ملط یا میلت

مَلَط، یا میلت، شهر مشهور ایونیای باستان، در غرب آناتولی بر ساحل دریای اژه است. ویراانه‌های آن در استان آیدین ترکیهٔ امروزی باقی است.

محتویات [نمایش]
تاریخچه [ویرایش]

نخستین نشانه‌های سکونت در این محل به دلیل بالا آمدن سطح آب و ته‌نشینی رسوبات غیرقابل دسترس گشته‌است. نخستین شواهد موجود مربوط به عصر نوسنگی می‌باشد. در دوره‌های نخست و عصر برنز، سکونت، تحت نفوذ مینوسی‌ها درآمد. در افسانه‌ها آمده که حجوم اهل اقریطس (کرت) باعث جابجایی بومیان Lelegesای آنجا شد. این محل پس از آن میلت نامیده شد.

در سال‌های نخست عصر برنز، در سدهٔ ۱۳ پیش از میلاد، شاهد ورود لووی زبانان از جنوب مرکزی آناتولی که خود را کاریان می‌دانستند بود. پس‌تر، در آن قرن، نخستین یونانیان رسیدند و خود را آخایوس خواندند. در آن زمان آن شهر برضد امپراطوری هیتی‌ها شورش کرد. پس از سقوط آن امپراطوری شهر در قرن ۱۲ پ.م. خراب شد و در آغاز ۱۰۰۰ پ.م. به طور گسترده توسط یونانیان ایونی بازنشینی شد. برپایهٔ یک افسانه، بنیاد ایونیان در آنجا با حمایت شخصی به نام نلئوس از پیلوپونیس (Peloponnesus) بوده‌است.

دورهٔ میانهٔ یونانیان زمان سکونت ایونیان و اتحاد و پیوستگی آن‌ها تحت اتحادی به نام پیمان ایونی بود. دورهٔ کهن یونان با جرقهٔ ناگهانی و تابان هنر و فلسفه در سواحل آناتولی آغاز شد. نخستین دانش یونان توسط مکتب ملیسی فلسفه (Milesian School of philosophy) بنیان گذارده شد.
قس ترکی استانبولی
Milet (Klasik Yunanca: Μίλητος, Milētos ve Latince Miletus) Anadolu'nun batısında, Ege bölgesinde (klasik adı Meander olan) 'Büyük Menderes Nehrinin hemen ağzına yakın deniz kıyısında bir antik liman şehridir. Şimdi Aydın'in Söke İlçesi'nde Akkoy'un 5km. kuzeyinde ve Balat köyü yakınında bir harebe halinde olup limanı Büyük Menderes tarafından doldurulduğu için yaklaşık 10km denizden içeride bir mevkidedir.
Konu başlıkları [göster]
Tarihçe [değiştir]



