قطب منار

قُطُب منار (به انگلیسی: Qutub Minar) مناره‌ای است در دهلی پایتخت هندوستان که ۷۲/۵ متر ارتفاع دارد و بلندترین بنای آجری دنیاست. این مناره بزرگ از مرمر و سنگهای سرخ ساخته شده و به دستور سلطان معزالدین غوری از سلسله غوریان و توسط غلام ترک و سپهسالار او قطب‌الدین ایبک، که بعدها به پادشاهی رسید، در ۱۱۹۹ میلادی بنیان‌گذارده شده و بعد توسط داماد او شمس‌الدین التتمش در ۱۲۳۰ م کامل شد و سپس به‌وسیله فیروزشاه تغلق در سال ۱۳۱۶ م به پایان رسید. در سال ۱۳۶۸ م این بنا به‌وسیله رعد و برق صدمه دید که توسط فیروزشاه و اسکندر لودی دوباره مرمت شد.[۱][۲][۳][۴]

قُطُب منار به تقلید از «منار جام» افغانستان، ساخته شد[۵] و به پنج طبقه تقسیم شده‌است که در فاصلهٔ هر دو طبقه، ایوان مدوری به‌صورت کمربند آن را دربر گرفته‌است. هر طبقه کتیبه‌هائی دارد که موتونی از آیات قرآن و اسامی قطب‌الدین ایبک، محمد بن سام و دیگر پادشاهان و امرا را شامل می‌شود.[۶]

قُطُب منار یکی از اولین و برجسته‌ترین نمونه‌های معماری هندو-اسلامی است که همراه با چندین سازه باستانی و قرون‌وسطایی و خرابهٔ دیگر «مجموعهٔ قُطُب» را در دهلی تشکیل می‌دهد. این بنا در نزدیکی ایستگاه مترو در دهلی نو است.[۱]

این بنای عظیم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هر ساله گردشگران بسیاری را جذب و چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. پیش از این امکان بازدید از داخل منار بود ولی اکنون پس از چند خودکشی، ورود به داخل منار و بالارفتن از آن برای عموم ممنوع شده‌است.

محتویات [نهفتن]
۱ پیشینه
۲ مشخصات
۳ ستون فلزی باستانی
۴ مقایسه با منار جام و منار سیاه‌پوش
۵ نگاره ها
۶ پانویس
۷ سرچشمه ها
پیشینه [ویرایش]

قُطُب منار جزو اولین بناهای عظیم هند و از نمونه‌های بارز معماری هندو-اسلامی است. قطب منار، پیوسته و محلق به مسجد قوة الاسلام و موَذن خانهٔ آن است. ابن بطوطه می‌گوید: مسجد قوة الاسلام و قطب منار دهلی از نخستین عمارت‌های اسلامی در سرزمین هند می‌باشند، قبل از آن هیچ عبادت‌گاه اسلامی در آن دیار وجود نداشت.[۳] قُطُب منار در کنار مسجد قوة الاسلام در سال ۱۱۹۹ م توسط قطب‌الدین ایبک در جنوب شهر دهلی و بر روی خرابه‌های تعداد زیادی از معابد مربوط به آئین جینیسم ساخته شده‌است. امروزه هنوز ستون‌ها و بقایای معابد جین همراه با نقش‌برجسته‌های انسانی، گیاهی و انتزاعی آن به شکل آشکار درون بخش‌های مختلف مسجد به‌چشم می‌خورند. هرچند در مواردی به صورت یا بدن نقوش انسانی صدمه زده‌اند.

در اواخر سدهٔ دوازدهم میلادی معزالدین برادر غیاث‌الدین غوری در غزنه حکمرانی داشت و حکومت غوریها را پس از شکست راج شاه چوهان در ۱۱۹۲ م در تراواری (Taraori) تا هند توسعه داد. قطب‌الدین ایبک غلام ترکِ تورانی‌نژاد وی و سپهسالار او بود. معزالدین غوری، قطب‌الدین را به‌عنوان «نایب‌السلطنه» در سرزمین‌های فتح شده گذاشت و خود به مقر حکومتیش در افغانستان امروزی بازگشت. قطب‌الدین وظیفه سپرده شده را تکمیل کرده و حکمرانی غوری‌ها را در منطقه وسعت بخشید.[۷] قطب‌الدین ایبک بعدها به سلطنت رسید و مؤسس سلسله ممالیک هند یا سلسله غلامان شد. این سلسله در انتشار اسلام در شمال هند مؤثر بودند و سلطنت دهلی را پایه‌ریزی کردند.[۲]

