سید محمد کاظم شریعتمداری

سید محمّدکاظم شریعتمداری (۱۵ دی ۱۲۸۴، تبریز - ۱۴ فروردین ۱۳۶۵ تهران) موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران و دارالتبلیغ اسلامی و از روحانیون و مراجع تقلید شیعه بود.

پس از انقلاب بین او و روح‌الله خمینی در جریان کودتای نوژه، مخالفت او با اصل ولایت فقیه و درگیری های حزب جمهوری خلق مسلمان ایران اختلافاتی به وجود آمد که موجب خانه‌نشینی او و سلب مرجعیتش توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شد.حسن شریعتمداری فرزند او نیز، از فعالان سیاسی و از منتقدان جمهوری اسلامی ایران است.

محتویات [نمایش]
نسبنیاز به منبع [ویرایش]

سید محمد کاظم شریعتمداری از سلسله ساداتی است که نسبش به امام سجاد منتهی می‌شود. یکی از اجداد وی ابوالقاسم جعفر بن حسین از نوادگان حسن اَفطَس بن علی اصغر بن امام زین العابدین بوده، که اکنون در بروجرد به امامزاده جعفر معروف است.

تحصیلات [ویرایش]

سید کاظم شریعتمداری تحصیلاتش را در علوم دینی در تبریز آغاز کرد و قبل از سن بلوغ در درس مکاسب حاضر شد و در ۱۸ سالگی خود مکاسب تدریس می‌نمود. وی در خاطراتش آغاز تحصیل را اینگونه بیان می‌کند:

«در اوایل تحصیل علوم دینی، در تبریز، مختصر تردیدی در خانوادهٔ ما برای ادامهٔ این رشته پیدا شد. شبی در خواب دیدم که پنجرهٔ اتاق نشیمن ما باز شد و حضرت رسول اکرم (ص) تشریف آوردند که در دست مبارک‌شان یک جلد کتاب شرایع محقق بود و کتاب را باز کرده و فرمودند: «فرزندم، بیا، من خودم به تو درس بگویم.» و صفحهٔ اول شرایع را از زبان پیامبر درس خواندم و از خواب بیدار شدم و دیگر تردیدمان از بین رفت و تحصیلاتم را تعقیب نمودم.» [۱]

وی پس از اتمام دروس سطح، دو سال در درس خارج میرزا صادق تبریزی و میرزا ابوالحسن انگجی که از علمای معروف تبریز بودند، شرکت نمود و در سال ۱۳۰۳ شمسی، برای ادامهٔ تحصیل، به حوزهٔ علمیهٔ قم رفت و در درس عبدالکریم حائری یزدی شرکت نمود و دورهٔ خارج فقه و اصول را در نزدعبدالکریم حائری یزدی تا زمان فوتش آموخت و همزمان همان درس را برای همدوره‌های خود مانند: حاج ملاعلی معصومی (آخوند همدانی)، سید ابوالفضل موسوی زنجانی، سید رضا زنجانی و روح‌الله خمینی درس می‌داد.

بعد از مرگ سید حسین طباطبایی بروجردی در سال ۱۹۶۲، وی به عنوان یکی از مراجع پیشتاز با مقلدانی از ایران، پاکستان، هندوستان، لبنان، کویت و قسمت‌های جنوبی خلیج فارس تبدیل شد [۲] که به همراه سید محمدرضا گلپایگانی و مرعشی نجفی در قم مشهور به آیات ثلاثه شدند که بلندپایه‌ترین روحانیون و مراجع ایران به شمار می‌آمد.[۳]





محمدکاظم شریعتمداری و روح‌الله خمینی


تلاش برای نجات سید روح‌الله خمینی [ویرایش]