Miletos Yerleşim Planı


Kentin örnek modeli. H.Schleif ve K. Stephanowitz tarafından 1968 yapılmıştır.Ölçek 1:300, Bergama Müzesi, Berlin
Cilalı taş devri [değiştir]
Miletos'un taş devrinden beri yerleşke olduğu bilinmektedir. Fakat Miletos ve etrafında bulunan adalarda taş devrinde yaşayanlar hakkında arkeolojik delil bulunmamaktadır ve bu Ege Denizi'nin sularının yükselemesine ve Büyük Menderes'in ağzının birkaç kere değişmesine atfedilmektedir. Arkeolojik araştırmalarla elde edilen bilgilere göre ise Miletos ilk olarak MÖ 3500-3000 yıllarında Cilalı Taş Devri'ni yaşıyanların bir yerleşkesi olmuştur.[1]Bafa Gölü dibinden alınan sondaj örneklemlerinde yapılan polen sayımlarına göre Büyük Menderes vadisinde Miletos'tan daha içeride bulunan alanlarda yaprak döken ağaçlıklı çayırsal alanlar bulunmakta ve cilalı taş devri yerleşkeleri için hayvancılık yapmaya uygunluk sağlamaktadır. Cilalı taş devri yerleşkelerinin su kaynaklarına yakın, stratejik olarak iyi korunabilecek (örneğin Büyük Menderes kenarında ve sahilde yüksek uçurumlu) mevkilerde ve ada kıyılarında bulunduğu, hayvancılık ve deniz ürünleri ile geçindikleri kabul edilmektedir.
Bronz devri ve Girit Minos ilişkileri [değiştir]
Miletos'ta Bronz Devri arkeolojik kalıntıları MÖ 1900 civarında ticaret ile ele geçirilmiş olan Girit, Minos Uygarlığı tarafından üretilmiş bronz eşyalar halinde görülmektedir. Bundan çıkarılan sonuca göre, Miletos bu devirde, Anadolu'nun içleriyle ilişkilerle değil, Ege Denizi'nden gelen ilişkileri ile gelişmiştir. Antik Miletos şehrinin bulunma efsanesine göre şehrin ilk yaşayanları Girit üzerinden gelmiştir. Çok ünlü Roma zamanında yaşamış (d. MÖ 63/64 – ö. MS 24) Yunan geografyacısı Strabon'a göre [2]
Ephorus şunu bildirmiştir: Miletos'un bulunduğu yere yakın, denizden epeyce yüksek bir tepe mevkinde ilk defa Giritliler tarafından bir yerleşke kurulmuş ve bu onlar tarafından tahkim edilmiştir. Eskiden Lelegler tarafından yerleşilmiş olan ve onların elinde bulunan şimdiki Miletos mevkindeki araziler üzerine, Sarpedon eski Giritliler tarafından kurulan şehirden getirdiği koloniciler ile yeni bir şehir kurmuş ve bu yeni kurulan şehir Miletus anısına adlandırılmıştır.
Diğer antik şehirlerin aksine olarak, Miletos hakkında eski klasik tarihçiler ve coğrafyacılar şehrin kurulması hakkında daha renkli efsaneler anlatmamaktadırlar.
Hitit dönemi [değiştir]
Miletos hakkında ilk yazılı arkeolojik kaynaklar Geç Bronz Dönemi'ne ait olup bunlar Hitit kaynaklıdır. Bu yazılı belgeler Miletos şehrinin o zamanlar bir Hitit şehri olduğunu doğrulamaktadırlar. Diğer taraftan, Miletos şehrinin surlarının da diğer Hitit surlu şehirler planına göre inşa edildiği gösterilmiştir.[3]
Tarihi tesbit edilen Miletos ismi geçen ilk yazılı belge Miletos'un Millawanda şehri adıyla Hitit Kralı olan II. Murisili'nin vakanamelerinde bulunmaktadır. Yaklaşık MÖ 1320de Milliwanda şehri Arzawa'lı Uhha-Ziti'nin isyanına destek göstermiştir. II. Murisili generalleri olan Mala-Ziti ve Gulla'ya Milliwanda'ya hücum etmelerini emretmiş ve onların hücumu sırasında şehrin bazı kısımları yanmıştır. Miletos'ta yapılan arkeolojik kazılarda söz konusu döneme ait tabakalarda büyük bir yangın olduğu açığa çıkarılmıştır[4]
Hitit Boğazköy arşivlerinde Miletos hakkında tarihleri tam olarak saptanamayan çivi yazısı vesikalar da bulunmuştur. Bu vesikalarda Miletos ismi değişik şekillerde (Milawata, Milwata) yazılmıştır.
Manapa-Tarhunta mektupları serisinde bulunan Tawagalawa mektubuna göre Milawatanın valisinin ismi Atpa olup, bu vali Ahhiyawa idaresi altındadır (Ahhiyawanin Miken Yunan devleti olduğu sanılmaktadır). Ayni mektuba göre Atriya adlı bir şehir de Atpa'nın Milawata'daki idaresi altında bulunmaktadır. Manapa-Tarhunta serisindeki bir başka mektupta da Atpa adı anılmaktadır. Bu mektubun ilgilendiği ana olay birçok maceradan sonra Milawata'ya gelen Piyama-Radu adlı bir eşkiya, Atpa önünde Manapa-Tarhuntayı çok rencide eden sözlerle rezil etmiştir; bu mektubu yazan bundan şikayet etmektedir. Bir Hitit alt kralı Piyama-Raduyu Milawanta'ya kadar kovalamış gelmiştir. Tawagalawa mektubuyla bu eşkiyanın kendilerine verilip Hatti hukukuna göre yargısının sağlanması istenmektedir.
İkinci seri ise Milwata mektupları olarak Miletos'u adlandırır. Bu seriye göre Hitit kralı ve ona bağlı olan bir Luwi alt kralı (büyük olasılıkla Mira'lı Kupanta-Kurunta) ile birlikte Milwata üzerine bir sefer düzenlemişlerdir. Bu Milwata'nin Miletos'un yeni Hitit ismi olduğu kabul edilmektedir. Bu mektubun devamına göre de Milwata ve Atriya o zaman Hitit idaresine geçmiş bulunmaktatır.[5]
Antik çağlarda [değiştir]
Yunan eserlerine göre Miletos'ta ilk yaşayanlar Karialılar ve Leleglerdir. Homeros'un yazdığına göre[6] Troia Savaşı sırasında Miletos bir Karia şehri idi. Troia savaşının sonlarında Pylos'ta bulunan iç kalede Miletos'tan gelmiş "Mil[w]atiai" asıllı kadın esirler bulunduğu da belirtilmiştir.
Bronz döneminin sonunda ortaya çıkan denizden gelen kavimler (Mısır'da Hiksoslar) göçleri ile Milet'in tekrar zarar uğradığı ve yanıp yıkıldığı bildirilmektedir.
Yunan tarihsel karanlık çağlarında Herakles oğullarının geri dönüşünden sonra efsane yazanlara göre Yunanistan'dan Anadolu'ya yeni koloniciler gelip yerlesmişler ve bunlar Yunanca konuşan İonia halkını oluşturmuşlardır. Miletos şehri efsanesine göre Atinalı Kodros'un oğlu Neleus koloniciler başında Miletos'a gelmiş ve Miletoslu erkeklerin hepsini öldürerek onların karılarını alıp Miletos'u bir koloni olarak yeniden kurmuşlardır. Efsaneye göre Miletoslu kadınlar bundan hoşlanmamış ve yeni kocaları ile bir masaya oturmamaya karar vermişlerdir.
Antik Yunan çağlarında bir bağımsız şehir olan Miletos önce Neleus soyundan geldiklerini iddia eden krallar tarafından idare edilmiş; MÖ 800'den sonra şehri idare eden aristokrat soylular olmuştur. MÖ 687'den itabaren şehrin idare şekli, tiran adı verilen tek olarak mutlak idareci, diktatörlere geçmiştir. Miletos şehiri, Anadolu'da on iki İon şehrinin kurmuş olduğu İonia Birliği üyesi olduğu görülmektedir. MÖ 8. yüzyılda yapılan Lelantin Savaşları'a katılan İonia şehirlerinden biri Miletos'tu.
Kendisi bir koloni olarak kurulan Miletos MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında bir deniz imparatorluğu merkezine dönüşmüştür. Miletos, Karadeniz kıyısında, içinde Trabzon, Sinop ve Kırım'ı da kapsayan, kendine bağlı 98 adet koloni kenti kurarak muhteşem bir güce ulaşmıştir.
Klasik Yunanistan daha yeni gelişmekte iken, İonia'da merkez durumundaki Miletos, Anadolu kıyılarında birdenbire bir sanat, ilim ve felsefe merkezi olarak parlamıştır. Antik Yunan medeniyetinin bilimde ilerlemesi Miletos ekolu yoluyla başlamıştır. Klasik çağların çok ünlü Miletos asıllı tabiat alimleri arasında Thales, Anaksimenes, Anaksimendros, ve Hekataios sayılabilir. Thales M.Ö. 582'de güneş tutulmasını önceden hesaplayıp astronomi ve geometride yeni teoriler üretmiş; Anaksimenes varoluşu açıklamaya çalışmış; Anaksimandros tanrılara dayanmayan evrensel kanunları taşlara kazdırmış; Hekataios corafyada üstünlük göstermistir. Birbirine parallel ve birbirine dik sokaklardan oluşup bir ızgara gibi dikdortgen bloklar ortaya çıkaran yeni şehir planlama sistemi Milet şehri planlamacısı Hippodamos tarafından geliştirilmiş; Milet'e uygulanmış ve sonra Roma İmparatorluğu'nun özellikle ordu merkezi ve ordu mensuplarının kurduğu koloni yeni şehirlerinde uygulanmıştır.