قطب‌الدین پس از تحکیم سلطه غوریان در منطقه و مقام خویش، اقدام به ساخت مسجد قوة الاسلام (قبته الاسلام) در ۱۱۹۷ م کرد و پس از دو سال، مطابق روش خاص و رسم غوری‌ها، دست به‌کار ساختن منار افتخار پیروزی شد که قُطُب منار نام گرفت.[۷] این بنا در جنوب غربی مسجد ساخته شد.[۱] همواره یکی از اولین کارهایی که در تمام کشورهای فتح شده، توسط مسلمان‌های فاتح صورت می‌گرفت ساخت مساجد همراه با مناره‌ها بوده‌است. این کار خود نمایانگر پیروزی آنها و سببی برای پایدار ماندن نام امرا و حکمرانان بود. با این وجود این منار نیز همانند همه منارهای مساجد دیگر جنبه دینی هم داشته‌است. این منار بدون شک از ملحقات مسجد قوة الاسلام بوده تا جهت برگزاری اذان از آن استفاده شود اما به سبب ارتفاع زیاد آن، اذان را بر بالای بام مسجد می‌خواندند.[۸]

مسجد قوة الاسلام اولین مسجد ساخته شده توسط سلاطین دهلی است. که یک حیاط مستطیل شکل است که توسط شبستان‌ها احاطه شده‌است و همانطور که در کتیبه سردر ورودی اصلی شرقی ثبت شده‌است شامل، بناها و ستون‌های حک شده و باقیمانده اجزاء معماری ۲۷ معبد هندو و جین است، که توسط قطب‌الدین ایبک تخریب شد. سپس این مسجد توسط شمس‌الدین التتمش (۱۲۱۰- م) و علاءالدین خلجی تکمیل شد و توسعه یافت.[۱]

اکنون از مسجد اصلی قوة الاسلام تنها برخی آثار آن بر جای مانده‌است. در دیوارهای این مسجد نقوش، تزئینات اسلامی و آیات قرآن کریم به چشم می‌خورد و سبک معماری آن نیز هندو-اسلامی است.[۲]

همچنین برخی معتقدند بنای قُطُب منار برای اختصاص به قطب‌الدین بختیار کاکی اوشی (۱۱۸۷-۱۲۳۶ م) از عرفا و صوفیان بزرگ هند ساخته شده‌است.[۴] خواجه قطب‌الدین اشعار روانی به زبان فارسی داشته[۹] و از صوفیان سلسله چشتیه و از مریدان خواجه معین‌الدین چشتی و فرید الدین مسعود گنج شکر بوده‌است.[۱۰] وی از بغداد به هند آمد و در آنجا زندگی کرد.[۲] قطب‌الدین آیبک ضمن استقبال گرم از قطب‌الدین بختیار کاکی به او مقام «شیخ‌الاسلامی» داد اما او نپذیرفت.[۹] آرامگاه او در نزدیکی قطب منار واقع است.

قطب‌الدین ایبک فقط توانست قسمتی از طبقه اول منار را بسازد. که سطح خارجی آن توسط شش کتیبه زینتی تزیین شده‌است. هیچگونه اطلاعی در دست نیست که قطب‌الدین نقشه ساخت چند قسمت یا طبقه منار را در دست داشت. و یا می‌خواست آنرا به کدام ارتفاع برساند؛ شمس‌الدین التتمش داماد قطب‌الدین در ۱۲۳۰ م سه قسمت و یا طبقه دیگر را به قطب منار ناتمام اضافه کرد. تا به چهار قسمت یا طبقه برسد.[۷]

آخرین قمست منار، در سال ۱۳۱۶ م توسط فیروزه شاه تغلق ساخته شده‌است.[۳] به‌طوریکه در کتیبه‌ها آمده این منار سه مرتبه مورد آتش‌سوزی توسط رعد و برق قرار گرفته و باز ترمیم شده‌است.[۷] فیروز شاه تغلق اکثر طبقه چهارم منار را که در اثر رعد و برق آسیب جدی دیده بود در سال ۱۳۶۹ م دوباره مرمت کرد[۴] و منار را از اندازه قبلی آن بلندتر ساخت. به طور مشخص قسمت و یا طبقه چهارم به دو قسمت یا طبقه تبدیل شد.[۷] بنا برکتیبه‌های موجود اسکندر لودی نیز مرمت‌هایی در این بنا انجام داده‌است.[۱]

مشخصات [ویرایش]



ردیف کتیبه‌های خوشنویسی زیر ایوان حدفاصل طبقه اول و دوم
ارتفاع این منار عظیم ۷۲/۵ متر است که بلندترین بنای آجری دنیا[۱] و بلندترین برج در هند است.[۲] قطر آن در پایه ۱۳/۸ متر و در بالا ۳ متر است.[۴] منار تا آخرین طبقه از داخل خود دسترسی دارد. طبقهٔ اول آن دارای ۱۵۶ پله، طبقهٔ دوم ۷۸ پله، طبقهٔ سوم ۶۲ پله و طبقهٔ چهارم و پنجم هریک دارای ینجاه پله می‌باشند.[۳]

ورودی بنا از طریق دری است که در سمت شمال واقع است. این منار به پنج طبقه تقسیم می‌شود که در فاصلهٔ هر دو طبقه، ایوان مدوری است که چون کمربندی منار را دربر گرفته‌است. این ایوان‌ها در نگهداری وزن طبقات فوقانی نقش مؤثری دارند که در بناهای دیگر آن دوران چنین چیزی مشاهده نمی‌شود.[۴]

