زیبائی شناسی

زیبایی‌شناسی (به آلمانی: Ästhetik؛ انگلیسی: aesthetics) یا حسّیک[۱] یکی از رشته‌های فلسفه است که به عنوان نظریهٔ تأمل در داوریهای زیبایی‌شناختی تعریف می‌شود.[۲]

محتویات [نمایش]
مسائل مهم زیبایی‌شناسی [ویرایش]

آیا هنر قابل تعریف است؟ [ویرایش]
یکی از نخستین پرسش‌ها در زیبایی‌شناسی آن است که چرا زیبا، زیبا می‌نماید؟ یا به عبارت دیگر آنکه هنر و اثر هنری چیست؟[۳] در پاسخ چند تعریف محتمل مطرح شده‌اند:

نظریه صورت معنادار: هنر مجموعهٔ آثاری است که دارای نسبت معینی میان اجزای خود هستند؛ که بر اساس آن در میان منتقدان حساس، احساس زیبایی‌شناسانه بر می‌انگیزند.[۴]
نظریه ایده آلیستی: هنر مجموعه ایده‌ها یا احساسات ذهن هنرمند است؛ که به صورت جرح و تعدیل شده به افراد دیگر منتقل می‌گردند.[۵]
نظریه نهادی: هنر مجموعه آثاری انسان‌ساخت است که از جانب اهالی هنر، شان هنری یافته‌اند.[۶]
تعریف دانشنامه بریتانیکا: هنر به کارگیری مهارت‌های عملی و تصورات ذهنی در خلق اشیا یا محیط‌هایی زیباست، که با دیگران می‌توانند به اشتراک گذارده شوند.[۷]
تعریف دانشنامه ویکی‌پدیای انگلیسی: هنر مجموعه آثار یا فرآیندهای انسان‌ساختی است که تعمدا عناصری نمادین را در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات یا هوش انسانی به کار می‌گیرد.[۸]
تعریف فرهنگنامه سخن:هنر هر نوع فعالیت غیرمعطوف به سود مادی و مبتنی بر برداشت‌های شخصی از محیط و طبیعت با استفاده از نیروی تخیل و قواعد زیبایی‌شناختی است.[۹]
لازم به ذکر است که تمامی این تعاریف با انتقاداتی رو به رو بوده‌اند.

فلسفه نقد هنری [ویرایش]
بخش دیگری از مباحثات فلسفی درباره هنرها متوجه روش‌ها و توجیهات اقسام مطالبی بوده که درباره هنر می‌نویسند؛ مثلا اینکه مقاصد یا نیات اظهارشده هنرمند تا چه حد در تفسیر انتقادی اثر هنری، ارتباط و مناسبت دارد.[۱۰]

ارزش آثار هنری [ویرایش]
یکی از مسائل مهمی که در باب ارزش آثار هنری طرح می‌شود، تغییرات پیش آمده در اجرای آثار تاریخی است. مسئله مطرح شده این است که آیا در اجراهای موسیقی باید اصالت تاریخی و نزدیکی به نسخه اصلی را نصب العین قرار داد یا خیر؟[۱۱]

مسئله مهم دیگر در بحث ارزش آثار هنری، این است که آیا ارزش هنری تابلویی اصل از ارزش هنری بدل و کپی کاملی از آن بیش تر است و چگونه؟[۱۲]

جایگاه زیبایی‌شناسی در فلسفه معاصر [ویرایش]

زیبایی‌شناسی از رشته‌های سنتی فلسفه بوده، و به ویژه در سده‌های هفدهم و هجدهم بسیار پررونق بوده‌است.[۱۳] اما امروزه از رشته‌های غیرفعال فلسفه می‌باشد. بسیاری از فیلسوفان معاصر متفق القول هستند که زیبایی امری ذهنی و انتقال ناپذیر است.[۱۴] کسی راه ساختن ترانه‌های موسیقی درست یا اشعار کامل را نمی‌شناسد؛ و گرایش شدیدی به جانب این عقیده هست که دوست داشتن، دلیل و برهان نمی‌خواهد[۱۵]

جستارهای وابسته [ویرایش]

زیبایی
فلسفه
هنر
پانویس [ویرایش]

↑ شمس‌الدین ادیب‌سلطانی، واژه‌نامهٔ سنجش خرد ناب، صفحهٔ ۱۰۹۸/29
↑ رجینالد هالینگ دیل، تاریخ فلسفه غرب، انتشارات ققنوس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، صفحهٔ ۷۹
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۲۱ و ۲۲۲
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۲۴
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۲۶
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۲۹
↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Art#Definition
↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Art
↑ فرهنگ فشرده سخن، جلد دوم، صفحات ۲۶۲۷ و ۲۶۲۸
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۳۳
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۳۷ و ۲۳۸
↑ نایجل واربرتون، مبانی فلسفه، انتشارات ققنوس، ترجمه مسعود علیا، صفحه ۲۴۰
↑ رجینالد هالینگ دیل، تاریخ فلسفه غرب، انتشارات ققنوس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، صفحه ۷۹
↑ رجینالد هالینگ دیل، تاریخ فلسفه غرب، انتشارات ققنوس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، صفحه ۸۰
↑ رجینالد هالینگ دیل، تاریخ فلسفه غرب، انتشارات ققنوس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، صفحه ۸۰
معرفی کتب فارسی برای مطالعه بیش‌تر [ویرایش]

محمود عبادیان: زیبایی‌شناسی به زبان ساده-مرکز مطالعات و تحقیقات هنری.
بندتو کروچه: کلیات زیبایی‌شناسی-انتشارات علمی و فرهنگی.
مونرو بیردزلی و جان هاسپرس: تاریخ و مسائل زیبایی‌شناسی-انتشارات هرمس.
راجر اسکراتن و جان هاسپرس: فلسفهٔ هنر و زیبایی‌شناسی-انتشارات دانشگاه تهران.
آن شپرد: مبانی فلسفه هنر-انتشارات علمی و فرهنگی.
گوردون گراهام: فلسفه هنرها، درآمدی بر زیبایی‌شناسی-انتشارات ققنوس.
تری ایگلتون: پیش درآمدی بر نظریه ادبی-نشر مرکز.
ژان پل سارتر: زیبایی‌شناسی-موسسهٔ انتشاراتی آهنگ دیگر.
یورگ کورت گروتر: زیبایی‌شناسی در معماری-انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
جان لنگ: آفرینش نظریهٔ معماری:نقش علوم رفتاری در طراحی محیط-موسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.


[نمایش]
ن • ب • و
فلسفه
[نمایش]
ن • ب • و
زیبایی‌شناسی
این یک نوشتار خُرد فلسفه است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
رده‌های صفحه: زیبایی‌شناسی شاخه‌های فلسفه فلسفه اجتماعی طراحی
قس عربی
علم الجمال أو الاستاطیقا أحد الفروع المتعددة للفلسفة لم یعرف کعلم خاص قائم بحد ذاته حتى قام الفیلسوف بومغارتن (1714–1762) فی أخر کتابه تأملات فلسفیة فی بعض المعلومات المتعلقة بماهیة الشعر 1735 إذ قام بالتفریق بین علم الجمال وبقیة المعارف الإنسانیة واطلق علیه لفظ الاستاطیقا ‘‘‘Aesthetics ‘‘‘و عین له موضوعاً داخل مجموعة العلوم الفلسفیة. وهناک من قال بأن: الجمالیات هی فرع من فلسفة التعامل مع الطبیعة والجمال والفن والذوق. علمیاً عُرّفت على أنها دراسة حسیة أو قیم عاطفیة،[1] التی تسمى أحیانا الأحکام الصادرة عن الشعور والباحثون فی مجال تحدید الجمالیات اتفقوا بأنها "التفکیر النقدی فی الثقافة والفن والطبیعة."[2][3] الیونان کانوا یروا ان الإله یجمع بین الجمالیات البشریة الکاملة وانه المثال المتکامل السامی للإنسان. هربرت رید : عرّف الجمال بانه وحدة العلاقات الشکلیة بین الاشیاء التی تدرکها حواسنا، إما هیجل فکان یرى الجمال بأنه ذلک الجنی الانیس الذی نصادفه فی کل مکان، جون دیوی عرف الجمال بفعل الادراک والتذوق للعلم الفنی.
محتویات [اعرض]
[عدل]أصل الکلمة ومدلولها

اصل الکلمة یونانی (اغریقی) وکان یقصد بها العلم المتعلق بالاحساسات طبقاً للفظ Aesthesi، الفیلسوف بول فالیری قال : علم الجمال علم الحساسیة وفی الوقت الحالی اصطلح البعض على تسمیته کل تفکیر فلسفی بالفن، فالاستاطیقا فرع خاص بدراسة الحس والوجدان. ینطلق بومغارتن من المماثلة التالیة: کما أنّه قد وقع نحت عبارة logic، أی علم ما هو بیّن أو المنطق، من لفظة (logikos) أی ما هو بیّن أو المنطقی، کذلک یمکن نحت عبارة (Aesthetic)، أی العلم بالمحسوس من لفظة (aisthètos) أی ما هو محسوس. ولذلک فإنّ المعنى الحرفی أو الأوّلی للفظة استاطیقا، Aesthetics هو مرادف لما تعنیه لفظة sentio فی اللاتینی أی الإحساس.
[عدل]تطویر موضوع البحث الجمالی ونشاة علم الجمال