Miletos ve diğer Lydia Kralığı şehirleri
Miletos Lydia'nın gelişmesi ile Lydia kralı ile özel ilişkiye girmiş; fakat MÖ 547-546'da Lydia Kralı Kroisos Pers Akhaimenid İmparatorluğu'na yenilince Pers idaresi altına girmiştir. MÖ 502'de Naksos Adasında başlayan Perslere karsi İonia İhtilali'ne Miletos tiranı Aristagoras önce Perslere yardım etmek üzere Naksos Adasına hücum etmekle başlamış; fakat bu adayı ele almada başarı kazanamayınca Perslere karşı olan isyanın lideri olmuştur. Persler bu isyanı çok şiddetle bastırmış ve Miletos'i yakıp yıkıp ağır cezalandırmışlardır. Bütün İonia ve Yunanistan bunun acısını çekmiştir. Örneğin bir yıl sonra Atina'da bir yazar Miletos'in Zaptı adlı bir oyunu sahneye koymaya girişince, oyunun yazarı büyük kayıpları hatırlatma sucu ile para cezasına çarptırılmıştır.
MO 479'da Yunanların Perslere karşı Mykale (Samsun Dağı) deniz savaşında galip gelmelerinden sonra Yunanistan yarımadası ve İonia (bu arada Miletos) tekrar Pers nüfuzundan kurtulmuştur. Bu dönemde Miletos, Atina devlet adamı Perikles'in metresi olan yüksek sınıf hayat kadını Aspasia'nın ve Yunan edebiyatında çok açıksacık şakalarla ve hareketlerle dolu oyunlar yazarı olarak tanınan Aristides'in doğum yeri olarak ün yapmıştır. Ayni devirde Miletos yeniden Hippodamos şehir planlaması teorilerine göre inşaa edilmiştir. Ama MÖ 403'ten sonra Miletos tekrar Pers idaresi altina girmiş ve Mö 4. yüzyılda Perslere bağlı olan Karia satrapları tarafından idare edilmişlerdir.
Hellenistik, Roma ve Bizans dönemleri [değiştir]


Miletos Agora Kapısı,Bergama Müzesi, Berlin
Milet MO 304'te Büyük İskender tarafından Perslerin elinden alınmıştır. Büyük Iskender'in ölümünden sonra MÖ 313'te Antigones ve MÖ 301'de Seleukosların eline geçmiştir. MÖ 188'de Miletos şehri tekrar bağımsızlığını kazanmıştır. Fakat MO 133'te Pergamon'un son Kralı ülkesini Romalılara miras olarak verdikten sonra Miletos bağımsiz kalmamış Roma'ya bağlanmıştır.
Roma'nin cumhuriyet ve imparatorluk devirlerinde Miletos sehri merkezi Bergama'da olan Asia Eyaleti'nin parçası olmuştur. Günümüzde görülen kalıntılar daha çok Roma Dönemi'ne aittir. 15.000 seyirci alabilen tiyatrosu, Anadolu'nun en büyük Roma hamamı ve Faustina Hamamı, şaşırtıcı büyüklükteki Agoralar (pazar yerleri) Miletos'un görkemini gözler önüne serer.
Hıristiyanlığı ana kitabı olan İncil'in Ahdi Atik kitaplarında Miletos'un ismi birkaç defa geçmektedir. Tarsuslu Aziz Paul'un MS 57'de üçüncü misyonerlik seyahatinde St.Paul'un Miletos'ta Liman Anıtı önünde oturup Ephesos'tan gelen ilk Hıristiyan liderleri ile konuşup onlara orada veda ettiği bildirilir. St.Paul daha sonra da MS 65/66'da Miletos'u ziyaret etmiştir.
Imparator Diocletianus'un MS 297'de yaptığı Roma yörel idare reformlarına göre Miletos şehri merkezi Ephesos olan Asiana Diakos idaresine ve yine ayni şehir merkezli Asya eyaletine bağlanmıştır. Roma İmpartorluğu'nun uzun idaresi altında genel olarak eyalet merkezi olmayan şehirlerin önemlerini kaybettiği bilinmektedir. Fakat Miletos önemli bir liman şehri olduğu için bu sürec diğer Asia eyaleti şehirlerine kıyasla çok daha yavaş olmuştur.
Buyuk Constantinus Roma İmparatorluğu'nu ikiye boldugu zaman Miletos konumu nedeniyle Doğu Roma/Bizans İmparatorluğu idaresinde kalmıştır. Hıristiyanligin resmi din olamasının Büyuk Constantinus ile kabulu ile Konstantinopolis Patrik'ine bağlanmıştır. Miletos'ta bir Hıristiyan psikoposluk kurulmuştur. Miletos, Bizans İmparatorluğu içinde iken hem önemli idare merkezi olmadığı hem de limanının Büyük Menderes tarafından doldurulması dolayısıyla şehrin önemi gittikce azalmış ve şehir küçülmeye devam etmiştir. Böylece şehir açık hava tiyatrosu arkasında bulunan Palatia adı ile anılan Bizans kalesi çevresine çekilmiştir.
11. yüzyıl sonlarında Selçuklular Anadolu'yu işgal etmeye başlamışlar ve Türkmen göçmenler Ege kıyılarına da yerleşmeye başlamışlardır. Selçuklular zamanında Miletos limanı yine Venediklilerle ticaret için liman olarak kullanılmıştır. Birinci Haçlı Seferi'nden sonra Bizanslılar Ege kıyılarını tekrar ellerine geçirmişlerdir.
Selçukluların Moğollara Kösedağ Savaşı'nda yenilip devletleri dağılmaya başladığında Miletos'un Menteşe Oğulları eline geçtiği bilinmektedir.
Sonunda Osmanlilar eline gecen Miletos limaninin kullanilmasi devamn ettigi bilinmektedir. 1494'te Menteşe Beyleri soyundan İlyas Bey Miletos'ta bir camii, medrese ve oluşan bir kulliye yaptırmıştır Fakat liman dolmasiyla Miletos terkedilmis sehir harabeleri bugun deniz kiyisindan 10km kadar icerde kalmistir. Fakat yine de bir koy ismi olarak Balat (Palatia'dan alinma) koyu bulunmaktadir.
Arkeolojik kazılar ve kalıntılar [değiştir]