این بنا از سنگ ماسه‌ای قرمز و قهوه‌ای روشن و سنگ کوارتزی خاکستری ساخته شده و دو ردیف آن نیز با مرمر سفید ساخته شده‌است و تزئینات روی این منار بی‌نظیر است.[۲][۴]

تزئینات و نقوش هر پنج طبقه متفاوت هستند. پایین‌ترین طبقه لبه‌های گوه مانندی دارد که یک درمیان نیم‌ستون‌های مدوری در میان آنها قرار گرفته‌است. گرداگرد طبقه دوم را برآمدگی‌های مدوری پوشیده‌است و طبقه سوم ستاره‌ای شکل است. طبقه چهارم و پنجم به صورت ساده‌ای گرد و استوانه‌ای هستند.[۴]

در هر طبقهٔ منار دو کتیبه منقوش موجود است. در کتیبه‌ها اسامی سلطان شهاب‌الدین محمد بن سام غوری مولای قطب‌الدین ایبک، خود قطب‌الدین ایبک، التتمش، اسکندر شاه و فیروز شاه دیده می‌شود.[۳]

سطح خارجی طبقه اولِ منار، توسط شش کتیبه‌ٔ زینتی تزیین شده‌است از جمله این شش کتیبه در بند سوم، پنجم و ششم چند آیه قرآن نقل شده‌است. در کتیبه اول علاوه‌بر آیات قرآن کریم، این واژگان نیز نوشته شده‌است. میر سپهسالار برزگ و عالی شأن که به طور مشخص این القاب به قطب‌الدین ایبک منسوب است. نوشته‌های دیگر آن در اثر کار غیرمحتاطانه ساخت مجدد صدمه دیده و در قسمت‌های ناتمام موجود، تنها القابی در توصیف قطب‌الدین سالم باقی مانده‌اند. احتمالاً اسم وی نیز در کتیبه‌های ذکر شده آمده بوده چنانچه در سر طاق داخلی دروازه مسجد نیز دیده می‌شود. در این کتیبه‌ها قطب‌الدین خود را سپهسالار ذکر کرده چرا که او در سال ۱۲۰۶ م و پس از مرگ معزالدین غوری، لقب «سلطان» را یافت. او خود را سپهسالار مدافع از صاحبش، یعنی معزالدین کسیکه امر ساخت مسجد را داد خطاب می‌کند. این مطلب در داخل گنبد دروازه شمالی ذکر شده‌است. در کتیبه دوم روی منار، او مکرر صاحب خود یعنی معزالدین را اسکندر ثانی نامیده‌است.[۷]

ستون فلزی باستانی [ویرایش]



ستون فلزی مرموز در مجموعه قطب منار دهلی


کتیبه سانسکریت بر روی ستون فلزی
آنچه مجموعه قطب منار را جذابتر می‌کند وجود یک ستون مرموز از فلزی ناشناخته‌است که در صحن اصلی مسجد قوة الاسلام قرار دارد و مربوط به قرن چهارم[۱] یا پنجم میلادی[۵] است. این ستون فلزی از آلیاژ ناشناخته‌ای ساخته شده که هرگز زنگ نمی‌زند و رنگ عوض نمی‌کند و فرسوده نیز نمی‌شود.[۵]

بر اساس اسناد تاریخی این ستون در زمان سلطنت پادشاهان آریایی گوپتا که با ساسانیان در ایران ارتباطات بسیار دوستانه‌ای داشتند، پیدا شد و خود آنها هم از ماهیت این ستون خبر نداشتند و آن را به احترام خدای آریایی ویشنو در مقابل معبد او قرار داد و بعدها مسلمانان در جای معبد، مسجد قوة الاسلام را بنا کردند و این ستون همچنان در صحن مسجد باقی ماند. نویسندگانی مانند اریک فون دنیکن این ستون را ساختهٔ دست بشر نمی‌دانند.[۵] وزن ستون فلزی بیشتر از شش هزار کیلوگرم است و عامه مردم هند حلقه کردن دست از پشت، دور این ستون را خوش یمن می‌دانند.

بلندی این ستون فلزی ۷/۲۱ متر و وزن آن بیش از شش تن است. وزن برآورد شده بدنه اصلی ستون ۵۸۶۵ کیلو گرم و وزن زنگ‌های تزئینی این ستون ۶۴۶ کیلوگرم تخمین زده شده‌است که به این ترتیب وزن کل آن ۶۵۱۱ کیلوگرم می‌شود. ستون کتیبه‌ای در زبان سانسکریت و به خط براهمی دارد که مربوط به سده ۴ میلادی است که نشان می‌دهد که ستون به عنوان یک یادمانی از پادشاه بزرگ چاندرا در مقابل خدای ویشنو قرار در فراز تپه‌ای قرار داده شده‌است.

