عباس زریاب خوئی

عباس زریاب خویی (۱۳۷۳-۱۲۹۸)، مورخ، ادیب، نسخه‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی.

او در سال ۱۲۹۷ خورشیدی در شهر خوی، از شهرهای آذربایجان غربی به دنیا آمد. سالهای کودکیش مصادف با دوران متلاطم در تاریخ ایران بود. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ سبب شده بود که سربازان روسیه تزاری که از مدتها پیش برای پیشبرد مقاصد استعماری آن دولت و برای از میان بردن نهضت مشروطیت به ایران آمده بودند، از شهرهای شمالی و شمال غربی کشور خارج شوند. این سربازان به هنگام خروج در شهرها، بازارها و کاروانسراها را آتش زده بودند و زادگاه زریاب نیز از این خشونت و بی رحمی در امان نماند[۱]

محتویات [نمایش]
زندگی [ویرایش]

عباس زریاب خویی در ۲۰ مرداد ۱۲۹۸ هجری خورشیدی در شهر خوی به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دورهٔ اول دبیرستان را در خوی گذراند و چون امکان ادامه تحصیل در خوی وجود نداشت نزد یکی از روحانیون شهر به نام شیخ عبدالحسین اعلمی به یادگیری صرف و نحو عربی، اصول و دیگر علوم حوزوی پرداخت. در سال ۱۳۱۶ به قم رفت و شش سال نزد علمای تراز اول حوزهٔ علمیهٔ قم به تحصیل مشغول بود. در همین دوره، در جلسه‌های درس‌ شرح منظومه سبزواری و اسفار ملاصدرا نزد آیت‌الله خمینی حاضر می‌شد. در سال ۱۳۲۲ فوت پدر باعث شد تا زریاب به شهر خوی بازگردد و مدتی به تدریس در دبیرستان بپردازد.

در شهریور ۱۳۲۴ هم‌زمان با نآرامی‌های ناشی از ادامهٔ اشغال آذربایجان، ناچار به ترک خوی شد و به تهران آمد و دو سال اول را با سختی در تهران زندگی کرد، و به نوشتن مقاله در نشریه‌های علمی و ادبی پرداخت تا اینکه به کار در کتابخانه مجلس شورای ملی مشغول شد. هم‌زمان دورهٔ لیسانس را در دانشکده معقول و منقول (الهیات) دانشگاه تهران گذراند. در کتابخانه مجلس شورای ملی بود که با سید حسن تقی‌زاده آشنا شد و مورد توجه خاص او قرار گرفت. بدین گونه بود که پس از تأسیس مجلس سنا و انتخاب تقی‌زاده به ریاست آن در سال ۱۳۲۸ و تأسیس کتابخانهٔ مجلس سنا، محل خدمت عباس زریاب خویی به این کتابخانه منتقل شد و چندی بعد به‌عنوان مدیر کتابخانهٔ مجلس سنا معرفی شد.[۲]

در سال ۱۳۳۴ بورس مطالعاتی بنیاد هومبولت در آلمان غربی (بنابر معرفی سید حسن تقی‌زاده) در اختیار عباس زریاب خویی قرار گرفت. عباس زریاب خویی به مدت پنج سال در شهرهای ماینز و فرانکفورت و مونیخ به تحصیل و مطالعه در رشته‌های تاریخ، علوم و معارف اسلامی، فلسفه و فرهنگ تطبیقی پرداخت. در سال ۱۳۳۹ از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ شهر ماینز در رشته‌های تاریخ و فلسفه درجهٔ دکتری گرفت. عنوان رساله دکتری او «گزارش در باره جانشینان تیمور برگرفته از کتاب تاریخ کبیر جعفری» تألیف ابن محمد حسینی بود که زیر نظر هانس روبرت رویمر و پرفسور شل از ایران‌شناسان مشهور آلمانی تهیه شد.[۳]