در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به سبب مخالفت بسیار شدید روح‌الله خمینی با اصول شش گانه انقلاب سفید، شاه وی را دستگیر و به تهران برد و زندانی کرد. طبق قانون اساسی مشروطه مجتهدین و مراجع تقلید مصونیت از محاکمه داشتند و روح‌الله خمینی به عنوان مرجع تقلید معروف نبود، لذا قصد محاکمه و اعدام وی را داشتند. برای نجات روح‌الله خمینی از اعدام و نیز آزادسازی آقای قمّی و محلاّتی از زندان، آیت‌الله شریعتمداری به تهران رفت و روح‌الله خمینی را به عنوان مرجع معرفی کرد تا از اعدام وی جلوگیری کند.[۴]

شریعتمداری در این زمینه می‌گوید: «ما همان موقع به تهران آمدیم و در شاه عبدالعظیم تمام علمای شهرستان‌ها را جمع کردیم و از مرحوم آیت‌اللّه میلانی که در مشهد تشریف داشتند خواهش کردیم که به آنجا بیایند و چون در آن موقع راجع به آیت اللّه خمینی نظر محاکمه و شدّت عمل داشتند و حتّی روزنامه‌های آن موقع صحبت از اعدام می‌کردند، از آن نظر لازم دیدیم که پیشگیری بشود. حضور ما در تهران یکی دو ماه طول کشید و تا حدودی آن خیال باطل از بین رفت و یک اعلامیّه یازده مادّه‌ای صادر کردیم و تمام ادّعاهای دولت را رد کردیم.[۵]»

حسینعلی منتظری در این باره خاطره‌ای را نقل می‌کند و می‌گوید: «من متن تلگرافی را (که تهیّه کرده بودم) خواندم که از آقای خمینی به عنوان آیت‌اللّه و مرجع عالیقدر تقلید اسم نام برده بودم، یکی از آقایان گفت: ایشان که مرجع تقلید نیست!، چه کسی از ایشان تقلید می‌کند؟، گفتم من از ایشان تقلید می‌کنم (پس ایشان مرجع تقلید است!).[۶]»

پس از انقلاب [ویرایش]

شریعتمداری پس از انقلاب ایران، با اختیارات ولی فقیه، در اصل ۱۱۰ قانون اساسی مخالفت کرد. وی مخالف اختیارات نامحدود ولی فقیه بود و به این اصل در قانون اساسی رای نداد.[۷] پس از دستگیری صادق قطب‌زاده به جرم تلاش برای کودتای نوژه و بمب‌گذاری در خانه روح‌الله خمینی، نام شریعتمداری به عنوان یکی از حمایت‌کنندگان وی مطرح شد که باعث خانه‌نشینی وی تا آخر عمر گشت. قطب‌زاده اعدام شد و احمد عباسی (داماد شریعتمداری)، دکتر جواد مناقبی و سید مهدی مهدوی به عنوان رابط به زندان محکوم شدند. در هشتم اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ وی توسظ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از مرجعیت عزل شد.[۸]



آیت الله منتظری در دیدار با آیت‌الله سید محمدکاظم شریعتمداری
پس از آن طرفداران سید محمد کاظم شریعتمداری در تبریز به خیابان ها آمدند و با سر دادن شعار "مرگ بر خمینی" اعتراض خود را نشان دادند.[۹]

محمد‌کاظم شریعتمداری موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران نیز بود و در جریان درگیری های اسفند ۱۳۵۸، هواداران او در تبریز موفق به تصرف ساختمان رادیو و تلویزیون تبریز شد. که با پیام روح الله خمینی به شریعتمداری برای خروج از حزب و اعدام ده تن از هوادارانش توسط دادگاه انقلاب تبریز، این حزب سرکوب و منحل اعلام شد.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

حسینعلی منتظری در خاطرات خود آورده‌است که بنا به شنیده‌های وی از برخی منابع حکومتی، ماجرای کودتای منتسب شده به قطب زاده ساختگی بوده‌است.[۱۴][۱۵]

وی موسس دارالتبلیغ اسلامی بود که توسط جمهوری اسلامی مصادره شد و به دفتر تبلیغات اسلامی تغییر نام داد. حسینیهٔ شخصی ایشان هم به سرنوشت مشابهی دچار شد.