محفظه‌های توخالی عمیقی که در بالای این ستون فلزی موجود است نشان از سرستونی پر کار دارد که احتمالاً تصویری از گرودا را دربر داشته و این ستون عظیم فلزی به نوعی نقش میل پرچم را داشته‌است.[۱۱] گرودا پرنده بزرگ افسانه‌ای یا موجودی شبیه پرندگان است که در اساطیر هر دو آیین هندو و بودایی از آن نام برده شده‌است.[۱۲]

مقایسه با منار جام و منار سیاه‌پوش [ویرایش]

قطب‌الدین ایبک برای ساختن قطب منار نمونه‌ای کامل در اختیار داشت و آن عبارت بود از منار جام یا منار غیاث‌الدین در افغانستان که از نظر طرح عمومی هر دو منار باهم شباهت فراوان دارند ولی تفاوت‌هایی نیز در آنها دیده می‌شود[۱۳] منار قطب و منار جام هر دو نمونه‌هایی از سبک و معماری غوری هستند. قاعده‌های هر دو منار در جام و دهلی دارای قطر مشابه‌است و بلندی قُطُب منار تقریباً ۴/۵ متر از منار جام بلندتر است. [۷]

قطُب منار علاوه‌بر آنکه مطابق یاداشت‌های علاءالدین خلجی برج یادگاری پیروزی است. همچنان محلی است برای موًذن مسجد. منار جام در کنار هریرود و در دره‌ای دور از انظار، در محاصره تنگ کوه‌های بلند و بزرگ قرار دارد. آنجا هیچ بقایایی از هیچ مسجدی موجود نیست. انتخاب چنین موقعیت خاص برای ساخت برج به افتخار پیروزی به‌طور مشخص به آن سبب بود که این محل برای جمعیت یهودی یا عبری مقدس بود. بسیاری از زیارت‌گاه‌های متبرکه افغانستان و هند در مکان‌هایی ساخته شده که نزد گروه‌های مذهبی دیگر مقدس پنداشته می‌شود.[۷]

افزون بر منار جام٬ منار سیاه‌پوش در ولایت نیمروز افغانستان است نیز تجاربی را در اختیار سازندگان قطب منار قرار داده بود و روابط و همسانی ساختمانی بین این سه مناره یعنی سیاه‌پوش نیمروز، جام غور و قطب منار دهلی وجود دارد. منار سیاه‌پوش که مربوط به دوره سامانیان یک منار نیمه ویرانه‌است که در مقابل بعضی مخروبه‌های که گفته می‌شود بقایای ساختمان یک مسجد است قرار دارد. این بنا به اواخر قرن نهم و یا اوایل قرن دهم میلادی مربوط است. پلان آن کاملاً مشابه پلان قطب منار دهلی است به‌ویژه داشتن تیغه یا لبه‌های طویل که به شکل متناوب تنظیم شده این شباهت را بیشتر نمایان می‌کند. فرق آن با قطب منار در این است که منار قطب از سنگ ساخته شده، در حالیکه منار سیاه‌پوش کلاً از خشت پخته‌است.[۸]

قاعده منار سیاه‌پوش شامل شش بند افقی است و هر بند از پنج برآمدگی خشتی ساخته شده‌است. بندهای مذکور توسط فرورفتگی‌ها و برجستگی‌ها از هم جدا شده‌اند تا نما و یا منظر بدنه منار، لوله مانند و یک‌نواخت نباشد. تزئینات روی کار و نوع خشت‌کاری تزئینی منار مذکور، آنرا با مقبره اسماعیل سامانی (۹۰۷-۸۹۲ میلادی) نزدیک می‌کند و بیننده را متقاعد می‌سازد که دو ساختمان در یک زمان ساخته شده‌اند.[۱۴]

نگاره ها [ویرایش]


نقشه مجموعه قطب منار (برای دیدن جزپیات بر روی آن کلیک کنید)


بقایای معابد جین در مجموعه قطب منار


قطب منار بلندترین منار دنیا


ورودی مسجد قوة الاسلام بنام دروازه علایی که که توسط علاءالدین خلجی در ۱۳۱۱ م ساخته شده‌است.


نمای نزدیک کتیبه‌های دروازه علایی


قطب منار در شب


قطب منار و خرابه‌های مسجد قوه‌الاسلام


قطب منار


قطب منار


کتیبه‌های خوشنویسی طبقه اول قطب منار


کتیبه‌های خوشنویسی طبقه اول قطب منار


ستون فلزی باستانی در حیاط مسجد قوة الاسلام در مجموعه قطب منار


ترجمه انگلیسی کتیبه سانسکریت بر روی ستون فلزی


نقوش تزپینی طبقان فوقانی قطب منار که عناصری از هنر اسلامی و هندو را نشان می‌دهد.


