پرچم درفش یا علم عربی بیرق یا جهنده افغانی و اردو

پَرچَم یا دِرَفْش (به فارسی افغانستان: بیرق یا جَهَنده) نماد یک گروه، سازمان، یا کشور است که بیشتر روی پارچه یا کاغذ به صورت رنگی درست می‌شود. در قدیم، پرچم نماد اتحاد و تمایز در جنگ‌ها به شمار می‏رفته‌است.[۱]

پیرامون واژه

بر طبق منابع ترکیه‌ای واژه «پرچم» که به صورت وام‌واژه در ترکی عثمانی وجود داشته، واژه‌ای پارسی است که همان «پرچم» یا «پرچمنده» یا «برچم» یا «برچمنده» معنی می‌دهد و از «پر» (گونه قدیمی‌تر «بر»، به معنی «جلو» و یا به معنی «روی»، «بالای») و فعل «چمیدن» به معنی «پیچ و خم خوردن» تشکیل شده‌است.[۲] در لغتنامه دهخدا جزء واژه‌های غیرپارسی دسته‌بندی نشده‌است، بعضی گفته‌اند این واژه ریشه خارجی دارد اما شواهدی در این باره در دست نیست. این واژه در آغاز به معنی دیگری بوده اما بعدها در پارسی ایران جای واژه ترکی «بیرق» را گرفته‌است:

بر سر بیرق بلاف پرچم گوید منم طره ٔ خاتون صبح بر تتق روزگار
[۳]

و باز:...پرچم منگوله یا شرابهٔ ابریشمی، موی یا دم غژگاو را می‌گفتند که بر سر درفش و نیزه می‌بستند.[۴] این واژه با مرور زمان، به حکم اطلاق جزء بر کل، بر خود بیرق یا درفش نیز اطلاق شده و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تأیید کرده‌است.[۵] در گذشته به پرچم یا بیرقی که در جنگ‌ها استفاده می‌شده «درفش» می‌گفتند که آن هم از فعل «دِرَفشیدن» یا «دِرُوْشیدن» در گویش‌ها به معنی «نوعی لرزیدن» است. از دیگر واژه‌های بیگانه برای این واژه در زبان فارسی «عَلَمْ» می‌باشد.[۶]

تاریخچه [ویرایش]

پیشینه استفاده از پرچم در بین قبائل، چه در جنگ و چه در صلح، به روزگار باستان باز می‏‌گردد. آن گونه که از منابع تاریخی بر می‌‏آید، تمدن‌های گوناگون،شرق و غرب از آن بهره می‌‏جسته‌اند هر چند به طور دقیق مشخص نیست که نخستین بار استفاده از آن توسط چه کسی و در چه زمانی بوده است.[۱]

پر واضح است که پرچم، به دلیل اینکه نماد همبستگی لشکر بوده، یکی از اهداف دشمن برای از بین بردن پرچم‏دار و به زمین انداختن پرچم برای تضعیف روحیه جنگاوری لشکر مقابل به شمار می‏‌رفته‌است. در بسیاری از جنگ‌ها یکی از منصب‌های مهم، «پرچم‏داری» بوده‌است چرا که پرچم نشانی از همبستگی در عمل و اتحاد در شعار بوده؛ به گونه‌ای که هر گاه پرچم از دست پرچم‏دار می‏‌افتاده، نوعی شکست و از هم گسیختگی برای لشکر به‌شمار می‌آمده‌است.[۱]

در بین ایرانیان، پرچم به درفش کاویانی نیز شهرت داشته‌است. علت این نام‏‌گذاری آن بود که در ایران‌‏زمین خیزشی توسط «کاوه آهنگر» علیه پادشاه زمان خود «ضحّاک» پایه‌ریزی شد و او پیش‏بند کار خود را که از چرم سرخ‌رنگی بود، بر فراز چوبی قرار داد و قیام خود را آغاز کرد. و از آن پس به «درفش کاویانی» یعنی پرچم کاوه‌ای‌ها شهرت یافت. از درفش کاویانی در جنگ ایران و اعراب نیز در کتب تاریخی نامی به میان آمده‌است.[۱]

پرچم کشورها [ویرایش]

پرچم ایران
پرچم گرجستان
پرچم تاجیکستان
پرچم ترکیه
پرچم افغانستان
پرچم آمریکا
پرچم استرالیا
پرچم عراق
پرچم اسرائیل
پرچم فرانسه
پرچم جمهوری آذربایجان
پرچم ارمنستان
پرچم کردستان
جُستارهای وابسته [ویرایش]

نشان‌بر
پرچم دزدان دریایی
پیوند به بیرون [ویرایش]

نوشتار پرچم، در دانشنامهٔ بزرگ اسلامی
پانویس [ویرایش]

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پرچم موجود است.
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ هادی‌منش، ابوالفضل: پرچم و پرچم‌داری، از جاهلیت تا عاشورا. در: مجله «مبلغان» بهمن و اسفند ۱۳۸۳ - شماره ۶۳.
↑ perçem
↑ پرچم
↑ فرهنگ فارسی تاجیکی / زیر نظر محمدجان شکوری و دیگران؛ برگردان از خط سیریلیک و تصحیحات: محسن شجاعی. - تهران: فرهنگ معاصر، ۱۳۸۴. جلد اول، ص. ۳۷۷ ISBN 964-8637-24-5
↑ نجفی، ابولحسن. غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی. - تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ هفتم، ۱۳۷۴. ص. ۹۰ ISBN 964-01-0559-7
↑ فرهنگ فارسی دهخدا
---------------------------
منبع: ویکی پدیای فارسی