زمین ریخت شناسی ژئو مورفولوژی

زمین‌ریخت‌شناسی یا ژئومورفولوژی، شاخه‌ای از رشتهٔ جغرافیای طبیعی است که به بررسی چگونگی به‌وجود آمدن اشکال مختلف طبیعی در سطح زمین می‌پردازد و تغییرات حاصل از عوامل درونی و بیرونی زمین را بر روی این اشکال دنبال می‌کند تا بتواند رفتار آنها را تبیین نموده، به پیش بینی آینده آن نایل شود. زمین ریخت‌شناسی در ابتدا به وسیلهٔ ویلیام دیویس (۱۸۵۰-۱۹۳۴) جغرافی‌دان آمریکائی شکل گرفت و با تحقیقات ارزشمند جغرافی‌دانانی نظیر والترپنک، کینگ، لانگبین، لئوپلد و چرلی به قوانین و اصول علمی خود رسید. به طور کلی زمین‌ریخت‌شناسی علم شناسایی اشکال ناهمواری‌های زمین است.
محتویات [نمایش]
دید کلی [ویرایش]

زمین‌ریخت‌شناسی جدید بیشتر مبتنی بر مقایسه سامان‌مند اشکال ناهمواری‌ها و نهشته‌هایی است که موجب تعیین سن آنها می‌گردد و همچنین تعیین اشکال اولیه و اصلی ناهمواریها و بالاخره شناسایی فرایندها و محیط ریخت‌اقلیمی (مورفوکلیماتیک) هنگامی که ناهمواریها را بوجود آورده‌اند، مورد توجه است.
همچنین زمین‌ریخت‌شناسی از مطالعات آماری برای بررسی اشکال ناهمواری‌ها بهره می‌گیرد و سعی دارد در تحول ناهمواریهای زمین علیرغم پیچیده بودن مساله دینامیک طبیعت، سهم فرایندهای گوناگون ناشی از آب و هوا و پوشش گیاهی و ماهیت سنگ‌ها و ساخت زمین و تغییر شکلهای زمین‌ساختی (تکتونیکی) و میراث مراحل اولیه تکامل را از نظر دور ندارد.
تاریخچه [ویرایش]
این علم از دیرباز به وسیله جغرافی دانان یونانی بی‌آنکه عنوان مشخصی داشته باشد شناخته شده بود و بعدها در دوره نوزایی (رنسانس)، لئوناردو ونسی و برنارد پالیسی در گسترش آن پیش قدم شدند. لئورناردو ونسی در یادداشت‌های خود از روابط مهمی که بین ابعاد دره‌ها و رودخانه‌ها وجود دارد سخن می‌گوید و در سده نوزدهم زمین‌ریخت‌شناسی یکی از شاخه‌های نظام‌مند علوم مربوط به زمین می‌گردد.
سیر تحولی و رشد [ویرایش]
کاربرد زمین‌ریخت‌شناسی در اوایل قرن ۱۹ به‌وسیله مهندسین هیدرولیک که مامور ایجاد کانالهای آبی و تنسیق رودخانه‌ها بودند، مورد توجه قرار گرفت و زمین‌ریخت‌شناسی دینامیکی نیز در تنظیم طرحهای ایمنی و حفاظت راه‌ها مورد توجه مهندسین عمران ناحیه‌ای واقع شد، از جمله مهندس سورل در سال ۱۸۷۲ نظریه جدیدی در مورد چگونگی تحول و تکامل و دگرگونی رودخانه‌ها ارائه داد. و مهندس دوس آب‌شناس معروف در سال ۱۸۴۱ مفهوم نیمرخ متعادل رودخانه‌ها را بیان داشت.
جنگلبانان نیز به نوبه خود دریافتند که در جهت مبارزه علیه فرسایش خاک به وسیله سیلاب‌ها می‌توان از علم زمین‌ریخت‌شناسی کمک گرفت و به همین منظور در سده نوزدهم درخت کاری حوضه‌های سیلابی متداول گردید.
پژوهش‌های علمی زمین‌ریخت‌شناسی از اواخر سده ۱۸ آغاز گردیده بود و سوسور اهل ژنو ضمن بررسی یخچال‌ها و اشکال نهشته‌های یخچالی دریافته بود که گسترش یخچال‌ها در گذشته فوق العاده بیشتر از عصر حاضر بوده است؛ مطالعات نامبرده در سده ۱۹ به وسیله یک سوئیسی دیگر به نام آگاسیز دنبال شد.
زمین شناسان نیز به نوبه خود در جهت تعیین تاریخ زمین شناسی، تحول ناهمواریها را مورد توجه قرار داده‌اند. چنانچه در اواخر قرن ۱۸ هوتون مبتکر این روش بوده و تحقیقات نامبرده چند سال بعد به وسیله پلیفر و جیکی و لئیل دنبال شده است. در اواسط قرن ۱۹ زمین شناسان انگلیسی نخستین کسانی بودن که مفهوم پیدایش دشتگون را بیان داشته‌اند.
در کشور فرانسه ژنرال دولانوئه و مارژری که اولی توپوگراف و دیگری زمین‌شناس بود، اشکال کلاسیک ناهمواری ژورایی را با توجه به ساختهای چین خورده آن بررسی کرده‌اند و در سال ۱۸۸۸ کتال جالبی تحت عنوان مقدمه‌ای بر زمین‌ریخت‌شناسی به چاپ رسانیده‌اند.