Miletos'ta Kutsal Yol'da bir İonik stoa


Berlin Bergama Müzesi'ndeki Miletos Agora Kapısı


Apollo Kitharoidos, İstanbul Arkeoloji Müzesi


Aslan figürü MÖ 5-6yy, Louvre Müzesi
Miletos'ta ilk arkeolojik kazılar 1873'de Fransız arkeolog Olivier Rayet tarafından yapılmıştır ve onu Alman arkeologu Theodor Wiegand'ın yaptığı kazılar takip etmiştir. Fakat kazılar devamlı yapılmamış; zaman zaman savaşlar ve diğer nedenlerle aksamıştır. Şu anda Miletos'ta kazılar Almanya Bochum'daki Ruhr Üniversitesi tarafından organize edilmektedir.
20. yüzyıl başında Theodor Wiegand arkeolojik araştırma ve kazılarına ait eserinde Miletos'ta bulunan Hellenistik ve Roma dönemiden kalma eserler şöyle sıralanmıştır:
Bouleuterion: Şehir Senatosu'nun toplantı salonu. 1.500 kişi alacak kapasitede.
Kuzey Agorası
Güney Agorası: Bu pazar yerine girişte yapılmış olan giriş anıtı parçalarına bölünerek Berlin'e taşınmıştır.
Nymphaion: Heykellerle bezenmiş mermerden üç katlı halk havuzu ve çeşmesi
Batı Agorası: Athena Tapınağı yanında
Delphinion: Apollon Delphinios için tapınak ve sığınma yeri. Şehrin ana tapınağı. Bu tapınak- sığınak yüksek duvarla çevrilidir. Ortasında Helistik devirden kalan bir yuvarlak bir kahraman anısına anit-bina (heroon) bulunmaktadir
Stadion: 230m uzunlukta 74m genislikte olup bir duzluk arazide sehrin en eski binalari uzerine etrafina kemerler kusaklar halinde uzerine seyirci oturma yerleri ile yapilmistir .
Faustina Hamamı: Roma devrinde (MS. 161-180) de Roma İmparatoru Marcus Aurelius'un karısı Faustina tarafından verilen para ile yapılmıştır.
Diğer eserler de şöyle sıralanabilir:
Roma Hamami: MÖ 1. yuzyılda yapılmış; üstü açık atletik eksersizler için bir palaistra ve büyük bir avlu etrafında 5 büyük odadan ve bazı küçük odalardan oluşmaktadır.
Tiyatro : 15.000 kişilik. MÖ 4. yuzyılda yapılıp; Hellenistik devride genişletilmis ve şimdiki şekilini Roma döneminde almıştır. 140m çapında bir yarim daire seklinde olup seyirci oturma yerleri bir tepenin güney tarafında olup tiyatronun üst katlarından şehirin 4 limanı da görülmekte; önünde 30m yükseklikte bir şimdi yıkık giriş ve sahne arkası ve ama şimdi tam olarak bir sahne yeri bulunmaktadır.
Atena Tapınağı: MÖ 5. yüzyılda yapılan bir İonik usulde tapınak ve anıttır. Şehrin en eski binasıdır.
Kutsal Yol: Bu sokak 100m uzunlukta ve tretuvarlar hariç 28m genişliktedir. Kaldırım taşları Roma İmparatoru Traian zamanında tamir görmüştür.
Kutsal Kapı: Demir Kapı olarak bilinmekte; şehir savunma kapısı olup Kutsal Yola açılmaktadır. MÖ 5. yüzyılda yapılıp Roma İmparatoru Traian (MS. 98-117) zamanında restore edilmiştir.
Liman Anıtı: MÖ 31'de yapılan Actium Deniz Savaşı anısınadır ve yarı balık yarı insan bir Triton röliyefi halindedir.
Diğer tapınma binaları: Şehrin tarihsel önemini ve kozmoplit yaşamını gösteren çeşitli tarihi tapınma yerleri bulunmaktadır:
Serapis: Mısır'da Ptolemaios hanedanının resmi dini olup eski Mısır tanrılarını ve tapınma gelenek ve göreneklerini de içerlemektedir. MÖ 3. yüzyılda basilika planına göre yapılmış olup önünde üç sutunlu bir anıtsal kapı bulunmakta.
Asklepios tapınağı. Sağlık için tapinak. Bouleuterion'un hemen sağında bulunan bina.
Sinagog:Liman Anıtının kuzeyindeki iki küçük tepe arasındadır.
Bizans kiliseleri:
Roma Hamamı güneyinde Piskopos Sarayı ve yanındaki Bizans kilisesi.
Delphinion yanında yüksek duvarları kısmen restore edilmiş bir Bizans kilisesi.
Nymphaion'nun hemen doğusunda geniş bir apsis ile üç iç yoldan oluşan bir büyük Bizans kilisesi
İlyas Bey Camii: 1494'de Menteşe Beyi İlyas Bey tarafından yaptırılmış olan külliyeden tek kalan parça. Agora'dan 200 m, Kutsal Yol'dan 1km uzaktadır. Tek minareli ve tek kubbelidir. Mimberi ve mihrabı çok güzel işçilikle yapılmıştır. Duvarlar ve taban mermerle kaplıdır. Selcuk devleti çöküşü ile ortaya çıkan ufak beyliklerde İslam-Turk sanat anlayışının kaybolmadığına bilakis geliştiğine çok güzel göstergedir.
Yirminci yüzyıl başlarında, yapılan Theodor Wiegand idaresindeki Alman arkeolojik araştırma ve kazıları sonunda hemen hemen tümüyle Güney Agorasi için anıt şekilde olan Miletos Agora Kapısı taş taş parçalara ayrılmış; taşlar Almanya'ya taşınmış ve yapı yeniden birleştirilmiştir. Ortaya çıkan bu şaşaalı antik eser Berlin'de Bergama Müzesi'nde özel bir odada gösterilmektedir.
Miletos'ta bulunan birçok eser yurtdışına (özellikle Paris Louvre Müzesi'ne) götürülmüştür. İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde de Miletos'tan çıkarılan bazı eserler bulunmaktadır. Sonraki kazılarda çıkan diğer önemli eserler 1963'ten beri Didim, Aydın'da bulunan Miletos Müzesiinde saklanıp gösterilmektedir.
Kaynakça [değiştir]