دکتر عباس زریاب خویی در سال ۱۳۳۹ به تهران بازگشت و مجدداً در کتابخانهٔ مجلس سنا مشغول به کار شد. در سال ۱۳۴۱ به دعوت والتر هنینگ که آن زمان کرسی استادی در دانشگاه برکلی کالیفرنیا داشت به برکلی رفت و به مدت دو سال در آن دانشگاه به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول بود. با اینکه هنینگ پست دائمی در دانشگاه برکلی برای زریاب در نظر گرفته بود ولی او ترجیح داد که به ایران بازگردد و دانسته‌ها و تجربه‌های خود را در اختیار دانشجویان ایرانی بگذارد. دکتر عباس زریاب از سال ۱۳۴۴ استاد تاریخ در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود، و از آنجا که در رشته‌های دیگر مانند ادبیات فارسی، ادبیات عرب، فلسفه، زبان‌شناسی و معارف اسلامی صاحب‌نظر بود، تا سال ۱۳۵۷ که در دانشگاه تهران اشتغال داشت، در اغلب این رشته‌ها تدریس و سخنرانی می‌کرد. [۴]

در همین دوران سمت‌های علمی مختلفی را به عهده داشت، از جمله عضو انجمن فلسفه، عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگ ایران، عضو فرهنگستان تاریخ و عضو بنیاد شاهنامه فردوسی بود. علاوه بر اینها با دایرةالمعارف فارسی (زیر نظر غلامحسین مصاحب) و دانشنامه ایران و اسلام (زیر نظر احسان یارشاطر) همکاری داشت و مدخل‌های بسیاری در این دو دانشنامه به قلم اوست. دکتر عباس زریاب خویی از دیر زمان عضو انجمن بین‌المللی شرق‌شناسی (آلمان)، و عضو مجمع بین‌المللی کتیبه‌های ایرانی (انگلستان) بود.

به نوشتهٔ احمد تفضلی: «پس از انقلاب، دستگاه اداری دانشگاه قدر او را ندانست و زریاب اجباراً دانشگاه را ترک گفت و از این راه دانشگاه بود که زیان فراوان دید نه او. فراغت ایام بازنشستگی او را مدتی به کنج خلوت دلخواستهٔ پژوهش کشاند، ولی هنگامی که بنیاد دایرةالمعارف اسلامی و مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و دایرةالمعارف تشیع تأسیس شد، بر همهٔ اهل علم و معرفت معلوم بود که هر دایرةالمعارفی در این زمینه‌ها بدون همکاری پرثمر زریاب ناقص خواهد بود. از این رو بود که همه خاضعانه دست کمک به سوی او دراز کردند و از او درخواست همکاری کردند. زریاب کوشید تا رنجیدگی خود را از دستگاه اداری دولتی دانشگاه به دست فراموشی سپرد. با دل و جان با سازمان‌های علمی نامبرده به همکاری پرداخت و اکنون مقالات او زینت‌بخش این دایرةالمعارف‌هاست.» [۵]

دکتر عباس زریاب خویی در ۱۴ بهمن ۱۳۷۳ در تهران درگذشت.

کتاب‌شناسی [ویرایش]