عمر پوستهٔ کف‌دریا. قرمز نشان‌دهندهٔ جوان‌تر است.
در ایالات متحدهٔ آمریکا، کشف قسمت‌های نیمه خشک غرب به پوول اجازه داد که ضمن بازبینی زمینی کیفیت تخریب رودخانه‌ای را در کانیون کلرادو تجزیه و تحلیل کند، و همچنین ژیلبرت در این زمینه سازوکار آبهای جاری را تعیین کرده و ماک جی نیز نقش آبهای جاری سفره‌ای شکل را بررسی نموده است.
این قبیل بررسی‌ها بعداً به وسیله ویلیام موریس داویس نظریه‌پرداز معروف تکمیل گردیده و نامبرده تئوری معروف چرخه فرسایش را پیشنهاد می‌کند و با ارائه این نظریه، زمین‌ریخت‌شناسی وارد مرحله جدیدی می‌شود و داویس شخصیت علمی جهانی پیدا می‌کند.

قلمرو زمین‌ریخت‌شناسی [ویرایش]

در مطالعه ناهمواریهای پوسته جامد زمین می‌توان سه ناحیه به شرح زیر تشخیص داد:
زمین‌هایی که در آب فرو رفته‌اند (اعماق دریاها و دریاچه‌ها).
زمین‌هایی که خارج از آب هستند یعنی خشکیها.
ناحیه تلاقی این دو یعنی ساحل که خود قلمرو ویژه‌ای است.
انواع زمین‌ریخت‌شناسی :
زمین‌ریخت‌شناسی ساختمانی: زمین‌ریخت‌شناسی ساختمانی از ماهیت سنگها و طرز قرار گرفتن آنها و پدیده‌هایی که از عمل تکتونیک (مانند خمیدگیهای طبقات، شکستگیها، چین‌ها و...) حاصل می‌شود، بحث می‌کند که می‌توان گفت قسمت عمده شکل گیریهای پوسته زمین به وسیله این علم شناخته می‌شوند.
زمین‌ریخت‌شناسی فرسایشی: گروه دیگر مانند آبهای جاری، باد، یخچالها که موجب کنده کاری ناهمواریها گشته و کم و بیش موجب تخریب و از بین رفتن آنها می‌گردند، مطالعه این گونه عوامل، زمین‌ریخت‌شناسی فرسایشی را تشکیل می‌دهد که گاهی به آن با کمی تفاوت در معنی عبارت زمین‌ریخت‌شناسی دوره‌ای اطلاق می‌شود.
منابع [ویرایش]

ته‍رانی پاد، به‍اره، ژئ‍ومورفولوژی، گنبدکاووس‌: گلستان دانش، ۱۳۸۳. شابک: ۹۶۴-۹۵۹۵۹-۶-۱
دانشنامهٔ رشد
رده‌ها: زمین‌ریخت‌شناسیعلوم زمین چشم اندازجغرافیای طبیعی

قس غربی
علم شکل الأرض أو شکلیاء الأرض (بالإنجلیزیة: Geomorphology) ترکز على دراسة التضاریس (کالجبال والسهول والأودیة والأنهار والصحاری والسواحل) وأسباب نشأتها وتطورها.
ان هذا العلم ما هو الا علم خاص بدارسه الظواهر الطبیعیه الموجوده علی ظهر الأرض من ظواهر وإنشاءات خاصه طبیعیه نشات الأرض بها
[تعدیل]مبادئه