علم الجمال أو علم الاستاطیقا علم حدیث النشاة انبثق بعد تاریخ طویل عتیق من الفکر الفلسفی التاملی حول الفن والجمال وبهذاالمعنى یعد علم الجمال علما قدیما وحدیثا فی وقت واحد. الیونان لم تکن لدیهم معرفة فی ذاته ولذاته ولکن کانت اهتمامهم بالفن من حیث علاقته بالخیر أو دلالته علی الحقیقه لذا یقال ان مجال الاستیطقی the aesthetic هو منطقة من البحث کانت ممتعه علی الیونان لیس فحسب لانهم لم یعرفوا هذه الکلمه وانما أیضا لانهم لم تکن لدیهم کلمه مرادفه لمفهوم (الفن الجمیل)fine art[4]
[عدل]الجمال والفن

دائما ما یحصل خلط بین الجمال والفن بالرغم من قربهما من بعضهما إلا أن الجمال یختلف عن الفن من جهة الامور الحسیة والوجودانی فالجمال لیس بحسی بل یتعلق أکثر بالامور الوجدانیة والاحاسیس أو المشاعر اما الفن فهو إمّا خلق أو إعادة خلق مکون مادی محسوس ان کان بشکل لوحة فنیة أو تمثال وحتى القصائد الشعریة والاعمال الموسیقة هی بالرغم من عدم قدرة المرء على لمس النغمات أو الکلمات الشعریة الا انه قادر على لمس الالة التی صنعت أو خلقت هذا العمل ان کان بیانو أو قلم.
[عدل]تاریخ علم الجمال

[عدل]الجمالیات القدیمة
هناک أمثلة من الفن ما قبل التاریخ، ولکنها نادرة، وسیاق إنتاجها واستخدامها لیست واضحة جدا، وبالتالی فإن المذاهب الجمالیة التی وجهت إنتاجها ومعظمها غیر معروف. کان الفن القدیم إلى حد کبیر، ولکن لیس کلیا، على أساس الحضارات القدیمة العظیمة : مصر، بلاد ما بین النهرین وبلاد فارس والیونان والصین وروما والهند والمایا. وضعت کل من هذه المراکز الحضاریة فی وقت مبکر أسلوب فرید من نوعه والممیز فی فنها. کان للیونان التأثیر الأکبر على تطور علم الجمال فی الغرب. وشهدت هذه الفترة من الفن الیونانی تبجیل تشکل المادیة والبشریة وتنمیة المهارات المناظرة لاظهار العضلات، الاتزان، والجمال والنسب الصحیحة تشریحیا. علاوة على ذلک، فی کثیر من الثقافات الغربیة والشرقیة على حد سواء، ونادرا ما یصور الصفات مثل شعر الجسد فی الفن الذی یعالج الجمال الجسدی. فی هذا یتناقض مع الذوق الجمالی الیونانی - الغربی وهو نوع من الغرابة. ورأى الفلاسفة الیونانیین فی البدایة أن الأجسام جذابة جمالیا کانت جمیلة فی حد ذاتها. ورأى أفلاطون أن الأشیاء الجمیلة أدرجت نسبة والوفاق والوحدة بین أجزائها. وبالمثل، فی المیتافیزیقیا، وجد أرسطو ان العناصر العالمیة للجمال والنظام، والتماثل، والوضوح. ثبت مثال على الجمالیات القدیمة فی الیونان من خلال الشعر عن طریق الاقتباس "بالنسبة لأصحاب تلک القصائد العظیمة التی نعجب، لا لتحقیق التمیز من خلال قواعد أی فن، ولکن التی یبدونها على الانغام الجمیلة فی حالة من الإلهام، کما انها کانت بروح لیست لهم، أفلاطون (تاریخ علم الجمال)
[عدل]الجمالیات الإسلامیة
الفن الإسلامی لیس فنا متعلقا بالدین فقط، مصطلح "الإسلامیة" لا یشیر إلى الدین فقط، ولکن إلى أی شکل من أشکال الفن فی الثقافة الإسلامیة، أو فی سیاق إسلامی. سیکون من الخطأ أیضا أن نفترض أن جمیع المسلمین متفقون على استخدام الفن فی ممارسة الشعائر الدینیة، والمکان المناسب للفن فی المجتمع، أو العلاقة بین الفن العلمانیة والمطالب الملقاة على عاتق العالم العلمانی لتتماشى مع التعالیم الدینیة. الفن الإسلامی یعتمد بشکل متکرر العناصر العلمانیة والعناصر التی تثیر الامتعاض إن لم تکن ممنوعة من قبل بعض علماء الدین الإسلامی. وفقا للإسلام، هی معیبة فی جوهرها عمل إنسانی للفن مقارنة لعمل الله، وبالتالی، یعتقد کثیرون أن محاولة تصویر فی شکل واقعی أی حیوان أو شخص الوقاحة إلى الله. وکان هذا الاتجاه تأثیر تضییق مجال ای إمکانیة فنیة لهذه الأشکال من الفنون مثل الفسیفساء، أرابیسک، والخط العربی الإسلامی والعمارة الإسلامیة، فضلا عن أی شکل من أشکال التجرید تستطیع ان تزعم حالة عدم تمثیل الفن. تم استکشاف إمکانیات محدودة للفنانین المسلمین کمنفذ للتعبیر الفنی، وکان یزرع لتصبح نمط إیجابی ، والتأکید على وظیفة الفن الزخرفی أو وظائفها الدینیة عبر أشکال غیر التمثیلیة مثل الأنماط الهندسیة، وأنماط الأزهار والأرابیسک. ویحظر عموما تصویر الإنسان أو الحیوان تماما فی الثقافات الإسلامیة لأن فیها مضاهاة لخلق الله، کما انها قد تؤدی بعد ذلک إلى عبادة تلک المنحوتة، وعبادة المنحوتات أو الاصنام محرمة فی الشریعة الإسلامیة.
[عدل]الجمالیات الهندیة
تطورت الفنون الهندیة، مع الترکیز على حفز مواضیع خاصة سواء کانت فلسفیة ام روحیة للجماهیر، أو مع تمثیلهم رمزیا. وفقا لکابیلا تطورت القواعد الخاصة للـعمارة الهندیة الکلاسیکیة، والنحت، والرسم، والأدب، والموسیقى، والرقص، مکیفة وسائل الاعلام الخاصة بکل منها، لکنها مشترکة مع بعضها البعض لیس فقط على المعتقدات الروحیة الکامنة للهنود العقل الفلسفی، ولکن أیضا الإجراءات التی تم عمل علاقات مفصلة بین المواضیع الرمزیة والروحیة. فی الفلسفیة الهندیة بان یعتقد أن مصطلح "ساتیام شیفام سوندارام' هو اسم آخر لمفهوم العلیا. 'سات' هی القیمة الحقیقة، 'شیف' هو قیمة جیدة و"سوندارام" هی قیمة الجمال. الإنسان من خلال تعلیمه أو الخبرة والمفاهیم أو الممارسة، من خلال مراحل مختلفة من الحیاة ویأتی تشکیل وتحقیق فکرة من هذه القیم الثلاث لتطویر نظام القیمة. هذه القیمة نظام یساعدنا على تطویر فکرتین أساسیتین 1) البراعة/ 2 الخبرة المطلقة، وبالتالی یعرف الحکم على أی شیء فی هذا الکون فی ضوء هذین التدبیرین،. والشخص الذی یتقن کمیات کبیرة من المعرفة من کتب النحو والقواعد ولغة وشکل الفن هم متبعون (Daksha)، حیث اولئک الذین عملوا من خلال النظام کاملا، وتنقلوا وسافروا قبل أن تصبح قانوانا بحد ذاته وتسمى مهانا،(الافکار المنفصلة من داشکا ومهانا منسوبة إلى مفهوم ساتیام - شیفام - سوندارام).
[عدل]الجمالیات الصینیة
الفن الصینی له تاریخ طویل من الاسالیب المتنوعة والترکیز، فی العصور القدیمة کانوا الفلاسفة الصینیین یتجادلون عن الجمالیات أو الاستطیقا.وأکد "کونفوشیوس"ومساعدة "لی" على دور الفنون والعلوم الإنسانیة (وخصوصا الموسیقى والشعر) فی توسیع نطاق الطبیعة البشریة (آداب، والطقوس) فی وصولنا إلى ما هو أساسی عن الإنسانیة، ومنافسه "موزی" جادل بأن الموسیقى والفنون الجمیلة یستفید منها الاغنیاء اکثر من الفقراء حیث أن "موزی" قد استأثر الجمال لطبقة معینة دون الأخرى. فی القرن الرابع للمیلاد، کان الفنانون یتناقشون کتابة الأهداف المناسبة للفن، "غو کیزی" لدیه ثلاثة کتب نجت من الزمن حیث تحدثت عن هذه النظریة من الرسم, مثلا: انه لیس نادرا ان تجد فی وقت لاحق (فنانون وعلماء) الذین على حد سواء اسسوا الفن وکتبوا عن إنشاء وخلق الفن. وقد کان التأثیر الدینی والفلسفی شائعا ومتنوعا على الفن، لکن لم یکن شامل التأثیر; من السهل ایجاد فن یتجاهل الدین والفلسفة فی کل فترة زمنیة من فترات تاریخ الصین.
[عدل]الجمالیات الأفریقیة
نشأ الفن الأفریقی من العدید من الاشکال والانماط، مع القلیل من التأثیر من خارج أفریقیا، معظم هذا الفن تأثر بالأشکال التقلیدیة والقواعد الجمالیة التی صدرت شفویا کما انها صدرت بشکل مکتوب، برز النحت وفن الأداء والتجرید (غالبا مایکون التجرید ذو قیمة فی أفریقیا) حیث انها کانت ذات قیمة فی أفریقیا قبل التأثیر من الثقافة الغربیة وان یصبح هذا التأثیر جادا فی تأثیره، (ثقافة النوک شهادة على ذلک) (ومسجد تمبکتو یظهر ان مناطق معینة من أفریقیا طورت جمالیات فریدة من نوعها).
[عدل]الجمالیات الغربیة فی القرون الوسطى
الفن فی القرون الوسطى هو دینی فی المقام الأول ویمول بشکل کبیر من قبل الدولة، الروم الکاثولیک والکنیسة الأرثودکسیة، هذه القطع الفنیة غالبا ما تقدم على شکل وظائف طقوسیة، سواء اکانت کؤوس أو حتى مبانی الکنیسة نفسها، العناصر الفنیة من هذة الفترة الزمنیة غالبا ما کانت مصنوعة من مواد نادرة وثمینة، مثل الذهب والازورد، حیث ان تکالیف هذة المواد تتجاوز اجر الفنان نفسه.
جمالیات القرون الوسطى مبنیة على الفکر الکلاسیکی، حیث اسمرت على ممارسات افلوطین فی استخدام المصطلحات الاهوتیة للتوضیح لها، القدیس بونافنتورا ناقش مهارات الحرفیین التی شبهها بالهدایا التی قدمت من قبل الرب، لهدف کشف الله للبشریة، والهدف منها تحقیق اربعة اضواء: ضوء المهارة فی الفنون المیکانیکیة التی تفصح عن عالم من التحف، ; وهو الضوء الذی یسترشد بضوء احساس التصور الذی یکشف للعالم الاشکال الطبیعیة ; وهو الضوء الذی یسترشد بضوء الفلسفة الذی یکشف للعالم الحقیقة الفکریة;وأخیرا الضوء الذی یسترشد بضوء الحکمة الالهیة التی تکشف للعالم الحفاظ على الحقیقة.
جمالیة القدیس توماس اکوینی على الارجح هی الاکثر شهرة واکثرتأثیرا من بین مؤلفین العصور الوسطى، بعد أن کانت الموضوع للعدید من التدقیقات فی اعقاب إحیاء المدرسة السکولاستیة فی اواخر القرن التاسع عشر وبدایات القرن العشرین وحتى بعد أن لاقت استحسان الکاتب المحتفی بالحداثة "جیمس جویس"، اکوینی مثل ای کاتب فی القرون الوسطى، لا یعطی الاعتبار المنهجی من الجمال فی حد ذاته، ولکن العدید من العلماء رتبوا افکارة بشکل تقلیدی ولیس دائما مع استنتاجات موحدة مستخدمین ملاحظات ذات صلة شاملة للجزء الاساسی من عمله. حیث أن ملاحظات اکوینی تبعت عموما نموذج ارسطو، حیث طور جمالیة منفردة دامجا عناصر فریدة من نوعها مع فکرته.
[عدل]الجمالیات الحدیثة