جزئیات و مقرنس‌های زیر ایوان قطب منار


آرامگاه شمس‌الدین التتمش در مجموعه قطب منار


مدرسه علاءالدین در مجموعه قطب منار


منار نا تمام علایی در مجموعه قطب منار


آرامگاه امام ضامن کنار دروازه علایی در مجموعه قطب منار


پلاک توصیفی برای گردشگران در مجموعه قطب منار


منظری از قطب منار از داخل مسجد قوة الاسلام و ستونی باقیمانده از معابد جین


طبقات فوقانی منار از مرمر سفید و سنگ ماسه‌ای


تزپینات داخلی دروازه علایی در مجموعه قطب منار


آرامگاه علاء الدین خلجی در مجموعه قطب منار
پانویس [ویرایش]

↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ویکی‌پدیای انگلیسی
↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ قطب منار؛ بلندترین بنای تاریخی ـ اسلامی در هند
↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ غوث‌الدین مستمند غوری
↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ Dolly Ellen Sequeira
↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ قطب منار
↑ لغت‌نامه دهخدا
↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ ۷٫۷ آر. سنگوپتا، قطب منار
↑ ۸٫۰ ۸٫۱ شاه محمود محمود، یادداشتِ بر مقا له قطب منار
↑ ۹٫۰ ۹٫۱ فراتر از مرزها
↑ ویکی‌پدیا اردو، قطب‌الدین بختیار کاکی
↑ ویکی‌پدیای انگلیسی Iron pillar of Delh
↑ ویکی‌پدیای انگلیسیGaruda
↑ نیر، محمد انور
↑ امینی، محقق محمد اکبر.
سرچشمه ها [ویرایش]

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Qutb Minar»، ویکی‌پدیای ، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲ آذر ۱۳۸۹).
Dolly Ellen Sequeira, M.A., B.Ed . Total History and Civics (Revised and Enlarged) ۹ ICSE. Morning Star Publisher. New Delhi, Sixth Edition 2010. P H-۱۲۳ & ۱۲۴
شاه محمود محمود. «یادداشتِ بر مقا له قطب منار». جام غور. بازبینی‌شده در ۲ آذر ۱۳۸۹.
آر. سنگوپتا. «قطب منار، آیا در ساختمان قطب منار تاثیر افغانی موجود بود؟(The times of India Sunday, July, ۳۰٬۱۹۸۷)». جام غور. بازبینی‌شده در ۲ آذر ۱۳۸۹.
غوث الدین مستمند غوری. «تاریخ مختصر غور». انتشارات کتاب عقب قصه خوانی. بازبینی‌شده در ۲ آذر ۱۳۸۹.
زریالی نوابی. «زبان و ادبیات فارسی». وب‌گاه فراتر از مرزها. بازبینی‌شده در ۳ آذر ۱۳۸۹.
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «قطب مینار»، ویکی‌پدیای اردو، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۳ آذر ۱۳۸۹).
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «قطب الدین بختیار کاکی»، ویکی‌پدیای اردو، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۳ آذر ۱۳۸۹).
نیر، محمد انور. منار جام و تاثیرات آن بر قطب منار. مجله آریانا. ص ۵۸ . کابل. ۱۳۵۹ خورشیدی.
امینی، محقق محمد اکبر. منار جام...، سایت کابل نات، شماره ۱۰۲، سال پنجم، اسد – سنبله، جرمنی، ۱۳۸۸ خورشیدی
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Iron pillar of Delhi»، ویکی‌پدیای ، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۳ آذر ۱۳۸۹).
[نهفتن]
ن • ب • و
میراث جهانی یونسکو در هند
فرهنگی
قلعه اگره تاج‌محل آرامگاه همایون خاجوراهو سانچی شهر قدیم گوا غارهای آجانتا غارهای الفنتا قطب منار قلعه سرخ (دهلی) پایانه چاتراپاتی شیواجی پناهگاه‌های صخره‌ای بهیمبتکا جانتر مانتر غارهای الورا مجموعه تاریخی ماهابالی پورام معابد بزرگ لیوینگ چولا هامپی پاتاداکال پارک باستان‌شناسی چامپانر-پاواگاه ریل‌های کوهستانی هندوستان شامل ( راه‌آهن کوهستانی نیلگیری ،راه‌آهن کالکا شیملا،راه‌آهن هیمالیایی دارجیلینگ ) پرستشگاه ماهابودی پرستشگاه خورشید کونارک فاتح پور سیکری
طبیعی
پارک ملی مناس پارک ملی کازیرانگا پارک ملی دره گلها و پارک ملی ناندا دوی در اوتاراکند پارک ملی سانداربنس پارک ملی کلادو
رده‌های صفحه: اسلام در هنددیدنی‌های دهلی دیدنی‌های هندسازه‌ها و ساختمان‌ها در دهلی مسجدهای هندمعماری اسلامی مناره‌هامیراث جهانی یونسکو در هند
قس عربی
قطب منار هو معلم تاریخی هندی یقع بالقرب من دلهی. تعتبر منارته الأطول من نوعها فی الهند وثان أطول المنارات فی تاریخ العالم الإسلامی بعد منارة الجیرالدا فی أشبیلیة. یضم المجمع مبان أخرى ویستقطب إلیه جموعا کبیرة من السیاح کل عام. قامت منظمة الیونسکو بإدراج المعلم فی قائمة التراث العالمی.
محتویات [أخف]
1 التاریخ
2 التسمیة
3 المنارة
4 المسجد والمبانی الملحقة
[عدل]التاریخ