تألیف [ویرایش]
Der Bericht uber die Nachfolger Timurs aus dem ta’rich kabir des Gafar ibn Muhammad al_Husaini, Mainz 1960
اطلس تاریخی ایران، زیر نظر سید حسین نصر، احمد مستوفی و عباس زریاب، تهران ۱۳۵۰
تاریخ ساسانیان، تهران ۱۳۵۴
بزم‌آورد، شصت مقاله در بارهٔ تاریخ، فرهنگ و فلسفه، تهران ۱۳۶۸
آئینه جام، شرح مشکلات دیوان حافظ، تهران ۱۳۶۸
سیره رسول الله، بخش اول: از آغاز تا هجرت، تهران ۱۳۷۰
کتاب الصیدنه فی الطب، نوشته ابوریحان بیرونی (تصحیح و تحشیه و مقدمه)، تهران ۱۳۷۰
روضةالصفا، نوشته محمدبن خاوندشاه بلخی، تهذیب و تلخیص، دکتر عباس زریاب، ۲ مجلد، تهران ۱۳۷۳
شط شیرین پر شوکت ، منتخبی از مقالات استاد عباس زریاب خویی به اهتمام حمیدرضا(میلاد)عظیمی ،نشر مروارید ، چاپ اول 1387، قیمت 14800
ترجمه [ویرایش]
تاریخ فلسفه، ویل دورانت (ترجمه از انگلیسی)، تهران ۱۳۳۵
لذات فلسفه، ویل دورانت (ترجمه از انگلیسی)، تهران ۱۳۴۴
تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، تئودور نولدکه (ترجمه از آلمانی)، تهران ۱۳۵۸ (Das iranische Nationalepos / von Theodor Nöldeke)
دریای جان، هلموت ریتر (ترجمه از آلمانی، با همکاری مهرآفاق بایبردی)، تهران ۱۳۷۴، ج ۱
ظهور تاریخ بنیادی، فریدریش ماینکه (ترجمه از آلمانی)
پانویس [ویرایش]

↑ دکتر زریاب خویی، دانشنامه جهان اسلام
↑ یکی قطره باران: جشن‌نامهٔ دکتر عباس زریاب خویی، مقدمهٔ احمد تفضلی، ص ۵
↑ همانجا، ص ۶
↑ همانجا، ص ۶
↑ همانجا، ص ۷
منابع [ویرایش]

یکی قطره باران: جشن‌نامهٔ دکتر عباس زریاب خویی، به کوشش احمد تفضلی، تهران ۱۳۶۹
زندگانی من، عباس زریاب خویی، مجلهٔ تحقیقات اسلامی، شمارهٔ ۲ و ۳، تهران ۱۳۷۴
شط شیرین پر شوکت
پیوند به بیرون [ویرایش]

وسعت دانش و چیرگی کم‌مانند «زریاب» در فرهنگ و علوم - خبرگزاری کتاب ایران
وب‌گاه بنیاد دائره المعارف اسلامی
وب‌گاه کانون ایرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت
رده‌های صفحه: استادان گروه تاریخ دانشگاه تهراناهالی خویایران‌شناسان اهل ایرانتاریخ‌نگاران اهل ایراندانش‌آموختگان دانشگاه تهراندرگذشتگان ۱۳۷۳درگذشتگان ۱۹۹۵ (میلادی)زادگان ۱۲۹۸زادگان ۱۹۱۹ (میلادی)مترجمان اهل ایران مدفونان در قطعه هنرمندان بهشت زهر امصححان اهل ایران نویسندگان دانشنامه ایرانیکا نویسندگان دانشنامه جهان اسلام نویسندگان دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

قس انگلیسی
Abbas Zaryab (August 13, 1919 - February 3, 1995) (Persian: عباس زریاب‎) was a distinguished[1] historian, translator, literature Professor[2] and Iranologist. He was the author of several books, including a life of Muhammad,[3] and articles in the Persian encyclopedia (published in Iran), Western peer reviewed Journals as well as Iranica.
Contents [show]
[edit]Biography

Abbas Zaryab Khoi was born in Khoi West Azerbaijan in Iran. From an early age, he showed an exceptional talent and memory, becoming distinguished among his classmates.
Through a distinguished academic achievement, he was given a free scholarship to Germany. He obtained his doctorate from Mainz University in Germany from the history department. His Ph.D. thesis covered the topic of Timur's successor according to the book: "Tarikh-e-Kabir Ja'fari". He had mastery over the Persian language, Azerbaijani language, Arabic language and European languages such as German, English and French.
Among the distinguished rank he held, was the head of the library of congress in Iran and the head of the literature department in Tehran university. At the invitation of the eminent Iranologist, Professor Walter Bruno Henning, he taught Persian language and literature in Berkeley University between 1962 and 1964. But he came back to Iran, due to his love for his homeland and took a position in Tehran university. He died in 1995.
His works are quoted in Western publications and by Western scholars including Franklin Lewis,[4] Charles Melville,[5] G. Michael Wickens, Juan Cole, Kamran Ekbal,[6] Lutz Richter-Bernburg,[7] Josef van Ess,[8] H. R. Roemer,[9] and etc.[2][3].
[edit]Some Books and articles