من اواخر القرن السابع عشر إلى بدایات القرن العشرین، الجمالیات الغربیة خضعت لثورة بطیئة إلى ان وصلت أی ما یسمى بالحداثة، المفکرین الالمان والبریطانیین اکدوا ان الجمال هو المفتاح المکون من الفن وتجربة علم الجمال، ونظروا ان الفن بالضرورة یهدف إلى الجمال المطلق.
الکسندر غوتلب بوغامارتن
ان علم الجمال هو علم تجارب الشعور أو علم تجارب الاحساس، وهی الشقیقة الصغرى للمنطق، والجمال هی اکثر المعارف مثالیة.
ایمانویل کانط
ان علم الجمال هو تجربة الجمال وهو الحکم الذاتی ولکن مشابه للحقیقة الإنسانیة.
فریدریش شیلر
علم الجمال هو تقدیر الجمال وهی اکثر المصالحة کمالا بین الاجزاء الحسیة والعقلانیة من طبیعة الإنسان.
فریدریش ویهلیم جوزف شیلج
یرى ان فلسفة الفن هی العلاقة بین الإنسان والطبیعة، إذا الجمالیات بدأت لتکون الاسم لفلسفة الفن.
فریدریش فون شلیغل، اغسطس فیلهم شلیغل، شلیر ماخر فریدریش هیغل وجورج فیلهلم فریدرش، کل هؤلاء قد القوا محاضرات عن علم الجمال کفلسفة الفن بعد عام ١٨٠٠ للمیلاد.
یرى "هیغل" ان کل الثقافات هی مسألة الروح المطلقة لتکون واضحة بحد ذاتها، مرحلة بمرحلة، لتتغیر لتکون الکمال، وحدها الفلسفة تستطیع الوصول إلیها.
ارثر شوبنهاور
علم الجمال هو تأمل الجمال وهو اکثر الفکر النقی تحررا من املاءات الارادة;هنا نتأمل الکمال من حیث الشکل من دون ای نوع من أنواع الاجندة، وأی تدخل للمنفعة أو لأهداف سیاسیة سیفسد الهدف والمعنى الحقیقی من الجمال. وهو بالتالی هی وسیلة من وسائل شوبنهاور لمحاربة ومقاومة المعاناة،.
فی یوم ٧ ینایر عام ١٩٠٤ حاول " حاول جیمس جویس" نشر مقالة بعنوان (لوحة فنان) وهی مقالة تناقش وتتعامل مع علم الجمال، فقط لأنها رفضت من قبل مجلة الفکر الحر "دانا" قرر فی عید میلاده الثانی والعشرین لتحویل هذة المقالة إلى روایة وسماها " ستیفن البطل"، لقد کانت الروایة خیالیة، لکن فی نهایة المطاف جویش شعر بالاحباط من اتجاهه وهجر هذا العمل، ولم تنشر ابدا فی هذا الشکل، ولکن بعد سنوات عدة و فی مدینة تریست الإیطالیة، جویس اعاد کلیا کتابة روایته کلوحة الفنان عندما کان شابا. روایة ستیفن البطل التی لم تنته لم تنشر الا بعد وفاة جویس.
إضافة إلى العدید من رواد الجمالیات الحدیثة: "اشلی کوبر" Francis Hutcheson Home, Lord Kames, William Hogarth,"ادموند بیرک" وغیرهم.
[عدل]جمالیات ما بعد الحداثة والتحلیل النفسی

تحدى فنانو وشعراء وملحنین أوائل القرن العشرین مفاهیم الجمال القائمة، موسعین نطاق الفن والجمالیات. فی عام ١٩٤١ للمیلاد اسس "ایلی سیغل" الفیلسوف والشاعر الأمریکی الواقعیة الجمالیة حیث ان فلسفته ان الواقعیة هی الجمالیة بحد ذاتها، وان العالم والفن والنفس تشرح احدهما الأخرى، وقد بذلت محاولات عدیدة لتحدید جمالیات ما بعد الحداثة، تحدیا للافتراض الذی یقول ان الجمال کان عاملا رئیسیا للفن والجمالیات حیث انها استمراریة لفرضیة جمالیة قدیمة; ارسطو کان أول غربی صنف الجمال إلى أنواع، وکانط فصل ما بین الجمال والسمو.
إضافة إلى: " الجمالیات المتطورة " الجمالیات والمعلومات وهی نتائج التطور التکنلوجی والثورة الطبیة والاقتصادیة وثورة الاتصلات والمعلومات.
[عدل]تطبیق الجمالیات

فضلا عن کونها تطبیقا للفن، الجمالیات یمکن ان تطبق على عناصر الثقافة. الجمالیات زاوجت ما بین عناصر الفن والمواضیع الطبیة، حیث نشأت عن طریق متحدثین یعملون لوکالة المعلومات الأمریکیة، هذة المزاوجة نشأت من اجل تعزیز نموذج التعلیم عندما استخدم المتحدثون باللغة الإنجلیزیة مترجمین للوصول إلى جماهیر فی بلاد أخرى، بشکل عام هؤلاء الجماهیر لم یکونوا منطلقین فی اللغة الإنجلیزیة. ویمکن ان تستخدم فی مواضیع متنوعة مثل الریاضیات والازیاء والطبخ وتصمیم المواقع الإلکترونیة.
[عدل]جمالیات الاخلاق