Wikimedia Commons'ta
Milet ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
^ Crouch (2004) sayfa 183.
^ Kitap 14 Kısım 1.6.
^ Christopher Mee
^ Christopher Mee, Anatolia and the Aegean in the Late Bronze Age, say. 142
^ Miletus maddesi
^ Homeros, Ilyada Kitap II
[göster] g · t · dAnadolu'daki Yunan Kent Birlikleri
Dış bağlantılar [değiştir]

Uzaydan Milet
Kategori: Milet
قس انگلیسی
Miletus (mī lē' təs) (Ancient Greek: Μίλητος, Milētos; Latin: Miletus) was an ancient Greek city[1] on the western coast of Anatolia (in what is now Aydin Province, Turkey), near the mouth of the Maeander River in ancient Caria. Before the Persian invasion in the middle of the 6th century BC, Miletus was considered the greatest and wealthiest of Greek cities.[2][3]
Evidence of first settlement at the site has been made inaccessible by the rise of sea level and deposition of sediments from the Maeander. The first available evidence is of the Neolithic. In the early and middle Bronze age the settlement came under Minoan influence. Legend has it that an influx of Cretans occurred displacing the indigenous Leleges. The site was renamed Miletus after a place in Crete.
The Late Bronze Age, 13th century BCE, saw the arrival of Luwian language speakers from south central Anatolia calling themselves the Carians. Later in that century the first Greeks arrived. The city at that time rebelled against the Hittite Empire. After the fall of that empire the city was destroyed in the 12th century BCE and starting about 1000 BCE was resettled extensively by the Ionian Greeks. Legend offers an Ionian foundation event sponsored by a founder named Neleus from the Peloponnesus.
The Greek Dark Ages were a time of Ionian settlement and consolidation in an alliance called the Ionian League. The Archaic Period of Greece began with a sudden and brilliant flash of art and philosophy on the coast of Anatolia. In the 6th century BC, Miletus was the site of origin of the Greek philosophical (and scientific) tradition, when Thales, followed by Anaximander and Anaximenes (known collectively, to modern scholars, as the Milesian School) began to speculate about the material constitution of the world, and to propose speculative naturalistic (as opposed to traditional, supernatural) explanations for various natural phenomena.
Miletus was the birthplace of the Hagia Sophia's architect (and inventor of the flying buttress) Isidore of Miletus.
Contents [show]
[edit]Geography