نامه به روح‌الله خمینی [ویرایش]

در سال ۱۳۶۰ خورشیدی، سید محمدکاظم شریعتمداری که در زمان بازداشتِ سید روح‌الله خمینی، او را «مرجع تقلید» خواند تا از زندان آزاد شود، در نامه‌ی معروفی به روح‌الله خمینی نوشت: «کارد به استخوان رسیده و اگر مقصود بی‌آبرو کردن بوده، به‌کلی حاصل گردید و اگر مقصود سلب مرجعیت است، به مقصود رسیدند».[۱۶]

درگذشت [ویرایش]

وی در غروب پنج‌شنبه مطابق با ۱۴ فروردین ۱۳۶۵ در بیمارستان مهراد تهران، بر اثر نارسایی کلیه درگذشت. جمهوری اسلامی خانواده و هواداران او را از برگزاری مراسم تشییع منع کرد و وصیتنامه او را نادیده گرفت و جسد او را شبانه در قبرستان ابوحسین قم دفن کرد.».[۱۷]

سید رضا صدر برادر امام موسی صدر پس از درگذشت آیت الله شریعتمداری هنگامیکه قصد اقامه نماز بر جسد وی را داشت بازداشت شد و یک روز را در بازداشت گذراند.[۱۸]

پیوند به بیرون [ویرایش]

حسین منتظرحقیقی، مقالاتی در باره آیت الله العظمی سید محمدکاظم شریعتمداری و حزب خلق مسلمان
پانویس [ویرایش]

↑ خاطرات سفر آیت‌الله شریعتمداری به مشهد مقدس، ص ۱۲۰.
↑ شریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، جلد ۲، ص ۱۴
↑ gooya news :: politics : خداوند چه داور خوبی است! آیت الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت، عبدالرحمن راستگو
↑ جان. دی. استمپل ترجمه منوچهر شجاعی «درون انقلاب ایران» انتشارات موسسة خدمات فرهنگی رسا در ۴۶۴ صفحه، در سال ۱۳۷۷
↑ روزنامه اطّلاعات، دوشنبه ۱۴/۳/۱۳۵۸ص ۸
↑ هفته نامه شما، شماره ۲۶۴، شنبه ۱۱ خرداد ۱۳۸۱، ص ۸
↑ ماشاء الله رزمی، جنبش آذربایجان و طرفداران شریعتمداری، نشر استکهلم
↑ «جامعه مدرسین و خلع مرجعیت آیت الله شریعتمداری؛ «ولی فقیه در مقابل مرجعیت»». رادیو زمانه، ۷ اردیبهشت ۱۳۸۹.
↑ Followers of Ayatollah Shariatmadari who opposed Khomeini
↑ . بازیابی‌شده در 30 مارس 2009.
↑ . بازیابی‌شده در 30 مارس 2009.
↑ . ۱۷ شهریور ۱۳۸۵. بازیابی‌شده در 30 مارس 2009.
↑ . بازیابی‌شده در 30 مارس 2009.
↑ «ماجرای کودتا و انتساب آن به آیت‌الله شریعتمداری». سایت رسمی آیت‌الله منتظری.
↑ «گفت‌وگو با مهندس حسن شریعتمداری، فرزند آیت‌الله شریعتمداری بازخوانی پروندهٔ برخورد با آیت‌الله شریعتمداری». رادیو زمانه، ۱۴ اسفند ۱۳۸۷.
↑ «نامه به آیت الله خمینی». سایت رادیو فردا.
↑ «فرزند آیت الله شریعتمداری از توطئه خمینی برای نابودی پدرش سخن می‌گوید». سایت خواندنیها.
↑ کاش جنازه پیرمرد را بدهند!
منابع [ویرایش]