جمالیة الاخلاق تشیر إلى الفکرة ان سلوک الإنسان وتصرفاتة یجب أن تکون محکومة ما بین ماهو جمیل وجذاب، اشار "جون دیوی" ان وحدة الجمال والأخلاق هی فی الواقع تنعکس على فهمنا للتصرفات والسلوک فی کونها " نزیهة" الکلمة لها معنى مزدوج من الجاذبیة القبول الاخلاقی، فی الاونة الأخیرة اقترح " جیمس بیج" ان جمالیات الاخلاق ممکن ان تکون الاساس الفلسفی المنطقی لتربیة السلام.
الحقیقة کما الجمال، والریاضیات، والفلسفة التحلیلیة، والفیزیاء
منذ عام ٢٠٠٥، حاول علماء الحاسوب لتطویر المواضیع الالیة لاستنتاج نوعیة الصور الجمالیة، عادة ما تتبع هذة المناهج نهج آلة التعلم. حیث عدد کبیر من الصور الفوتوغرافیة المصنفة یدویا معتادة على ان "تعلم" الحاسوب عن ماهی الخصائص البصریة المتعلقة بنوعیة الجمالیات. محرک اکوین، طور فی جامعة ولایة بنسلفانیا, معدلات الصور الطبیعیة رفعت من قبل المستخدمین, ملحوظ ان من فی هذا المجال هو " مایکل لیتون" أستاذ علم النفس فی جامعة روتجرز. لیتون ایَضا رئیس الجمعیة العالمیة للجمالیات الریاضیة والحسابیة ورئیس الجمعیة العالمیة للمجموعة النظریة فی العلوم المعرفیة وقد طور النظریة التولیدیة للشکل. وقد کانت هناک محاولات ناجحة نسبیا فیما یتعلق بالشطرنج والموسیقى.
[عدل]الحکم الجمالی

أحکام القیمة الجمالیة تعتمد على قدرتنا على التمییز على المستوى الحسی. الجمالیات تختبر نطاق تأثرنا لکائن أو لظاهرة. ایمانویل کانط، کتب فی عام ١٧٩٠ للمیلاد، (ملاحظة رجل) " ان قال بأن نبیذ الکناری مقبول ولکنه مقبول ان شخص اخر صحح مقولته وذکره ان یقول عوضا عن ذلک : نبیذ الکناری مقبول بالنسبة لی، لأن لکل شخص له ذوقه الخاص. قضیة الجمال تختلف عن کونها مجرد " اتفاق " لانه ان اعلن احدهم ان شیأ ما جمیلا، اذا یتطلب نفس الاعجاب من قبل الاخرین; اذا هو لا یحکم بالنیابة عن نفسه بل هو یحکم بالنیابة عن الجمیع، ویتکلم عن الجمال کما لو کان من خاصیة الاشیاء.
الاحکام الجمالیة عادة ما تذهب الى ما وراء التمییز الحسی. "دیفید هیوم" یقول ان رفاهیة الذوق لیست مجرد "القدرة على کشف المکونات فی ترکیب ما" ولکن أیضا حساسیتنا للألام واللذة، (المقالات الأدبیة والأخلاقیة والسیاسیة. اندیانابولیس، کلاسیکیات الأدب 5، 1987.) وهکذا التمییز الحسی یرتبط بالقدرة على المتعة. "کانط" یقول ان " التمتع هو النتیجة عندما تنشأ المتعة من الاحساس، ولکن الحکم على شئ یکون " جمیلا" له شرط ثالث: وهو الاحساس لابد ان یرتفع إلى المتعة من خلال اشراک قدراتنا للتأملات المتعاکسة. الاحکام الجمالیة هی، الاحساس، العاطفة والفکر الکل فی واحد. تفسیرات مشاهدین عملیة الجمال، تمتلک مفهومین للقیمة: الجمالیات والذوق. الجمالیات هی الفکرة الفلسفیة للجمال. الذوق هو النتیجة للعملیة التعلیمیة والوعی لنخب القیمة الثقافیة من خلال التعرض للثقافة الشاملة.
اختبر "بوردیو" کیف نخبة المجتمع یعرفون القیم الجمالیة مثل الذوق وکیف ان المستویات المختلفة من التعرض لهذة القیم یمکن ان یکون نتیجة للاختلاف بحسب الطبقات، والخلفیة الثقافیة والتعلیم. وطبقا لکانط الجمال الجمال هو هدف وعالمی; وبالتالی اشیاء معینة هی جمیلة للجمیع. وجهة النظر المعاصرة للجمال لا تستند على الصفات الفطریة، ولکن عوضا عن الخصوصیات الثقافیة والتفسیرات الفردیة.
[عدل]العوامل التی تدخل فی الحکم الجمالی

أیضا الاحکام الصادرة عن القیم الجمالیة تشرک العدید من القضایا. ردود مثل اظهار الاشمئزاز تظهر ان الکشف الحسی مرتبط بالطرق الغرائبیة لتعابیر الوجه، وحتى التصرفات مثل انعکاس الهفوة. أیضا الاشمئزاز عادة ما تتعلم أو تکون مشکلة ثقافیة أیضا; حیث اشار داروی (رؤیة شریط من الحساء فی لحیة رجل امر مقرف حتى لو لم تکن اللحیة ولا الحساء مقرفة. الاحکام الجمالیة قد تکون مرتبطة بالانفعالات أو، مثل الانفعالات والتی تتجسد بشکل جزئی فی ردود الفعل الجسدیة. رؤیة وجهة نظر سامیة من المناظر الطبیعیة قد یعطینا ردة فعل الرهبة، والتی تظهر مجسدة بزیادة معدل ضربات القلب أو اتساع بؤبؤة العینین. هذة الردود الفعل الفاقدة للوعی من الممکن ان تکون جزأ تأسیسیا من ما یجعل حکمنا حکما للمشهد السامی.
وبالمثل، الاحکام الجمالیة قد تکون مکیفة ثقافیا إلى حد ما. الفکتوریین فی بریطانیا غالبا ما یرون ان النحت الأفریقی قبیح, ولکن بعد عدة عقود فقط، الادواردیین شاهدوا نفس المنحوتات ووجدوا انها جمیلة. تقیمات الجمال قد تکون مرتبطة بالرغبة. وبالتالی أحکام القیم الجمالیة من الممکن ان ترتبط بأحکام قیمة الاقتصاد، السیاسة ولاخلاق. فی السیاق الحالی، شخص یحکم ان سیارة لامبورغینی جمیلة ویرجع ذلک کونها مرغوبة ورمزا للحالة، أو قد نحکم انها جزئیا مثیرة للإشمئزاز لأنها تمثل لنا الافراط فی الاستهلاک أو انها تسیء للسیاسة أو القیم الاخلاقیة.
"جزء لا یتجزأ فی الحیوان والمجتمعات البشریة". فی دراسات فی السلوک البشری والحیوانی، المجلد. 2. ص 115-195. کامبریدج، ماساشوستس : UP هارفارد، 1971 (. حانة فی الأصل 1950), الأحکام الجمالیة من الممکن ان تکون جیدة جدا ومتناقضة داخلیا. وبالمثل الأحکام الجمالیة عادة ما تبدو على لاقل جزئیا "فکریة وتفسیریة". انها ماذا یعنی الشئ أو تمثل لنا عادة مالذی نحکم علیه. الجمالیات الحدیثة اکدت الارادة والرغبة کانت تقریبا کامنة فی التجربة الجمالیة، ولکن التفضیل والاختیار یبدو مهمة جمالیة لبعض مفکری القرن العشرین. وبالفعل هذة النقطة قد کتبت من قبل الفیلسوف هیوم، ولکن بالنظر إلى میری موثیرسیل " الجمال والحکم الناقد"، فی دلیل بلاکویل للجمال، ٢٠٠٤، وبالتالی الأحکام الجمالیة من الممکن ان ینظر إلیها کقاعدة للإحساس، المشاعر، الاراء الفکریة، القدرة، الرغبة، الثقافة، الأفضلیات، القیم، سلوک اللاوعی، قرار واع، التدریب، الغریزة، المؤسسات الاجتماعیة، أو بعض الترکیب المعقدة منها، اعتمادا على ای نظریة توظف.
[عدل]هل اشکال الفن المختلفة " الجمیل، المقرف، او الممل" متشابهة ؟

ثالث موضوع مهم فی هذة الدراسة من " الأحکام الجمالیة" هو کیف یتم توحیدها من خلال الاشکال الفنیة، نستطیع ان نطلق على شخص، منزل، سمفونیة، عطر، ودلیلا ریاضیا بأنه جمیل. ما هی الخصائص التی یتشارکون فیها؟، مالذی یعطیهم نفس الخاصیة أو نفس الوصف؟ ما السمة الممیزة التی تجعل من دلیلا ریاضیا وعطرا یتشارکون التفضیل والتی بمقتضاه جعلتهما یعتبران جمیلان؟ ما الذی یجعل من لوحة جمیلة مختلف تماما عما یجعل الموسیقى جمیلة؟ مما یوحی ان کل شکل من اشکال الفن له لغته الخاصة للأحکام الجمالیة. و فی الوقت نفسه هنالک على ما یبدو قلة أو شح وجود لکلمات تعبر عن الذات بدقة عند اجراء الحکم الجمالی.الحکم الجمالی لا یمکن ان یکون حکم تجریبی.لذلک، نظرا لإستحالة الدقة، هناک التباس حول ما ان کانت التفسیرات قابلة للتفوض من الناحیة الثقافیة. اثنتین من المشاعر المختلفة جذریا أختبرت من خلال شخصین مختلفین من الممکن ان یمثلا من خلال تعبیر لفظی متطابق، " فیتجنشتاین" قال هذا فی محاضراته عن الجمالیات والعاب اللغة.
[عدل]مراجع