Location of Miletus at Maeander River's mouth.
The ruins appear on satellite maps at 37°31.8'N 27°16.7'E, about 3 km north of Balat and about 3 km E of Batiköy in Aydın Province, Turkey.
In antiquity the city possessed a harbor at the southern entry of a large bay, on which two more of the traditional twelve Ionian cities stood: Priene and Myus. The harbor of Miletus was additionally protected by the nearby small island of Lade. Over the centuries the gulf silted up with alluvium carried by the Meander River. Priene and Myus had lost their harbors by the Roman era, and Miletus itself became an inland town in the early Christian era; all three were abandoned to ruin as their economies were strangled by the lack of access to the sea. There is a Great Harbour Monument where, according to the New Testament account, the apostle Paul stopped on his way back to Jerusalem by boat. He met the Ephesian Elders and then headed out to the beach to bid them farewell, recorded in the book of Acts 20:17-38.
[edit]Geology
During the Pleistocene epoch the Miletus region was submerged in the Aegean Sea. It subsequently emerged slowly, the sea reaching a low level of about 130 meters (430 ft) below present level at about 18,000 BP. The site of Miletus was part of the mainland.
A gradual rise brought a level of about 1.75 meters (5 ft 9 in) below present at about 5500 BP, creating several karst block islands of limestone, the location of the first settlements at Miletus. At about 1500 BCE the karst shifted due to small crustal movements and the islands consolidated into a peninsula. Since then the sea has risen 1.75 m but the peninsula has been surrounded by sediment from the Maeander river and is now land-locked. Sedimentation of the harbor began at about 1000 BCE, and by 300 CE Lake Bafa had been created.[4]
[edit]History

[edit]Neolithic
The earliest available archaeological evidence indicates that the islands on which Miletus was originally placed were inhabited by a Neolithic population in the 2nd half of the 4th millennium BCE (3500–3000 BCE).[5] Pollen in core samples from Lake Bafa in the Latmus region inland of Miletus suggests that a lightly grazed climax forest prevailed in the Maeander valley, otherwise untenanted. Sparse Neolithic settlements were made at springs, numerous and sometimes geothermal in this karst, rift valley topography. The islands offshore were settled perhaps for their strategic significance at the mouth of the Maeander, a route inland protected by escarpments. The grazers in the valley may have belonged to them, but the location looked to the sea.
[edit]Bronze Age
Recorded history at Miletus begins with the records of the Hittite Empire in the Late Bronze Age. The prehistoric archaeology of the Early and Middle Bronze Age portrays a city heavily influenced by society and events elsewhere in the Aegean, rather than inland.
[edit]Cretan period
Beginning at about 1900 BCE artifacts of the Minoan civilization acquired by trade arrived at Miletus.[5] For some centuries the location received a strong impulse from that civilization, an archaeological fact that tends to support but not necessarily confirm the founding legend—that is, a population influx, from Crete. According to Strabo:[6]
Ephorus says: Miletus was first founded and fortified above the sea by Cretans, where the Miletus of olden times is now situated, being settled by Sarpedon, who brought colonists from the Cretan Miletus and named the city after that Miletus, the place formerly being in possession of the Leleges.
The legends recounted as history by the ancient historians and geographers are perhaps the strongest; the late mythographers have nothing historically significant to relate.[7]
[edit]Luwian and Greek period
Miletus is first mentioned in the Hittite Annals of Mursili II as Millawanda. In ca. 1320 BC, Millawanda supported the rebellion of Uhha-Ziti of Arzawa. Mursili ordered his generals Mala-Ziti and Gulla to raid Millawanda, and they proceeded to burn parts of it; damage from LHIIIA found on-site has been associated with this raid.[8] In addition the town was fortified according to a Hittite plan.[9]
Millawanda is then mentioned in the "Tawagalawa letter", part of a series including the Manapa-Tarhunta letter and the Milawata letter, all of which are less securely dated. The Tawagalawa letter notes that Milawata had a governor, Atpa, who was under the jurisdiction of "Ahhiyawa" (a growing state probably in LHIIIB Mycenaean Greece); and that the town of Atriya was under Milesian jurisdiction. The Manapa-Tarhunta letter also mentions Atpa. Together the two letters tell that the adventurer Piyama-Radu had humiliated Manapa-Tarhunta before Atpa (in addition to other misadventures); a Hittite king then chased Piyama-Radu into Millawanda and, in the Tawagalawa letter, requested Piyama-Radu's extradition to Hatti.
The Milawata letter mentions a joint expedition by the Hittite king and a Luwiyan vassal (probably Kupanta-Kurunta of Mira) against Milawata (apparently its new name), and notes that Milawata (and Atriya) were now under Hittite control.
Homer records that during the time of the Trojan War, it was a Carian city.[10]
In the last stage of LHIIIB, the citadel of bronze age Pylos counted among its female slaves a mi-ra-ti-ja, Mycenaean Greek for "women from Miletus", written in Linear B syllabic script.[11]
During the collapse of Bronze Age civilisation, Miletus was burnt again, presumably by the Sea Peoples.
[edit]Dark Age
Mythographers told that Neleus, a son of Codrus the last King of Athens, had come to Miletus after the "Return of the Heraclids" (so, during the Greek Dark Ages). The Ionians killed the men of Miletus and married their widows. This is the mythical commencement of the enduring alliance between Athens and Miletus, which played an important role in the subsequent Persian Wars.
[edit]Archaic period


Map of Miletus and Other Cities within the Lydian Empire
The city of Miletus became one of the twelve Ionian cities of Asia Minor.
Miletus was one of the cities involved in the Lelantine War of the 8th century BCE.
In the late 7th century BCE the tyrant Thrasybulus preserved the independence of Miletus during a 12 year war fought against the Lydian Empire.[12] Thrasybulus was an ally of the famous Corinthian tyrant Periander.
Miletus was an important center of philosophy and science, producing such men as Thales, Anaximander and Anaximenes.
By the 6th century BCE, Miletus had earned a maritime empire with many colonies, but brushed up against powerful Lydia at home, and the tyrant Polycrates of its neighbour to the west, Samos.
When Cyrus of Persia defeated Croesus of Lydia in the middle of the 6th century BCE, Miletus fell under Persian rule. In 499 BC, Miletus's tyrant Aristagoras became the leader of the Ionian Revolt against the Persians. Persia quashed this rebellion and punished Miletus in such a fashion that the whole of Greece mourned it. A year afterward, Phrynicus produced the tragedy The Capture of Miletus in Athens. The Athenians fined him for reminding them of their loss.
[edit]Classical period