أصبح قطب الدین أیبک، ترکی الأصل، وممن ساهموا فی نشر الإسلام فی شمال الهند، وهو أول حاکم من سلسلة من الممالیک الأتراک الذین أسسوا سلطنة دلهی، أراد أن یخلد عهده، فقام ببدء أعمال بناء قطب منار عام 1193 م، لم تسعفه الظروف فی إکمال العمل (انتهى عند المستوى الأول) فقام خلیفته إلتمش بإضافة ثلاث مستویات أخرى، ثم قام فیروز شاه تغلق عام 1368 م بإضافة المستوى الخامس وهو آخرها.
[عدل]التسمیة

یعتقد بعض المؤرخین أنه وعکس ما یقال أن تسمیته تعود إلى السلطان قطب الدین أیبک، فإن السبب الحقیقی فی تسمیته بقطب منار یعود إلى خواجه قطب الدین، أحد المتصوفین والذی قدم من بغداد ثم عاش فی الهند، وحظی أثناءها بمکانة کبرى لدى السلطان إلتمش.
[عدل]المنارة

یمکن معاینة اختلاف الأسالیب المعماریة عند مشاهدة المستویات الخمسة للمنارة علما أن المعلم استغرق إکماله سنوات طویلة، لا یعرف بالضبط الغرض الحقیقی الذی اتخذت لأجله هذه المنارة، یرجح البعض فکرة أن أیبک أراد أن یمجد بدایة عهد حکم المسلمین للهند بهذا البناء، بینما یرى البعض أنها مجرد مئذنة عادیة تتبع المسجد الملاصق، اتخذت للإعلان عن دخول وقت الصلاة.
شیدت المنارة على أنقاض لال کوت، البرج الأحمر لمدینة دلهی القدیمة، والذی قام ببنائه رای بیثورا عام 1180 م، آخر حاکم هندوسی لإمارة دلهی. یبلغ ارتفاعها 72.5 مترا -من أصل 80 مترا-، ویوجد بدخلها درج حلزونی یعد 379 درجة، یمکن عن طریقه الوصل إلى القمة -تم غلقه فی وجه الجمهور بسبب حالات الانتحار-. یبلغ القطر فی القاعدة 14.3 م، فیما لا یتجاوز الـ2.7 متر فی أعلى المبنى. یعتبر قطب منار أعلى مبنى حجرى فی الهند، وأحد المعالم الإسلامیة الفریدة من نوعها. استعملت فی بناءه أحجار رملیة حمراء اللون، بینما أکمل المستویان الأخیران بالرخام الأبیض، جدران المبنى مزخرفة بالنقوش والآیات القرآنیة.
[عدل]المسجد والمبانی الملحقة

یضم مجمع قطب منار العدید من المبانی الأخرى على غرار مسجد قوة الإسلام والذی یعد أول مسجد بنی فی الهند. استعملت فی تشییده الحجارة التی تم اقتلاعها من المعابد الجاینیة (عقیدة هندیة قدیمة) والهندوسیة الـ27 والتی کانت قائمة بالقرب من المکان، یجمع المسجد بین أسلوبی العمارة الإسلامی والهندی. لم یتبق من المسجد الأصلی إلا بعض الآثار، على أنه یمکن معاینة بعض الأجزاء التی تزینها نقوش من الزهور والآیات القرآنیة.
إلى الغرب من المسجد یوجد ضریح السلطان إلتمش- وهو ترکی الأصل أیضاً - والذی شید عام 1235 م، کان الأمر شیئا غیر مألوف فی تاریخ الهند، فقد جرت العادة أن یتم حرق جثث الموتى، لیقام على شرفهم بعد ذلک نصب صغیر الحجم. غیر بعید عن المسجد یتواجد عمود حدیدی ضخم یبلغ طوله 7 أمتار، یعود تاریخه إلى القرن الـ7 للمیلاد، قام بتنصیبه الراجا کوبتا، على شرف فیشنا (آلهة هندوسیة). استطاع هذا العمود أن یصمد أکثر من 1600 عام فی وجه الصدأ والمناخ الرطب فی الهند.
تصنیفات: عمارة إسلامیةمعالم هندیةمساجد الهندمواقع التراث العالمی فی الهند
قس انگلیسی
Qutub Minar (English: The Qutub Tower; Urdu: قطب مینار) also Qutb Minar, is a UNESCO World Heritage Site in Delhi,India. [1] The Qutub Minar was constructed with red sandstone and marble, and is the tallest minaret in India,[2] with a height of 72.5 meters (237.8 ft), contains 379 stairs to reach the top,[3] and the diameter of base is 14.3 meters whereas the last store is of 2.7 meters. The Construction was commenced by Qutb-ud-din Aibak in 1192 and completed by Iltutmish.[2] Qutb-ud-din Aibak destroyed 27 Hindu and Jain temples and reused the building materials for construction of Quwwat-ul-Islam mosque and the Qutub Minar according to a Persian inscription still on the inner eastern gateway [4] [5] .[6] It is surrounded by several other ancient and medieval structures and ruins, collectively known as Qutub complex.[2][3][7] Tradition assigns the erection of the Pillar to Anang Pal, whose name it bears, with the date 1052 A.D.(Courtesy of Special Collections, University of Houston Libraries).
Qutab Minar is the nearest station on the Delhi Metro. A picture of the minaret also features on the Travel Cards issued by Delhi Metro Rail Corporation.
[edit]Structure for Qutub Minar