^ Definition 1 of aesthetics from the Merriam-Webster Dictionary Online.
^ Kelly (1998) p. ix
^ Review by Tom Riedel (Regis University)
^ miltonc.naham,reading in the philosopliy of art and aesthetics(n.j|prentic hall,1975)p.5
تصنیف: علم الجمال
قس ترکی آذری
Estetika – hisslər haqqında elm deməkdir. Bir termin kimi ilk dəfə XVIII əsrin alman filosofu Aleksandr Baumharten işlətmişdir.
Estetika fəlsəfi təfəkkürün bir qolu kimi öz mənşəyini uzaq keçmişdən alır və XVIII əsrə qədər hüsniyyat, gözəllik elmi və yaxud poetika adı ilə öyrənilir. Estetikanın bizə məlum olan 2500 illik tarixi vardır. Estetika ardıcıl və sistemli olaraqilk dəfə klassik yunan filosoflarının əsərlərində işlənmişdir.
Mündəricat [gizlə]
1 Estetika sözünün mənası
2 Tarixi
3 Gerçəkliyin estetik dərki
4 Həmçinin bax
5 İstinadlar
[redaktə]Estetika sözünün mənası

Estetika yunan sözüdür. "Aisthetiko" hiss edən, həssas mənasındadır. O, gözəllik qanunlarını, incəsənətin gerçəkliyə münasibətini, onun növ və janrlarını, bədii şüurun qanunauyğun inkişafının özünəməxsus xüsusiyyətlərini bədii yaradıcılıq metodunu öyrənən fəlsəfi elmdir.[1]
[redaktə]Tarixi

Estetika termini elmə hələ XVIII əsrdə alman filosofu Aleksandr Qotlib Baumqarten (1714-1762) tərəfindən gətirilmişdir. O bu anlayışı gözəllik nəzəriyyəsi, "Hissi idrak elmi" adlandırmışdır. Onun estetik hadisəni idrak nəzəriyyəsi yönümündən işləməsinin alman klassik fəlsəfəsinin sonrakı inkişafı üçün böyük əhəmiyyəti olmuşdur.
Estetik fikrin tarixi daha qədimdir. Belə ki, 2500 il bundan əvvəl quldarlıq dövründə Misir, Babilistan, Hindistan və Çində yaranmış, Qədim Yunanıstan və Qədim Romada inkişaf etmişdir. Antik filosofların əsərlərində incəsənətin cəmiyyətdə rolu və onun insanın əxlaqına təsiri məsələlərindən bəhs olunmuşdur. Orta əsrlərin "İlahi gözəllik" haqqında mistik təlimlərində hər cür gözəlliyin mənbəyi və ali gözəlliyin təcəssümü allah hesab olunurdu.
[redaktə]Gerçəkliyin estetik dərki

Maarifçi estetikanın nümayəndələri E.Byerk, Hoqart, D.Didro, J.J.Russo, İ.İ.Vinqelman, İ.Herder və b., xüsusilə onların davamçıları F.Şiller və Göte incəsənətlə gerçəkliyin əlaqəsi ideyasını inkişaf etdirdilər. Marksizm-leninizm klassikləri icə incəsənəti ictimai şüur formalarından biri və gerçəkliyin estetik dərk olunmasının spesifik forması kimi öyrənirlər. Gerçəkliyin estetik dərkinin isə üç tərəfi vardır:
Obyektiv gerçəklikdə estetiklik;
Subyektiv estetiklik;
İncəsənət-subyektiv və obyektiv estetikliyin vəhdəti.
Estetika bu tərəflərin mahiyyətini, qanunauyğunluqlarını və onların konkret təzahürlərini tədqiq edir.
[redaktə]Həmçinin bax

İnsan
Gözəllik
Mədəniyyət
Cəmiyyət
Təbiət
[redaktə]İstinadlar

↑ S.K.Məmmədova. "Mədəniyyətşınaslıq",(dərs vəsaiti)Bakı, "Kooperasiya" nəşriyyatı-2001, 202 səh
Bu məqalənin azərbaycan dili əlifbasının ərəb qrafikası ilə qarşılığı vardır. Bax: استئتیکا
Fəlsəfə portalı
Kateqoriyalar: Alman filosoflarSosiologiyaFəlsəfə
قس اردو
جمالیات
وکیپیڈیا سے
Aesthetics
فلسفے کی ایک صنف جو فن کے حسن اور فن تنقید کی قدروں اور معیاروں سے بحث کرتی ہے۔ جمالیات کی اصطلاح پہلی بار باؤم گارٹن نے 1750ء میں استعمال کی اور اس سے مراد علم حیسات لی ، جس کا بنیادی مقصد حسن کی تلاش قرار دیا ۔ کانٹ نے ماورائی جمالیات کی ترکیب استعمال کی جس سے حیساتی تجربے کے بنیادی اصول لیے۔ اس اصطلاح کے جدید معنی ہیگل نے 1820ء میں متعین کیے ۔ پرانے زمانے میں جمالیات سے مراد وہ علم تھا جو حسن یا جمال اور رفعت کی ہیئت سے متعلق مجرد تصورات پر بحث کرتا تھا۔ مگر جدید فلسفہ کے نزدیک جمالیات وہ سائنس ہے جو تخلیقی تجربہ ، تحربۂ حسن اور نقدونظر کی قدروں اور معیاروں سے بحث کرتی ہے اور نوعیت اور عمل کے اعتبار سے منطق اور نفسیات سے مختلف ہے۔
زمرہ جات: فلسفہ جمالیات
قس ترکی استانبولی
Estetik, değer teorisi ya da aksiyoloji adı verilen felsefenin bir dalıdır. Duygu ve beğeninin yargılanması olarak da geçen duyusal-duygusal değerleri inceler. Sanat felsefesi ile yakından ilişkilidir.
Güzel olan ve güzellik hakkında ya da güzelllik değeri ve güzellik yargısı felsefe tarihinde her zaman değerlendirmeler söz konusudur. Bu bağlamda hemen her felsefe eğiliminin epistemoloji, mantık ve etik bölümleri olması gibi genelde açık ya da örtük olarak estetik bir bölümü de olduğu söylenebilir.
Etimoloji [değiştir]



A. G. Baumgarten'in 1750 basımı Aesthetica kitabının kapağı
Terimi 1750 yılında ilk ortaya atan Alman düşünür Alexander Gottlieb Baumgarten'in tanımladığı şekliyle estetik, duyusal bilginin bilimidir; konusu da duyusal yetkinliktir. Gerçekleştirmek istediği, güzel üstünde düşünme sanatıdır. Estetik kavramı güzel olanı aramak,duyumsamak şeklinde açıklanır.
Baumgarten'dan önce, estetiği bir felsefe kolu olarak biçimlendiren önemli düşünürlerin başında Alman filozof Immanuel Kant gelmektedir. Estetik sözcüğü, Grekçe aisthesis ya da aisthanesthai sözünden gelir. Aisthesis sözcüğü; duyum, duygu, algılamak, duyular anlamına gelmektedir
[gizle] g · t · dFelsefe konuları
Genel
Doğu felsefesi · Batı felsefesi · Felsefe tarihi: Antik · Orta Çağ · Aydınlanma · Rönesans felsefesi · 17. yüzyıl felsefesi · 18. yüzyıl felsefesi · 19. yüzyıl felsefesi · 20. yüzyıl felsefesi
Dallar
Estetik · Etik · Epistemoloji · Mantık · Metafizik · Felsefe tarihi · Eğitim felsefesi · Coğrafya felsefesi · Tarih felsefesi · Felsefi antropoloji · Dil felsefesi · Hukuk felsefesi · Matematik felsefesi · Zihin felsefesi · Meta-Felsefe · Fizik felsefesi · Siyaset felsefesi · Din felsefesi · Bilim felsefesi · Postmodern felsefe · Teknoloji felsefesi · Savaş felsefesi
Ekoller
Analitik felsefe · Kıta felsefesi · Batı felsefesi · Eleştirel teori · Yapısöküm · Determinizm · Diyalektik Materyalizm · Deneycilik · Rasyonalizm · Varoluşçuluk · Hegelcilik · Hermeneutik · Hümanizm · İdealizm · Mantıksal pozitivizm · Materyalizm · Yeniplatonculuk · Nihilizm · Fenomenoloji · Platonizm · Pozitivizm · Postmodernizm · Postyapısalcı felsefe · Pragmatizm · Görecilik · Skolastisizm · Septisizm · Stoisizm · Yapısalcılık · Feminist eleştiri · Sezgicilik
Felsefe ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Kategoriler: Felsefe taslaklarıEstetik
قس انگلیسی
Wikipedia (i/ˌwɪkɨˈpiːdi.ə/ or i/ˌwɪkiˈpiːdi.ə/ wik-i-pee-dee-ə) is a multilingual, web-based, free-content encyclopedia project based on an openly editable model. The name "Wikipedia" is a portmanteau of the words wiki (a technology for creating collaborative websites, from the Hawaiian word wiki, meaning "quick") and encyclopedia. Wikipedia's articles provide links to guide the user to related pages with additional information.
Wikipedia is written collaboratively by largely anonymous Internet volunteers who write without pay. Anyone with Internet access can write and make changes to Wikipedia articles, except in certain cases where editing is restricted to prevent disruption or vandalism. Users can contribute anonymously, under a pseudonym, or with their real identity, if they choose.
The fundamental principles by which Wikipedia operates are the Five pillars. The Wikipedia community has developed many policies and guidelines to improve the encyclopedia; however, it is not a formal requirement to be familiar with them before contributing.
Since its creation in 2001, Wikipedia has grown rapidly into one of the largest reference websites, attracting 400 million unique visitors monthly as of March 2011 according to ComScore.[1] There are more than 85,000 active contributors working on more than 21,000,000 articles in more than 280 languages. As of today, there are 3,978,826 articles in English. Every day, hundreds of thousands of visitors from around the world collectively make tens of thousands of edits and create thousands of new articles to augment the knowledge held by the Wikipedia encyclopedia (see also Wikipedia:Statistics.)
People of all ages, cultures and backgrounds can add or edit article prose, references, images and other media here. What is contributed is more important than the expertise or qualifications of the contributor. What will remain depends upon whether it fits within Wikipedia's policies, including being verifiable against a published reliable source, so excluding editors' opinions and beliefs and unreviewed research, and is free of copyright restrictions and contentious material about living people. Contributions cannot damage Wikipedia because the software allows easy reversal of mistakes and many experienced editors are watching to help and ensure that edits are cumulative improvements. Begin by simply clicking the edit link at the top of any editable page!
Wikipedia is a live collaboration differing from paper-based reference sources in important ways. Unlike printed encyclopedias, Wikipedia is continually created and updated, with articles on historic events appearing within minutes, rather than months or years. Older articles tend to grow more comprehensive and balanced; newer articles may contain misinformation, unencyclopedic content, or vandalism. Awareness of this aids obtaining valid information and avoiding recently added misinformation (see Researching with Wikipedia).
What Wikipedia is not circumscribes Wikipedia's scope. Further information on key topics appears below. Further advice is at Frequently asked questions, advice for parents, or see Where to ask questions. For help getting started with editing or other issues, see Help:Contents.
Contents [show]
About Wikipedia