The Ionic Stoa on the Sacred Way
Its gridlike layout became the basic layout for Roman cities.
In 479 BC, the Greeks decisively defeated the Persians at the Greek mainland, and Miletus was freed of Persian rule. During this time several other cities were formed by Milesian settlers, spanning across what is now Turkey and even as far as Crimea.
The eponymous founder of the bawdy Miletian school of literature Aristides of Miletus taught here.
[edit]Alexandrian period
In 334 BC, the city was liberated from Persian rule by Alexander the Great.
[edit]Roman period
The New Testament mentions Miletus as the site where the Apostle Paul in 57 CE met with the elders of the church of Ephesus near the close of his Third Missionary Journey, as recorded in Acts of the Apostles (Acts 20:15–38). It is believed that Paul stopped by the Great Harbour Monument and sat on its steps. He may have met the Ephesian elders there and then bid them farewell on the nearby beach. Miletus is also the city where Paul left Trophimus, one of his travelling companions, to recover from an illness (2 Timothy 4:20). Because this cannot be the same visit as Acts 20 (in which Trophimus accompanied Paul all the way to Jerusalem, according to Acts 21:29), Paul must have made at least one additional visit to Miletus, perhaps as late as 65 or 66 CE. Paul's previous successful three-year ministry in nearby Ephesus resulted in the evangelization of the entire province of Asia (see Acts 19:10, 20; 1 Corinthians 16:9). It is safe to assume that at least by the time of the apostle's second visit to Miletus, a fledgling Christian community was established in Miletus.
[edit]Byzantine period
During the Byzantine age Miletus became a residence for archbishops. The small Byzantine castle called Castro Palation located on the hill beside the city, was built at this time. From Miletus came the famous merchant family of Mauros, one of their members became judge of the Hippodrome of Constantinople. Miletus was headed by a curator.[13][14]
[edit]Turkish rule


Illustration of Miletus
Seljuk Turks conquered the city in the 14th century AD and used Miletus as a port to trade with Venice.
Finally, Ottomans utilized the city as a harbour during their rule in Anatolia. As the harbour became silted up, the city was abandoned. Today the ruins of city lie some 10 km (6.2 mi) from the sea.
The Ilyas Bey Complex from 1403 with its mosque is an Europa Nostra awarded cultural heritage of Turkey in Miletus.
[edit]Archaeological excavations
The first excavations in Miletus were conducted by the French archaeologist Olivier Rayet in 1873, followed by the German archaeologists Julius Hülsen [ Theodor Wiegand.[15][16][17] between 1899 and 1931. Excavations, however, were interrupted several times by wars and various other events. Carl Weickart excavated for a short season in 1938 and again between 1955 and 1957.[18][19][20] He was followed by Gerhard Kleiner and then by Wolfgang Muller-Wiener. Today, excavations are organized by the Ruhr University of Bochum, Germany.
One remarkable artifact recovered from the city during the first excavations of the 19th century, the Market Gate of Miletus, was transported piece by piece to Germany and reassembled. It is currently exhibited at the Pergamon museum in Berlin. The main collection of artifacts resides in the Miletus Museum in Didim, Aydın, serving since 1973.


Stadium Miletus
[edit]Colonies of Miletus

Miletus became known for the great number of colonies she founded. She was considered the greater Greek metropolis and she has founded more colonies than any other Greek city.[21] Pliny the Elder mentions 90 colonies founded by Miletus in his Natural History (5.31), among them:
Amisos
Apolonia
Dioscurias
Histria
Odessos
Olbia
Panticapaeum
Phanagoria
Phasis
Pityus
Sinope
Tanais
Theodosia
Tomis
Tyras
Trapezunt
[edit]Notable people

Thales (c. 624 BC–c. 546 BC) Pre-Socratic philosopher
Anaximander (c. 610 BC–c. 546 BC) Pre-Socratic philosopher
Cadmus (c.550 ) writer
Anaximenes (c. 585 BC–c. 525 BC) Pre-Socratic philosopher
Hippodamus (c. 498—408 BC) urban planner
Aspasia (c. 470–400 BC) courtesan, and mistress of Pericles, was born here
Aristides, writer
Hecataeus, historian
Hesychius (6th century) Greek chronicler and biographer
Isidore (4th–5th century) Greek architect
Aristagoras (5th–6th century) Tyrant of Miletus
Leucippus (first half of 5th century BC) Philosopher and originator of Atomism (his association with Miletus is traditional, but disputed)
[edit]See also

Alexander Cornelius
Cities of the ancient Near East
Pergamon Museum
[edit]References and sources