Qutub Minar in blue and buff sandstone is the second highest tower in India, after the Fateh Burj or "Victory Tower" at Chappar Chiri village on Punjab’s Mohali district. A projected balcony encircling the Minar is supported by stone brackets which are decorated with honeycomb designs, more conspicuously so in the first stodin Aibak]], the first ruler of the Delhi sultanate, commenced construction of the Qutub Minar in 1193; but conical shafts, separated by balconies carried on Muqarnas corbels.[citation needed] The minaret is made of fluted red sandstone covered with intricate carvings and verses from the Qur'an. Numerous inscriptions in Parso-Arabic and Nagari characters in different places of the Minar reveal the history of Qutb. According to the inscriptions on its surface it was repaired by Firoz Shah Tughlaq (AD 1351-88) and Sikandar Lodi (AD 1489-1517).


ASI Plaque at Qutub Minar.


Qutub Minar in Delhi taken by Samuel Bourne in 1865
Quwwat-ul-Islam Mosque, to the northeast of Minar was built by Qutbu'd-Din Aibak in AD 1198. It is the earliest mosque built by the Delhi Sultans.[4] Later, a coffee arched screen was erected and the mosque was enlarged by Shams ud Din Iltutmish (AD 1210-35) and Allaud-din Khilji. The Iron Pillar in the courtyard bears an inscription in Sanskrit in Brahmi script of 4th century AD, according to which the pillar was set up as a Vishnudhvaja (standard of Lord Vishnu) on the hill known as Krishnapada in memory of a mighty king named Chandra. A deep socket on the top of the ornate capital indicates that probably an image of Garuda was fixed into it. It is situated in Delhi.
The Qutub Minar comprises several superposed flanged and cylindrical shafts, separated by balconies carried on Muqarnas corbels. The minaret is made of fluted red sandstone covered with intricate carvings and verses from the Qur'an. The Qutub Minar is itself built on the ruins of the Lal Kot, the Red Citadel in the city of Dhillika, the capital of the Tomars and the Chauhans, the last Hindu rulers of Delhi.[8] One engraving on the Qutub Minar reads, "Shri Vishwakarma prasade rachita" (Conceived with the grace of Vishwakarma.)
was used to calling people for prayer in the Quwwat-ul-Islam mosque but it is so tall that one cannot hear the person standing on the top. The earliest extant mosque was built by the Delhi Sultans. Many historians believe that the Qutub Minar was named after the first Turkish sultan (whose descendant- Wajid Ali Shah-repaired it), Qutub-ud-din Aibak,[9] but others contend that it was named in honour of Qutubuddin Bakhtiar Kaki,[10] a saint from Transoxiana who came to live in India and was greatly venerated by Iltutmish.[11]
The nearby Iron Pillar is one of the world's foremost metallurgical curiosities, standing in the famous Qutub complex. According to the traditional belief, anyone who can encircle the entire column with their arms, with their back towards the pillar, can have their wish granted. Because of the corrosive qualities of sweat the government has built a fence around it for safety. The quality of Iron is an excellence of technology. The smoothness of the pillar surface makes it rust proof. The amalgamation of different metals with Iron produces such high quality of smoothness.
File:Qutub Minar.JPG
Heavy air traffic over Qutub Minar is posing serious threats
The minar did receive some damage because of earthquakes and lightnings on more than a couple of occasions but was reinstated and renovated by the respective rulers. During the rule of Firoz Shah, the minar's two top floors were damaged due to lightning but were repaired by Firoz Shah. In the year 1505, an earthquake struck and it was repaired by Sikandar Lodi. Later on in the year 1794, the minar faced another earthquake and it was Major Smith, an engineer who repaired the affected parts of the minar. He replaced Firoz Shah's pavilion with his own pavilion at the top. The pavilion was removed in the year 1848 by Lord Hardinge and now it can be seen between the Dak Bungalow and the Minar in the garden. The floors built by Firoz Shah can be distinguished easily as the pavilions was built of white marbles and are quite smooth as compared to other ones.
[edit]Gallery Of Qutub Minar
