Wikipedia history
For more details on this topic, see History of Wikipedia.


The wikipedia.org website, Wikipedia's homepage for all languages
Wikipedia was founded as an offshoot of Nupedia, a now-abandoned project to produce a free encyclopedia. Nupedia had an elaborate system of peer review and required highly qualified contributors, but the writing of articles was slow. During 2000, Jimmy Wales, founder of Nupedia, and Larry Sanger, whom Wales had employed to work on the project, discussed ways of supplementing Nupedia with a more open, complementary project. Multiple sources suggested that a wiki might allow members of the public to contribute material, and Nupedia's first wiki went online on January 10, 2001.
There was considerable resistance on the part of Nupedia's editors and reviewers to the idea of associating Nupedia with a website in the wiki format, so the new project was given the name "Wikipedia" and launched on its own domain, wikipedia.com, on January 15 (now called "Wikipedia Day" by some users). The bandwidth and server (in San Diego) were donated by Wales. Other current and past Bomis employees who have worked on the project include Tim Shell, one of the cofounders of Bomis and its current CEO, and programmer Jason Richey. The domain was eventually changed to the present wikipedia.org when the not-for-profit Wikimedia Foundation was launched as its new parent organization, prompting the use of a ".org" domain to denote its non-commercial nature.
In May 2001, a wave of non-English Wikipedias was launched—in Catalan, Chinese, Dutch, Esperanto, French, German, Hebrew, Italian, Japanese, Portuguese, Russian, Spanish, and Swedish. These were soon joined by Arabic and Hungarian.[2] In September,[3] Polish was added, and further commitment to the multilingual provision of Wikipedia was made. At the end of the year, Afrikaans, Norwegian, and Serbo-Croatian versions were announced.
Trademarks and copyrights
Wikipedia is a registered trademark of the not-for-profit Wikimedia Foundation, which has created a family of free-content projects that are built by user contributions.
Most of Wikipedia's text and many of its images are dual-licensed under the Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Unported License (CC-BY-SA) and the GNU Free Documentation License (GFDL) (unversioned, with no invariant sections, front-cover texts, or back-cover texts). Some text has been imported only under CC-BY-SA and CC-BY-SA-compatible license and cannot be reused under GFDL; such text will be identified either on the page footer, in the page history or on the discussion page of the article that utilizes the text. Every image has a description page which indicates the license under which it is released or, if it is non-free, the rationale under which it is used.
Contributions remain the property of their creators, while the CC-BY-SA and GFDL licenses ensure the content is freely distributable and reproducible. (See the copyright notice and the content disclaimer for more information.)
Wikipedia contributors
Main pages: Wikipedia:Who writes Wikipedia and Wikipedia:Wikipedians
Anyone with Web access can edit Wikipedia, and this openness encourages inclusion of a tremendous amount of content. About 91,000 editors—from expert scholars to casual readers—regularly edit Wikipedia, and these experienced editors often help to create a consistent style throughout the encyclopedia, following our Manual of Style.
Several mechanisms are in place to help Wikipedia members carry out the important work of crafting a high-quality resource while maintaining civility. Editors are able to watch pages and techies can write editing programs to keep track of or rectify bad edits. Where there are disagreements on how to present facts, editors work together to arrive at an article that fairly represents current expert opinion on the subject.
Although the Wikimedia Foundation owns the site, it is largely uninvolved in writing and daily operations.
Credits
Text on Wikipedia is a collaborative work, and the efforts of individual contributors to a page are recorded in that page's history, which is publicly viewable. See Help:Page history. Information on the authorship of images and other media, such as sound files, can be found by clicking on the image itself or the nearby information icon. The file page for the image or media will be displayed and it includes the author and source, where appropriate, along with other information. See Help:File page.
Making the best use of Wikipedia

