتور 5
100% 1 زیراکس 6
40% شارپ 1 دستگاه تراش 7
100% چینی 3 دستگاه جوش 8
80% ایرانی 3 کمپرسور باز 9
75% ایرانی 1 سردخانه 10
100% ایرانی- خارجی 40 ابزار ابزار کارگاهی مختلف 11
100% ایرانی 2 گاوصندوق 12


طرحهای تحقیقاتی:
موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی کارنامه درخشانی در زمینه اجرای طرحهای تحقیقاتی داشته است. اما متأسفانه در این مرکز علی رغم پیشرفت در زمینههای مختلف تحقیقاتی بدلیل وجود پارهای از مشکلات هنوز نتوانسته است قراردادهای خدماتی و مشاورهای به اجرا دربیاورد.
موزه تاریخ طبیعی بعنوان یکی از مراکز مهم تحقیقاتی دانشگاه شیراز فعالیتهای علمی زیادی داشته است که بعضاً برای دانشجویان و اساتید دانشگاه ناشناختهاند اما میتوان از آنها برای ارتقاء سطح آموزشی و پژوهشی استفاده زیادی کرد.

طرحهای پژوهشی خاتمه یافته و در دست اجرای موزه
مجریان وضعیت کارفرما اعتبار طرح تاریخ عنوان طرح
خانم زهرا برزوئیان، علیرضا انتشاری در دست اجرا معاونت پژوهشی 000/000/30 رال 1/12/78
1/12/80 راه اندازی، اجرا و بهینه سازی تکنیک Plastination
خانم زهرا برزوئیان، علیرضا انتشاری در دست اجرا معاونت پژوهشی 000/000/24 رال 1/12/78
1/12/80 اجرا و راه اندازی و بهینه سازی Biopiastic
نخبه النضمایی و علی رضا انتشاری خاتمه یافته معاونت پژوهشی 000/000/12 رالن 20/8/78
خاتمه اصلاح و بازسازی سیتم اسکلت نهنگ
علیرضا انتشاری، سیدناصرهاشمی دردست اجرا معاونت پژوهشی 000/700/7
راله 15/1/79 طرح ساخت ماکت کره زمین
در دست اجرا معاونت پژوهشی و سازمان مدیریت 000/000/500/1 رالs 1/3/80 طرح گسترش ساختمان موزه
موزه تاریخ طبیعی فعالیتهای دیگری هم دارد که اهم آنها به شرح زیر است:
1- تهیه نمونههای مختلف، تابلوهای آموزش جهت استفاه مستقیم دانشجویان و دانش آموزان در رابطه با مواد درسی زیست شناسی، زمین شناسی، فیزیک و ...
2- ایجاد ارتباطات اینترنتی با شبکههای جهانی
3- تفسیر فضاهای موجود با توجه به پیشرفت علوم و تکنولوژی
4- ایجاد دورههای آموزشی در زمینههای مختلف
5- ایجاد دورههای مختلف در زمینههای تاکسیدرمی و اسکلت سازی
6- شرکت در کنفرانسهای علمی در داخل و خارج کشور


امور مالی:
بودجه مرکز از طریق دانشگاه تأمین میشود و موزه دارای ردیف مستقلی در بودجه دانشگاه شیراز است.
درآمد وهزینههای موزه
سایر هزینه ها هزینه پرسنل درآمد سال
300000000 120000000 25000000 1378
340000000 200000000 38100000 1379
280000000 260000000 46750000 1380
موزه با مراکز تحقیقاتی (داخلی و خارجی) دیگری در ارتباط میباشد که مهمترین آنها عبارتند از سازمان محیط زیست، سازمان میراث فرهنگی، شیلات، دانشگاههای دولتی و آزاد.

برنامه های آتی:
1- ساخت یکی از بالهای اصلی موزه و شروع ساخت بال دوم. توضیح اینکه ساختمان موزه شامل چهار بال اصلی است که هر کدام شامل چهار سالن است. در هر دو بال دو سالن 60 متری در دو طبقه متصل است که در کل حدود 4500 متر مربع به فضای اصلی ساختمان موزه افزوده میشود.
2- بازسازی و تعمیر و تجهیز سالن گنبدی شکل مرکزی و قسمتهای مختلف موزه: سالن مرکزی موزه 1600 متر مربع زیر بنا دارد و ارتفاع گنبد آن به 15 متر میرسد. تعمیر، رنگ آمیزی همراه با جایگزینی ویترینهای نو با نورپردازی مناسب از جمله فعالیتهای در حال انجام در این سالن است.
3- همچنین سالنی به موزه تمبر و اسکناس اختصاص داده خواهد شد و کارگاه تاکسیدرمی طوری طراحی میگردد که بازدید کنندگان میتوانند با روشهای مختلف آماده سازی و خشک کردن حیوانات آشنا شوند.
4- راه اندازی سالنهای رستوران، کتابخانه، بخش سمعی– بصری و مرکز کامپیوتر و اینترنت از دیگر برنامه هایی است که در دست اجرا میباشد.

دکتر ساسان لیاقت رئیس مرکز
تاریخ تاسیس 1353
نشانی بلوار مدرس - کوی آزادگان
تلفن 7270030