References
^ Urban world history: an economic and geographical perspective By Luc-Normand Tellier page79 “The neighboring Greek city of Miletus, located on the Menander river was another terminal of the same route; it exerted certain hegemony over the Black sea trade and created about fifty commercial entrepôts in the Aegean sea and Black sea region...”
^ A Short History of Greek Philosophy By John Marshall page 11 “For several centuries prior to the great Persian inversion of Greece, perhaps the very greatest and wealthiest city of the Greek world was Miletus”
^ Ancient Greek civilization By David Sansone page 79 “In the seventh and sixth centuries BC the city of Miletus was among the most prosperous and powerful of Greek poleis.”
^ Crouch (2004) page 180.
^ a b Crouch (2004) page 183.
^ Book 14 Section 1.6.
^ The late fantasy fiction of Antoninus Liberalis, Metamorphoses XXX 1–2 after Nicander, can be safely disregarded as being in any way history. His entertaining tales have the imaginary character named Miletus fleeing Crete to avoid being forced to become the eromenos of King Minos. He founds the city only after slaying a giant named Asterius, son of Anax, after whom the region known as Miletus was called 'Anactoria', "place of Anax." Anax in Greek means "the king" and Asterius is "starry."
^ Christopher Mee, Anatolia and the Aegean in the Late Bronze Age, p. 142
^ Mee, Anatolia and the Aegean, p. 139
^ Iliad, book II
^ Palaeolexicon, Word study tool of ancient languages
^ 'Miletos, the ornament of Ionia: history of the city to 400 BCE' by Vanessa B. Gorman (University of Michigan Press) 2001 - pg 123
^ The Byzantine aristocracy and its military function, Volume 859 of the Variorum collected studies series, Jean-Claude Cheynet, Ashgate Pub., 2006. ISBN 978-0-7546-5902-0
^ Studies in Byzantine Sigillography, Volume 10, Jean-Claude Cheynet, Claudia Sode, published by Walter de Gruyter, 2010. ISBN 978-3-11-022704-8
^ Olivier Rayet and Thomas, Milet Et Le Golfe Latmique, Fouilles Et Explorations Archeologiques Publ, 1877 (reprint Nabu Press 2010 ISBN 1-141-62992-5
^ Theodor Wiegand and Julius Hülsen [Das Nymphaeum von Milet, Museen zu Berlin 1919] and Kurt Krausem, Die Milesische Landschaft, Milet II, vol. 2, Schoetz, 1929
^ Theodor Wiegand et al., Der Latmos, Milet III, vol. 1, G. Reimer, 1913
^ Carl Weickert, Grabungen in Milet 1938, Bericht über den VI internationalen Kongress für Archäologie, pp. 325-332, 1940
^ Carl Weickert, Die Ausgrabung beim Athena-Tempel in Milet 1955, Istanbuler Mitteilungen, Deutsche Archaeologische Institut, vol. 7, pp.102-132, 1957
^ Carl Weickert, Neue Ausgrabungen in Milet, Neue deutsche Ausgrabungen im Mittelmeergebiet und im Vorderen Orient, pp. 181-96, 1959
^ Colony and Mother City in Ancient Greece By A. J. Graham page 98 “Judged by the number of its colonies Miletus was the greatest of the Greek mother cities. For though some of the more extravagance claims made in antiquate have not been substantiated by modern investigations, her colonies were by far more numerous than those of any other Greek cities.”
Sources
Crouch, Dora P. (2004). Geology and Settlement: Greco-Roman Patterns. New York: Oxford University Press. ISBN [ Special:BookSources/0-19-508329-5|0-19-508329-5 ].
[edit]External links

Wikimedia Commons has media related to: Miletus
Miletus Pictures
Ausgrabungen in Milet official site of the excavations in Miletus by Ruhr-Universität Bochum
Ancient Coins of Miletus
Livius Picture Archive: Miletus
A Small Desription About Miletus
MA in Black Sea Cultural Studies. International Hellenic University-School of Humanities.
The Theatre at Miletus, The Ancient Theatre Archive, Theatre specifications and virtual reality tour of theatre
"Miletus". Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
Virtual Tour at Ancient Miletus
Coordinates: 37.5302°N 27.2784°E
[show] v t e
History of Anatolia
[show] v t e
Ancient Greece
[show] v t e
Third Journey of Paul the Apostle
[show] v t e
Ancient Kingdoms of Anatolia
[show] v t e
Ancient settlements in Turkey
[show] v t e
Ionian League
Help improve this pageWhat's this?
Did you find what you were looking for?Yes No
Categories: MiletusFormer populated places in TurkeyArchaeological sites in TurkeyAncient Greek citiesAncient Greek sites in TurkeyRoman sites in TurkeyHistory of Aydın ProvinceVisitor attractions in Aydın ProvinceIonian League

در سال ۷۵۰ ق. م. این شهر آبادترین شهر یونیه و بعدها بزرگترین شهر تجارتی دنیا بوده‌است و به واسطه ٔ آبادی و زیبایی، مردم آن به ثروت و رفاه فوق العاده‌ای دست یافتند.

بزرگان و دانش [ویرایش]

تالس دانشمند نامدار سدهٔ ششم میلادی در سال ۵۸۷ پ.م. به آن شهر رفت و در آنجا به آموزش مشغول شد. در سال ۵۰۴ پ.م. به دست ایرانیان افتاد تا سرانجام در دوره ٔ حکومت سلجوقی و بعد تیموری بکلی ویران شد و اکنون خرابه‌های آن برجاست.[۱] در عصر هخامنشی دانشکده‌های عالی و مهم در شهرهای بورسیپه، میلت، ارخویی، ری، و بلخ جهت آموزش علم طب تاسیس گردید.[۲][۳]

پانویس [ویرایش]

↑ ایران باستان ج ۱ ص ۶۵۴ و ۶۵۱ و ۸۶۶و ج ۲ ص ۱۵۱۸ و ۱۸۸۸ و ۱۹۴۰
↑ حکمت، ۳۸۳
↑ ضمیری، ص ۶۱
منابع [ویرایش]

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ملط موجود است.
دهخدا، علی اکبر، لغتنامهٔ بزرگ دهخدا.
ضمیری، محمد علی، تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، راهگشا، ۱۳۷۳.
حکمت، علیرضا، آموزش و پرورش در ایران باستان، موسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی ­و آموزشی، ۱۳۵۰.


این یک نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
رده‌های صفحه: آثار باستانی یونان در ترکیه آثار تاریخی ترکیه شهرهای باستانی