Exploring Wikipedia
Main page: Portal:Contents
Many visitors come to Wikipedia to acquire knowledge, others to share knowledge. At this very instant, dozens of articles are being improved, and new articles are also being created. Changes can be viewed at the Recent changes page and a random page at random articles. Over 3,000 articles have been designated by the Wikipedia community as featured articles, exemplifying the best articles in the encyclopedia. Another 13,000 articles are designated as good articles. Some information on Wikipedia is organized into lists; the best of these are designated as featured lists. Wikipedia also has portals, which organize content around topic areas; our best portals are selected as featured portals. Articles can be found using the search box on the top-right side of the screen.
Wikipedia is available in languages other than English. Wikipedia has more than two hundred languages (see other language versions), including a Simple English version, and related projects include a dictionary, quotations, books, manuals, and scientific reference sources, and a news service (see sister projects). All of these are maintained, updated, and managed by separate communities, and often include information and articles that can be hard to find through other common sources.
Basic navigation in Wikipedia
Main page: Help:Navigation
Wikipedia articles are all linked, or cross-referenced. When highlighted text like this is seen, it means there is a link to some relevant article or Wikipedia page with further in-depth information elsewhere. Holding the mouse over the link will often show to where the link will lead. The reader is always one click away from more information on any point that has a link attached. There are other links towards the ends of most articles, for other articles of interest, relevant external websites and pages, reference material, and organized categories of knowledge which can be searched and traversed in a loose hierarchy for more information. Some articles may also have links to dictionary definitions, audio-book readings, quotations, the same article in other languages, and further information available on our sister projects. Further links can be added if a relevant link is missing, and this is one way to contribute.
Using Wikipedia as a research tool
Main pages: Wikipedia:Researching with Wikipedia and Wikipedia:Citing Wikipedia
As wiki documents, articles are never considered complete and may be continually edited and improved. Over time, this generally results in an upward trend of quality and a growing consensus over a neutral representation of information.
Users should be aware that not all articles are of encyclopedic quality from the start: they may contain false or debatable information. Indeed, many articles start their lives as displaying a single viewpoint; and, after a long process of discussion, debate, and argument, they gradually take on a neutral point of view reached through consensus. Others may, for a while, become caught up in a heavily unbalanced viewpoint which can take some time—months perhaps—to achieve better balanced coverage of their subject. In part, this is because editors often contribute content in which they have a particular interest and do not attempt to make each article that they edit comprehensive. However, eventually, additional editors expand and contribute to articles and strive to achieve balance and comprehensive coverage. In addition, Wikipedia operates a number of internal resolution processes that can assist when editors disagree on content and approach. Usually, editors eventually reach a consensus on ways to improve the article.
The ideal Wikipedia article is well-written, balanced, neutral, and encyclopedic, containing comprehensive, notable, verifiable knowledge. An increasing number of articles reach this standard over time, and many already have. Our best articles are called Featured Articles (and display a small star in the upper right corner of the article), and our second best tier of articles are designated Good Articles. However, this is a process and can take months or years to be achieved, as each user adds their contribution in turn. Some articles contain statements which have not yet been fully cited. Others will later be augmented with new sections. Some information will be considered by later contributors to be insufficiently founded and, therefore, may be removed or expunged.
While the overall trend is toward improvement, it is important to use Wikipedia carefully if it is intended to be used as a research source, since individual articles will, by their nature, vary in quality and maturity. Guidelines and information pages are available to help users and researchers do this effectively, as is an article that summarizes third-party studies and assessments of the reliability of Wikipedia.
Wikipedia vs. paper encyclopedias
Main article: Wiki is not paper (on Wikimedia Meta-Wiki)
Wikipedia has advantages over traditional paper encyclopedias. Wikipedia has a very low "publishing" cost for adding or expanding entries and a low environmental impact in some respects, since it never needs to be printed, although computers have their own environmental cost. In addition, Wikipedia has wikilinks instead of in-line explanations and it incorporates overview summaries (article introductions) with the extensive detail of full articles. Additionally, the editorial cycle is short. A paper encyclopedia stays the same until the next edition, whereas editors can update Wikipedia at any instant, around the clock, to help ensure that articles stay abreast of the most recent events and scholarship.
Strengths, weaknesses, and article quality in Wikipedia
Main pages: Wikipedia:Why Wikipedia is so great and Wikipedia:Why Wikipedia is not so great
See also: Reliability of Wikipedia and Wikipedia:Researching with Wikipedia
Wikipedia's greatest strengths, weaknesses, and differences all arise because it is open to anyone, it has a large contributor base, and its articles are written by consensus, according to editorial guidelines and policies.
Wikipedia is open to a large contributor base, drawing a large number of editors from diverse backgrounds. This allows Wikipedia to significantly reduce regional and cultural bias found in many other publications, and makes it very difficult for any group to censor and impose bias. A large, diverse editor base also provides access and breadth on subject matter that is otherwise inaccessible or little documented. A large number of editors contributing at any moment also means that Wikipedia can produce encyclopedic articles and resources covering newsworthy events within hours or days of their occurrence. It also means that like any publication, Wikipedia may reflect the cultural, age, socio-economic, and other biases of its contributors. There is no systematic process to make sure that "obviously important" topics are written about, so Wikipedia may contain unexpected oversights and omissions. While most articles may be altered by anyone, in practice editing will be performed by a certain demographic (younger rather than older, male rather than female, rich enough to afford a computer rather than poor, et cetera) and may, therefore, show some bias. Some topics may not be covered well, while others may be covered in great depth.
Allowing anyone to edit Wikipedia means that it is more easily vandalized or susceptible to unchecked information, which requires removal. See Wikipedia:Administrator intervention against vandalism. While blatant vandalism is usually easily spotted and rapidly corrected, Wikipedia is more subject to subtle viewpoint promotion than a typical reference work. However, bias that would be unchallenged in a traditional reference work is likely to be ultimately challenged or considered on Wikipedia. While Wikipedia articles generally attain a good standard after editing, it is important to note that fledgling articles and those monitored less well may be susceptible to vandalism and insertion of false information. Wikipedia's radical openness also means that any given article may be, at any given moment, in a bad state, such as in the middle of a large edit, or a controversial rewrite. Many contributors do not yet comply fully with key policies, or may add information without citable sources. Wikipedia's open approach tremendously increases the chances that any particular factual error or misleading statement will be relatively promptly corrected. Numerous editors at any given time are monitoring recent changes and edits to articles on their watchlist.
Wikipedia is written by open and transparent consensus—an approach that has its pros and cons. Censorship or imposing "official" points of view is extremely difficult to achieve and usually fails after a time. Eventually for most articles, all notable views become fairly described and a neutral point of view reached. In reality, the process of reaching consensus may be long and drawn-out, with articles fluid or changeable for a long time while they find their "neutral approach" that all sides can agree on. Reaching neutrality is occasionally made harder by extreme-viewpoint contributors. Wikipedia operates a full editorial dispute resolution process, one that allows time for discussion and resolution in depth, but one that also permits disagreements to last for months before poor-quality or biased edits are removed. A common conclusion is that Wikipedia is a valuable resource and provides a good reference point on its subjects.
That said, articles and subject areas sometimes suffer from significant omissions, and while misinformation and vandalism are usually corrected quickly, this does not always happen. (See for example this incident in which a person inserted a fake biography linking a prominent journalist to the Kennedy assassinations and Soviet Russia as a joke on a co-worker which went undetected for four months, saying afterwards he "didn’t know Wikipedia was used as a serious reference tool.")
Wikipedia is written largely by amateurs. Those with expert credentials are given no additional weight. Some experts contend that expert credentials are given less weight than contributions by amateurs. Wikipedia is also not subject to any peer review for scientific or medical or engineering articles. One advantage to having amateurs write in Wikipedia is that they have more free time on their hands so that they can make rapid changes in response to current events. The wider the general public interest in a topic, the more likely it is to attract contributions from non-specialists.
The MediaWiki software that runs Wikipedia retains a history of all edits and changes, thus information added to Wikipedia never "vanishes". Discussion pages are an important resource on contentious topics. Therefore, serious researchers can often find a wide range of vigorously or thoughtfully advocated viewpoints not present in the consensus article. As with any source, information should be checked. A 2005 editorial by a BBC technology writer comments that these debates are probably symptomatic of cultural changes that are happening across all sources of information (including search engines and the media), and may lead to "a better sense of how to evaluate information sources."[4]
Disclaimers
Disclaimers
Core
General
Content
Legal
Medical
Risk
Other
Academic use
Non-Wikipedia
v t e
Main page: Wikipedia:Disclaimers
Wikipedia disclaimers apply to all pages on Wikipedia. However, the consensus in Wikipedia is to put all disclaimers only as links and at the bottom of each article. Proposals to have a warning box at the top have been rejected. Some do not like the way it looks or that it calls attention to possible errors in Wikipedia.
Wikipedia, in common with many websites, has a disclaimer that, at times, has led to commentators citing these in order to support a view that Wikipedia is unreliable. A selection of similar disclaimers from places which are often regarded as reliable (including sources such as Encyclopædia Britannica, Associated Press, and the Oxford English Dictionary) can be read and compared at Non-Wikipedia disclaimers. Wikipedia content advisories can also be found here.
Contributing to Wikipedia

Main pages: Contributing to Wikipedia, Starting an article, New contributors' help page
Guide to fixing vandalism: Help:Reverting
Anyone can contribute to Wikipedia by clicking on the Edit this page tab in an article. Before beginning to contribute, however, read some handy helping tools such as the tutorial and the policies and guidelines, as well as our welcome page. It is important to realize that in contributing to Wikipedia, users are expected to be civil and neutral, respecting all points of view, and only add verifiable and factual information rather than personal views and opinions. "The five pillars of Wikipedia" cover this approach and are recommended reading before editing. (Vandals are reported via the Administrator Notice Board and may be temporarily blocked from editing Wikipedia.)
Most articles start as stubs, but after many contributions, they can become featured articles. Once the contributor has decided a topic of interest, they may want to request that the article be written (or they could research the issue and write it themselves). Wikipedia has on-going projects, focused on specific topic areas or tasks, which help coordinate editing.
The ease of editing Wikipedia results in many people editing. That makes the updating of the encyclopedia very quick, almost as fast as news websites.
Editing Wikipedia pages
Main pages: Wikipedia:How to edit a page and Help:Wiki markup
Wikipedia uses a simple yet powerful page layout to allow editors to concentrate on adding material rather than page design. These include automatic sections and subsections, automatic references and cross-references, image and table inclusion, indented and listed text, links, ISBNs, and math, as well as usual formatting elements and most world alphabets and common symbols. Most of these have simple formats that are deliberately very easy and intuitive.
The page layout consists of tabs along the top of the window. These are:
Article. Shows the main Wikipedia article.
Discussion. Shows a user discussion about the article's topic and possible revisions, controversies, etc.
Edit. This tab allows users to edit the article. Depending on the page’s susceptibility to vandalism, according to its visibility or the degree of controversy surrounding the topic, this tab may not be shown for all users. (For example, any user who is not an administrator will not be able to edit the Main Page).
View history. This tab allows readers to view the editors of the article and the changes that have been made.
Star. ("Watch") If you are logged in to your account, clicking on the star icon will cause any changes made to the article to be displayed on the watchlist. (Note: when this icon is clicked, it changes to a filled-in star.)
Wikipedia has robust version and reversion controls. This means that poor-quality edits or vandalism can quickly and easily be reversed or brought up to an appropriate standard by any other editor, so inexperienced editors cannot accidentally do permanent harm if they make a mistake in their editing. As there are many more editors intent on improving articles than not, error-ridden articles are usually corrected promptly.
Wikipedia content criteria
Main page: Wikipedia:Wikipedia in brief
Wikipedia content is intended to be factual, notable, verifiable with cited external sources, and neutrally presented.
The appropriate policies and guidelines for these are found at:
Wikipedia:What Wikipedia is not, which summarizes what belongs in Wikipedia and what does not;
Wikipedia:Neutral point of view, which describes Wikipedia's mandatory core approach to neutral, unbiased article-writing;
Wikipedia:No original research, which prohibits the use of Wikipedia to publish personal views and original research of editors and defines Wikipedia's role as an encyclopedia of existing recognized knowledge;
Wikipedia:Verifiability, which explains that it must be possible for readers to verify all content against credible external sources (following the guidance in the Wikipedia:Risk disclaimer that is linked-to at the bottom of every article);
Wikipedia:Reliable sources, which explains what factors determine whether a source is acceptable;
Wikipedia:Citing sources, which describes the manner of citing sources so that readers can verify content for themselves; and
Wikipedia:Manual of Style, which offers a style guide—in general editors tend to acquire knowledge of appropriate writing styles and detailed formatting over time.
These are often abbreviated to WP:NOT, WP:NPOV, WP:NOR, WP:V, WP:RS, WP:CITE, and WP:MOS respectively.
Editorial administration, oversight, and management
Main page: Wikipedia:Editorial oversight and control
The Wikipedia community is largely self-organising, so that anyone may build a reputation as a competent editor and become involved in any role he/she may choose, subject to peer approval. Individuals often will choose to become involved in specialised tasks, such as reviewing articles at others' request, watching current edits for vandalism, watching newly created articles for quality control purposes, or similar roles. Editors who believe they can serve the community better by taking on additional administrative responsibility may ask their peers for agreement to undertake such responsibilities. This structure enforces meritocracy and communal standards of editorship and conduct. At present a minimum approval of 75–80% from the community is required to take on these additional tools and responsibilities. This standard tends to ensure a high level of experience, trust, and familiarity across a broad front of aspects within Wikipedia.
A variety of software-assisted systems and automated programs help editors and administrators to watch for problematic edits and editors. Theoretically all editors and users are treated equally with no "power structure". There is, however a hierarchy of permissions and positions, some of which are listed below:
Anyone can edit most of the articles here. Some articles are protected due to vandalism or edit-warring, and can only be edited by certain editors.
Anyone with an account that has been registered for four days or longer and made ten edits becomes Autoconfirmed, and gains the technical ability to do three things that non-autoconfirmed editors cannot:
Move articles.
Edit semi-protected articles.
Vote in certain elections (minimum edit count to receive suffrage varies depending on the election).
Many editors with accounts obtain access to certain tools that make editing easier and faster. Few editors learn about most of those tools, but one common privilege granted to editors in good standing is "rollback", which is the ability to undo edits more easily.
Administrators ("admins" or "sysops") have been approved by the community, and have access to some significant administrative tools. They can delete articles, block accounts or IP addresses, and edit fully protected articles.
Bureaucrats are chosen in a process similar to that for selecting administrators. There are not very many bureaucrats. They have the technical ability to add or remove admin rights, approve or revoke "bot" privileges, and rename user accounts.
The Arbitration Committee is like Wikipedia's supreme court. They deal with disputes that remain unresolved after other attempts at dispute resolution have failed. Members of this Committee are elected by the community and tend to be selected from among the pool of experienced admins.
Stewards are the top echelon of technical permissions, other than the Wikimedia Board of Directors. Stewards can do a few technical things, and one almost never hears much about them since they normally only act when a local admin or bureaucrat is not available, and hence almost never on the English Wikipedia. There are very few stewards.
Jimmy Wales, the founder of Wikipedia, has several special roles and privileges. In most instances however, he does not expect to be treated differently than any other editor or administrator.
Handling disputes and abuse
Main articles: Wikipedia:Vandalism, Wikipedia:Dispute resolution, Wikipedia:Consensus, Wikipedia:Sock puppetry, Wikipedia:Conflict of interest
Wikipedia has a rich set of methods to handle most abuses that commonly arise. These methods are well-tested and should be relied upon.
Intentional vandalism can be reported and corrected by anyone.
Unresolved disputes between editors, whether based upon behavior, editorial approach, or validity of content, can be addressed through the talk page of an article, through requesting comments from other editors or through Wikipedia's comprehensive dispute resolution process.
Abuse of user accounts, such as the creation of "Internet sock puppets" or solicitation of friends and other parties to enforce a non-neutral viewpoint or inappropriate consensus within a discussion, or to disrupt other Wikipedia processes in an annoying manner, are addressed through the sock puppet policy.
In addition, brand new users (until they have established themselves a bit) may at the start find that their votes are given less weight by editors in some informal polls, in order to prevent abuse of single-purpose accounts.
Editorial quality review
As well as systems to catch and control substandard and vandalistic edits, Wikipedia also has a full style and content manual and a variety of positive systems for continual article review and improvement. Examples of the processes include peer review, good article assessment, and the featured article process, a rigorous review of articles that are intended to meet the highest standards and showcase Wikipedia's capability to produce high-quality work.
In addition, specific types of article or fields often have their own specialized and comprehensive projects, assessment processes (such as biographical article assessment), and expert reviewers within specific subjects. Nominated articles are also frequently the subject of specific focus under projects such as the Neutrality Project or are covered under editorial drives by groups such as the Cleanup Taskforce.
Technical attributes