خداوند چه داور خوبی است! آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت
Moojan Momen Shi'i Islam Yale University Press ۱۹۸۶
Shaul Bakhash, Reign of the Ayatollahs, ISBN 0-465-06887-1
Nikki Keddie, Modern Iran
http://www.ayandeh.com/z145.htm
آیت الله کاظم شریعتمداری | Facebook
آیت الله کاظم شریعتمداری | Google
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سید محمد‌کاظم شریعتمداری در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سید محمد‌کاظم شریعتمداری موجود است.
[نهفتن]
ن • ب • و
فهرست مراجع تقلید شیعه
سدهٔ چهارم قمری
ابن ابی عقیل عمانی • شیخ صدوق • ابن قولویه • ابن جنید اسکافی
سدهٔ پنجم قمری
شیخ مفید • سید مرتضی • ابوالصلاح حلبی • شیخ طوسی • سلار دیلمی • ابن براج
سدهٔ ششم قمری
ابوالمکارم ابن زهره حلبی • ابن ادریس حلی • قطب‌الدین راوندی
سدهٔ هفتم قمری
علی بن طاووس • محقق حلی
سدهٔ هشتم قمری
علامه حلی • شهید اول • قطب‌الدین رازی
سدهٔ نهم قمری
فاضل مقداد سیوری • ابن فهد حلی
سدهٔ دهم قمری
محقق کرکی • شهید ثانی • مقدس اردبیلی
سدهٔ یازدهم قمری
صاحب معالم • شیخ بهایی • استرآبادی (موسس اخباریون) • مجلسی اول • محقق سبزواری • فیض کاشانی • محقق خوانساری
سدهٔ دوازدهم قمری
مجلسی دوم • فاضل هندی • جمال‌الدین خوانساری
سدهٔ سیزدهم قمری
محمدباقر وحیدبهبهانی • مهدی نراقی • بحرالعلوم • کاشف الغطاء • میرزای قمی • احمد نراقی • صاحب جواهر • محقق انصاری • محمدباقر شفتی
سدهٔ چهاردهم قمری
سیدابوالحسن اصفهانی • عبدالکریم حائری یزدی • محمد حجت کوه‌کمری • محسن حکیم • محمود حسینی شاهروودی • آخوند خراسانی • محمدتقی خوانساری • ابوالقاسم دهکردی • میرزای شیرازی • محمدتقی شیرازی • سید عبدالهادی شیرازی • موسی صدر • سید حسین بروجردی • محقق یزدی • محمدحسین غروی اصفهانی • محمدحسین نائینی
سدهٔ پانزدهم قمری
محمدعلی اراکی • محمدتقی بهجت فومنی • میرزا جواد تبریزی • سید محمد حسینی شیرازی • سید روح‌الله خمینی • سید ابوالقاسم خویی • سید محمدکاظم شریعتمداری • سید عبدالله شیرازی • محمد صادقی تهرانی • علی صافی گلپایگانی • سید محمد صدر • سید محمدباقر صدر • سید حسن طباطبایی قمی • محمدحسین فضل‌الله • سید محمدرضا گلپایگانی • محمد فاضل لنکرانی • سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی • حسینعلی منتظری • سید محمدعلی موحد ابطحی • علی نقی‌نقوی
در قید حیات
بیات زنجانی • جناتی • جوادی آملی • سید کاظم حائری • خامنه‌ای • حسینی زنجانی • محمدسعید حکیم • دستغیب • روحانی • جعفر سبحانی • سیستانی • شاهرودی • شبیری زنجانی • سید صادق شیرازی • صافی گلپایگانی • صانعی • علوی گرگانی • غروی‌علیاری • محمداسحاق فیاض • محمدعلی گرامی • محمدآصف محسنی • محقق کابلی • مدرسی • مظاهری • مکارم شیرازی • مسلم ملکوتی • موسوی اردبیلی • بشیر نجفی • محمدحسین نجفی • نوری همدانی • وحید خراسانی
رده‌های صفحه: زادگان ۱۹۰۵ (میلادی)درگذشتگان ۱۹۸۶ (میلادی)زادگان ۱۲۸۴روحانیان شیعه اهل ایرانآیت‌الله‌های ایرانیدرگذشتگان ۱۳۶۵مراجع تقلید (درگذشته)اهالی تبریز