محمد رضا شفیعی کدکنی م سرشک

محمد رضا شفیعی کدکنی ( م. سرشک ) در 19 مهر ماه 1318 در روستای کدکن ، یکی از ولایت های دوازده گانه ی نیشابور کهن ، و در خانواده ای روحانی چشم به جهان گشود . از کودکی به تشویق پدر به حفظ و فراگیری شعر و آثار ادبی پرداخت . تربیت و آموزش نخستین م. سرشک ، تربیت و آموزشی دینی و شاعرانه بود . مادرش نیز به غریزه شعر می گفت ؛ هر چند که نوشتن نمی دانست .
م. سرشک پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در نزد پدر ، وارد حوزه ی علمیه ی خراسان شد. در حوزه به ویژه از شخصیت و آموزش شیخ هاشم قزوینی بسیار تاثیر پذیرفت . او خود می گوید که از او « علاوه بر فقه واصول » عملا آموختیم « که از تنگ نظری های قرون وسطایی به در آییم » . جز هاشم قزوینی ، ادیب نیشابوری نیز نقش پر اهمیتی در پرورش علمی و معنوی شفیعی کدکنی بازی کرد . کدکنی درباره ً ادیب می گوید که « او برای من همیشه استاد یگانه ً ادبیات عرب و بلاغت اسلامی در حوزه ً علمی خراسان بود . »
شفیعی کدکنی پانزده سال آزگار در حوزه های علمیه ً خراسان سرگرم فراگیری بود . او آموزش فکری ـ فلسفی و زیبا شناختی خودرا در حوزه آموخت . سراینده ی « کوچه باغ های نیشابور » برخاسته از محیط آموزش و زندگی خود در سالهای کودکی و نوجوانی « به عرفان و تصوف خاصه از نوع خراسانی آن تمایل شدیدی دارد و در میان عرفای گذشته شاید به ابو سعید ابوالخیر بیشتر علاقه داشته باشد. »
م. سرشک در مدارس جدید درس نخوانده است و از این بابت توشه خود را سبک نمی بیند. او در این رابطه می نویسد : « من از اینکه به مدرسه نرفتم بسیار بسیار خوشحالم یعنی می فهمم که یک « نوع » عنایت الهی بود . . . من اگر به شیوه ً معمولی به مدرسه می رفتم مسلما این مایه ای که به فرهنگ اسلامی مربوط است ، هرگز نداشتم . . . من یک دوره ی کامل درس طلبگی را تا مرحله ای که اقران من تا آن زمان ادعای اجتهاد می کردند ، خوانده ام . اینها کم نیست من هیچگاه از اینها حتی در یک مقاله هم استفاده نکرده ام تا چه برسد به شعر . ولی غیر مستقیم یک نوع شناخت نسبت به گذشته ی فرهنگی ما به من داد ، و این شناخت ، فهم مثنوی یا فلان کتاب فارسی را برای من آسان تر کرده است .»
کدکنی پس از مطالعه دروس جدید و موفقیت در امتحان وارد دانشگاه مشهد می شود . در این سالها ، او با ژرفا بخشیدن به دانسته های خود ، به زمره ی نوجویان در پهنه ی شعر پیوست . ناگفته نماند که آشنایی اش با دکتر شریعتی زمینه ساز ، آشنایی او با شعر نو و نیمایی می شود . در سال 1344 از دانشکده ً ادبیات این دانشگاه فارغ التحصیل شد . در سال 1348 دًوره ی دکترای ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران بپایان برد و از همان زمان کار آموزشگری در دانشکده ی ادبیات را آغاز کرد .
گذشته از شعر ، پژوهش در نقد ادبی ، سبک شناسی و عرفان ایرانی از مشغله های ذهنی کدکنی است. شفیعی کدکنی شاعری است انسان دوست و اجتماع گرا . قلب بزرگ او ، هم پای رنج و رزم مردم میهنمان و چاووشان آزادی و بهروزی آنان می تپد .
شفیعی کدکنی ، بنا بر « تلقی » خاص خود از « حقیقت شعر » ، بر آنست که شعر نباید « مقید به زمان و تقویم باشد » و براستی بخش چشمگیری از سروده هایش از این خمیره نامیرا مایه گرفته است .



نیشابور
در شعر شفیعی کدکنی

شفیعی کدکنی به شهر نیشابور تعلق خاطر خاصی دارد . او در « مرثیه های سرو کاشمر» در شعری به نام « در جست و جوی نشابور » ، احساسات خودرا چنین بیان می کند :


در نشابورم و جویای نشابور هنوز
وه !
چه ها فاصله !
اینجاست
درین نقطه که من
در دل شهرم و هر لحظه شوم دورهنوز
در نشابورم و جویای نشابور هنوز
پرسم از خویش و
ـ نه با خویش ـ
درین لحظه : کجاست
جای آن جام ، که در ظلمت اعصار و قرون
پرتو باده اش از دور دهد نور هنوز ؟
در نشابورم و جویای نشابورهنوز
هزاره ً دوم آهوی کوهی ـ 43ـ 42

روحم ابری و
افق سرخ و
درختان صرعی
لیک آن دور
یکی پیر در افسانه و سحر
زآستین کرده برون طرفه ، یکی طنبوری
می زند راه حزینی ، همه درمویه چنانک
هفت دریای جهان
با همه طوفان هایش
می زند غوطه در آن کاسه ً طنبور هنوز

در نشابورم و جویای نشابور هنوز
هزاره ً دوم آهوی کوهی ـ 44ـ 43


شفیعی کدکنی و هوشنگ ابتهاج/ کلن 1369


شفیعی کدکنی و دکتر عبدالحسین زرین کوب


شفیعی کدکنی و محمود دولت آ بادی / برلین 1369



شفیعی کدکنی ومحمد حسین لطفی


شفیعی کدکنی , استاد شهریار و هوشنگ ابتهاج (سایه)


از راست : علی هاشمی/ دکتر منوچهر امیری/ دکتر دبیر سیاقی / صفدر تقی زاده / دکتر اسماعیل دولتشاهی
محمد شفیعی کدکنی / دکتر خانلری (نشسته) / جمال میر صادقی / محمود نفیسی / هوشنگ طاهری
فریدون مشیری / کیاوس جهانداری / عباس حکیم / رضا سید حسینی احمد تفضل


شفیعی کدکنی و بزرگ علوی / برلین 1369