Wikipedia uses MediaWiki software, the open-source program used not only on Wikimedia projects but also on many other third-party websites. The hardware supporting the Wikimedia projects is based on several hundred servers in various hosting centers around the world. Full descriptions of these servers and their roles are available on this meta page. For technical information about Wikipedia, check Technical FAQs. Wikipedia publishes various types of metadata; and, across its pages, are many thousands of microformats.
Wikipedia does not place cookies or other tracking software on users' computers[5] except for cookies associated with logging into a Wikimedia account, including for the English Wikipedia.[6]
Feedback and questions

Wikipedia is run as a communal effort. It is a community project whose result is an encyclopedia. Feedback about content should, in the first instance, be raised on the discussion pages of those articles. Be bold and edit the pages to add information or correct mistakes.
Frequently asked questions (FAQ)
Main page: Wikipedia:FAQ
FAQ Index
Category:Wikipedia FAQ
Giving feedback
There is an established escalation-and-dispute process within Wikipedia, as well as pages designed for questions, feedback, suggestions, and comments:
Talk pages—the associated discussion page for discussion of an article or policy's contents (usually the first place to go);
Wikipedia:Vandalism—a facility for reporting vandalism (but fix vandalism as well as report it);
Dispute resolution—the procedure for handling disputes that remain unresolved within an article's talk space; and
Village pump—the Wikipedia discussion area, part of the community portal.
See also:
Bug tracker—a facility for reporting problems with the Wikipedia website or the MediaWiki software that runs it;
Village pump: proposals page—a place for making non-policy suggestions; and
Wikipedia:Help desk—Wikipedia's general help desk, if other pages have not answered the query.
Research help and similar questions
Facilities to help users researching specific topics can be found at:
Wikipedia:Requested articles—to suggest or request articles for the future.
Wikipedia:Reference desk—to ask for help with any questions, or in finding specific facts.
Wikipedia:Researching with Wikipedia—for information on using Wikipedia as a research tool
Because of the nature of Wikipedia, it is encouraged that people looking for information should try to find it themselves in the first instance. If, however, information is found to be missing from Wikipedia, be bold and add it so others can gain.
Community discussion
For specific discussion not related to article content or editor conduct, see the Village pump, which covers such subjects as announcements, policy and technical discussion, and information on other specialized portals such as the help, reference and peer review desks. The Community Portal is a centralized place to find things to do, collaborations, and general editing help information, and find out what is happening.
Contacting individual Wikipedia editors
For more information, the first place to go is the Help:Contents. To contact individual contributors, leave a message on their talk page. Standard places to ask policy and project-related questions are the Village Pump, online, and the Wikipedia mailing lists, over e-mail. Reach other Wikipedians via IRC and e-mail.
In addition, the Wikimedia Foundation meta-wiki is a site for coordinating the various Wikipedia projects and sister projects (and abstract discussions of policy and direction). Also available are places for submitting bug reports and feature requests.
For a full list of contact options, see Wikipedia:Contact us.
Related versions and projects

This Wikipedia is written in English. Started in 2001, it currently contains 3,978,826 articles. Many other Wikipedias are available; some of the largest are listed below.
More than 700,000 articles: Deutsch · español · français · italiano · Nederlands · 日本語 · polski · português · русский
More than 150,000 articles: العربیة · Bahasa Indonesia · català · česky · dansk · Esperanto · فارسی · 한국어 · lietuvių · magyar · ‪norsk (bokmål)‬ · română · slovenčina · српски / srpski · suomi · svenska · Tiếng Việt · Türkçe · українська · 中文
More than 50,000 articles: Bahasa Melayu · български · eesti · Ελληνικά · Simple English · euskara · galego · עברית · hrvatski · ‪norsk (nynorsk)‬ · slovenščina · srpskohrvatski / српскохрватски · ไทย
Complete list of Wikipedias
Sister projects

Wikipedia is hosted by the Wikimedia Foundation, a non-profit organization that also hosts a range of other projects:
Commons
Free media repository Wikiquote
Collection of quotations Wikiversity
Free learning materials and activities
Wikibooks
Free textbooks and manuals Wikisource
Free-content library Wiktionary
Dictionary and thesaurus
Wikinews
Free-content news Wikispecies
Directory of species Meta-Wiki
Wikimedia project coordination
Please note that while other sites may also use MediaWiki software and therefore look similar to Wikipedia, or may have a name that includes 'Wiki-' or '-pedia', or a similar domain name, the only projects which are part of the Wikimedia Foundation are those listed above and Wikipedia, even if other projects claim to be part of it.
See also

Wikipedia:Ten things you may not know about Wikipedia
Wikipedia:History of Wikipedian processes and people
Wikipedia:Wikipedia (disambiguation)
Wikipedia:Quality control
List of online encyclopedias
References

^ Report card. Wikimedia. Retrieved May 18, 2011.
^ "Wikipedia announcements — May 2001"., wikipedia.org
^ "Wikipedia announcements — September 2001"., wikipedia.org
^ Bill Thompson, "What is it with Wikipedia?", BBC, December 16, 2005.
^ Angwin, Julia, The Web's New Gold Mine: Your Secrets: What They Know (a Wall St. J. Investigation) (1st in ser.), in The Wall Street Journal., § Weekend Journal, Jul. 31–Aug. 1, 2010 (4-star ed.), p. W1, col. 2 (test of popular websites including Wikipedia found no tracking software was installed by Wikipedia).
^ E.g., the en-WP user login page, as accessed Jan. 22, 2011.
Further reading

Wikipedia: The Missing Manual
Meta:Wikipedia power structure
WikiMedia Foundation activities in February 2008, lists.wikimedia.org
Categories: Wikipedia basic information