The Iron Pillar in Qutub Minar, c. 1905

[edit]References

^ "WHC list". whc.unesco.org. 2009. Retrieved 27 october 2011.
^ a b c Singh (2010). Longman History & Civics ICSE 7. Pearson Education India. p. 42. ISBN 978-81-317-2887-1. Retrieved 27 october 2011.
^ a b Manohar Sajnani (2003). Encyclopaedia of tourism resources in India, Volume 1. Gyan Publishing House. p. 70. ISBN 81-7835-017-3. Retrieved 27 october 2011.
^ a b Ali Javid, ʻAlī Jāvīd, Tabassum Javed. "World Heritage Monuments and Related Edifices in India". Page.14,263. Google Books. Retrieved 2009-05-26.
^ Qutub MinarGovt. of India website.
^ "This fort was conquered and this Jami Masjid (Friday Mosque) built in the months of the year 587 AH by the Amir, the great, the glorious commander of the Army, Qutb-ud-daula wad-din, the Amir-ul-umara Aibeg, the slave of the Sultan, may God strengthen his helpers! The materials of 27 idol temples, on each of which 2,000,000 Deliwal had been spent were used for this mosque. God the Great and Glorious may have mercy on that slave, every one who is in favour of the good builder prays for this faith." Epigraphia Indo Moslemica, 1911-12, p. 13.
^ "WHC list". whc.unesco.org. 2009. Retrieved 27 october 2011.
^ Ali Javid, ʻAlī Jāvīd, Tabassum Javed. World Heritage Monuments and Related Edifices in India. Google Books. Retrieved 2009-05-26.
^ Qutub Minar - Qutab Minar Delhi, Qutub Minar India, Qutab Minar New Delhi India
^ When fakirs held sway. The Hindu; Sep 06, 2004; Metro Edition. Retrieved on 15 August 2009.
^ "Qutub Minar: Epitome of victory and grandeur".
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Buildings and structures in DelhiVisitor attractions in DelhiIslamic architectureTowers in IndiaWorld Heritage Sites in India
قس اردو
قطب منار : ہندوستان کے دارالحکومت دہلی میں واقع یہ72.5 میٹر لمبے مینار کی تعمیر، در حقیقت ایک اجتمائی تعمیر ہے، جس میں مینار، مسجد اور دیگر تعمیرات ہیں، اس مجمع کو “قطب کامپیکس“ کہتے ہیں۔ مانا جاتا ہے کہ اس کی تعمیر ہندو اور جین مندروں کو ڈھا کر کی گئی ہے۔ [1] [2] اس کی تعمیر قطب الدین ایبک کے زیر احتمام 1193 میں شروع ہوئی۔
فہرست [غائب کریں]
1 شکل
2 تاریخ
3 تصاویر
4 مزید دیکھئے
5 حوالہ جات
6 بیرونی روابط
[ترمیم]شکل

قطب مینار ایک لمبا مینار ہے جو سرخ اینٹوں سے تعمیر کیا گیا ہے۔ اس کے اندر 379 سیڑھیاں ہیں۔ مانا جاتا ہے کہ مینار دنیا کا واحد “آزادانہ مینار“ ہے، یعنی اس مینار کو کسی اور عمارت یا سہارے کے بغیر کھڑا کیا گیا ہے۔
[ترمیم]تاریخ

انغنستان کے جامی مینار سے متاثر ہوکر قطب الدین ایبک نے اس مینار کی تعمیر کے لئے حکم نامہ جاری کیا۔ قطب الدین ایبک کے دور میں اس کی تعمیر شروع کی گئی، لیکن اس کے دور میں یہ صرف بنیادی منزل کا کام مکمل ہوسکا۔ ایبک کے جانشین التتمش نے اسکے مزید تین منازل تعمیر کروائے۔ بعد میں فیروزشاہ تغلق نے پانچویں اور آخری منزل کی تعمیر کروائی۔

[ترمیم]تصاویر


قریب سے مینار


قطب مینار کے اطراف ملبے.


مینار کے پاس رات کا حسین منظر.


دور سے قطب مینار.


قطب مینار کی لمبائی


قطب مینار


مینار پر قرآنی آیات.
[ترمیم]مزید دیکھئے

قوت الاسلام مسجد
قطب میلا
[ترمیم]حوالہ جات

^ "World Heritage Monuments and Related Edifices in India". Pg.107. Google Books. Retrieved 2009-05-26.
^ Maulana Hakim Saiyid Abdul Hai "Hindustan Islami Ahad Mein" (Hindustan under Islamic rule), Eng Trans by Maulana Abdul Hasan Nadwi

[ترمیم]بیرونی روابط

Qutb Minar tilting fast - TCN News
Quwwat Al-Islam Mosque
Qutb Minar at night
Qutb Minar from satellite, recognizable by its long shadow
Qutab Minar
Downloadable photos Qutab Minar
19th century photography by Eugene Clutterbuck Impey
The self healing Alloy: The unique Qutub Minor Iron Pillar
زمرہ جات: اسلامی طرز تعمیرات بھارت میں مینارسلطنت دہلی دہلی