[edit]non-Persian languages
Some selected writing of his in non-Persian languages.
- ʿA. Zaryāb, ĀḠĀJĪ BOḴĀRĪ in Encyclopædia Iranica [4]
- 'A. Zaryab ĀḠĀJĪ, in Encyclopædia Iranica [5]
- 'A. Zaryab BOKAYR B. MĀHĀN in Encyclopædia Iranica [6]
- Charles Melville and 'A. Zaryab Chobanids in Encyclopædia Iranica
- 'A. Zaryab EDUCATION v. THE MADRASA IN SHIʿITE PERSIA in Encyclopædia Iranica [7]
- 'A. Zaryab IRAQ ii - iii. FROM THE MONGOLS TO THE SAFAVIDS in Encyclopædia Iranica [8]
- “Bukayr B. Maham Marvazi”, Encyclopædia Iranica, vol. IV, London 1990, p. 332.
- Zaryāb Ḵoʾī, “Ebn-e Rāvandī” in DMBE III, pp. 531–39
- ʿA. Zaryab, Der Bericht über die Nachfolger Timurs aus dem Taʾrīḫ-i kabīr des Ğaʿfarī ibn Mu­ḥammad al-Ḥusainī, Ph.D. thesis, Mainz, 1960.
- 'A. Zaryab,. Fakhr Razi und die Frage des Seins. Spektrum Iran. Bonn. 1988 1/3:14-24.
- “Ein Wiederaufgefundnes Werk Abu Hayyan al-Tanhidis”, A Lpccust’s Leg, London 1962, pp. 246–250.
- 'A. Zaryab, “Struggle of Religious sects in the Ilkhanid Court" La Persianel Medioevo, Roma, Accademia Nazionale dei Lincei, 1971, p.p 465-466.
[edit]Persian
Zaryab Khoi had over 100+ publications in Persian. See here for an extensive list: [9]
[edit]References

^ William C. Chittick, "The Goal of Islamic philosophy: Reflection of the Works of Afdal al-Din Kashani" in the Journal of Sacred Web [1]. pg 19: "The distinguished Iranian Historian, Abbas Zaryab..
^ 'Abbas Zaryab Biography in Persian
^ "Book on Prophet in Bosnian Language". Iran Daily. 2006-10-21. Retrieved 2008-08-04.[dead link]
^ Franklin Lewis, "HAFEZ viii. HAFEZ AND RENDI" in Encyclopedia Iranica
^ Charles Melville, "HISTORIOGRAPHY iv. MONGOL PERIOD" in Encyclopedia Iranica
^ G. Michael Wickens, Juan Cole, Kamran Ekbal, "BROWNE, EDWARD GRANVILLE" in Encyclopedia Iranica
^ Lutz Richter-Bernburg, "GONDĒŠĀPUR" in Encyclopedia Iranica
^ Josef van Ess, EBN RĀVANDĪ, ABU’l-ḤOSAYN AḤMAD in Encyclopedia Iranica
^ H. R. Roemer, "BĀYSONḠOR, ḠĪĀṮ-AL-DĪN" in Encyclopedia Iranica
[edit]External links

An article on Nezami Ganjavi : Abbas Zaryab Khoi,”Nezami Ganjavi Tork Naboodeh ast”(Nezami Ganjavi was not Turkish) in Ayandeh Magazine, Esfand Maah (February-March), 1324 (1945), pages 780-781. (Iran)
وبگاه بنیاد دائره المعارف اسلامی
وبگاه کانون ایرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت
Dr. Abbas Zaryab Khoi in Persian
in Persian
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: IranologistsIranian writers1919 births1995 deathsBurials at artist's block of Behesht-e Zahra