هو العلم الذی یدرس الأشکال الأرضیة (بالإنجلیزیة: Landforms) والعملیات (بالإنجلیزیة: processes) التی کونتها، اشتقت الکلمة (علم تشکل الأرض Geomorphology) من ثلاث کلمات یونانیة هی(الأرض)،(الشکل)،(طریقة للتفکیر)، أی أن المقصود من الکلمة هو تحفیز التفکیر العلمی حول أشکال سـطح کوکب الأرض بغرض المعرفة العلمیة لسمات أشکال الأرض السطحیة، حیث تضم الأشکال الأرضیة کل من الأنهار والتلال والسهول والشواطئ والکثبان الرملیة، وغیرها من الأشکال السطحیة المتعددة، وحالیاً تضم الدراسات العلمیة لتشکل الأرض الأشکال الأرضیة تحت قاع البحار والمحیطات، وبتطور علم الفضاء وإمکانیة تصویر ورصد ومراقبة مکونات الفضاء الخارجی، أُضیف إلیها مجالاً جدیداً وهو دراسة أسطح الکواکب مثل المریخ والقمر والزهرة وغیرها من الکواکب. یتفاوت المدى المجالی لدراسة الأشکال الأرضیة ما بین أشکال سطحیة بسیطة ومحدودة الامتداد إلى أشکال واسعة وأکثر تعقیداً کالسلاسل الجبلیة، وهی أشکال أرضیة متفاوتة الأعمار حیث تتراوح فترات تشکلها (أعمارها) ما بین أیام إلى ملایین السنین. إن المجال الرئیسی للدراسات العلمیة لتشکل الأرض، یتضمن کل من الأشکال السطحیة والعملیات المکونة لها على امتداد المقیاس الزمنی، حیث یمکن من خلال دراستنا لأشکال السطح أن نستنبط طبیعة العملیات التی سادت وأدت إلى تکونها، بینما نستنبط من طبیعة العملیات السائدة حالیاً، الأشکال المتوقع تشکلها لاحقاً. بما أن مجال اهتمام علم تشکل الأرض یترکز بالسطح وما یشمله من أشکال وعملیات طبیعیة، ولطبیعة التفاعل بین کل من سطح الکرة الأرضیة والبیئة المحیطة بها، ومنها الغلاف الجوی والغلاف المائی والغلاف الحیوی والغلاق الصخری، فان ذلک جعل لعلم تشکل الأرض علاقات وثیقة الصلة بالعلوم الأخرى، وتفاعلت معها، واستفادت من تطور مجالاتها، وقدمت ما لدیها من إمکانیات لتخصصات علمیة ذات صلة بمجالها. تطوّر مصطلح "علم تشکل الأرض" تاریخیا، حیث دلّ فی الفترة ما بین العام 1870م والعام 1880م عن وصف أشکال سطح الأرض، واستخدم التعریف فی دراسات "أصل الأشکال الطبوغرافیة". وتبنى علم تشکل الأرض الحالی مهمة البحث فی العلاقة بین الأشکال الأرضیة والعملیات التشکیلیة التی أوجدتها، بینما اهتم علم تشکل الأرض الوظیفی بدراسة العلاقة بین العملیات الجیومورفولوجیة والعوامل المؤثرة والمتأثرة بها. نتیجة التوسع الحالی للأنشطة البشریة، تداخل التأثیر المتبادل بین کل من اشکال السطح والعملیات التشکیلیة للأرض من جهة، والأنشطة البشریة، إلى توسع مجال علم تشکل الأرض التطبیقی، وبصورة خاصة فی مجال الأخطار التشکیلیة الناتجة من الأشکال الأرضیة والعملیات التشکیلیة للأرض. أغلب الأشکال الأرضیة ذات تاریخ زمنی طویل قد یمتد لعشرات الملایین من السنین، ونتاج لعملیات أوجدتها شروط بیئیة مغایرة للشروط الحالیة، وکثیرا منها أشکال خاملة فی وقتنا الحالی، الا انها ذات بعد تاریخی هام، وخاصة فی معرفة طبیعة البیئات التشکیلیة للأرض قدیماً، ولعلماء تشکل الأرض التاریخیین اهتمام خاص بهذا الاتجاه. حدیثا، اهتم علم تشکل الأرض فی دراسته بالأشکال الأرضیة بمواضیع رئیسیة ثلاث، هی الشکل والعملیة والتاریخ، حیث اهتم:
علم تشکل الأرض الوظیفی: بدراسة الشکل والعملیة.
علم تشکل الأرض التاریخی: دراسة تاریخ الأشکال الأرضیة. وکلاهما (الوظیفی، والتاریخی) اتجاهان یسیطران على أغلب الأبحاث الحالیة، وخاصة لدى الناطقین باللغة الإنجلیزیة. اتجاهات جیومورفولوجیة أخرى ذات حضور فی الجیومورفولوجیا، ومنها علم تشکل الأرض البنائی، التی ترى أن العملیات الباطنیة، ومنها التراکیب الجیولوجیة، مفتاح لفهم الأشکال الأرضیة. اهتم عدد من الجیومورفولوجیین، وبصورة خاصة، الفرنسیین والألمان بعلم تشکل الأرض المناخی، التی ترى فی المناخ تأثیر مهم على الأشکال الأرضیة، وآثار واضحة على سمات الأشکال السطحیة.
[تعدیل]الأقالیم فی المناهج الکمیّة

یسعى الجغرافیّون إلى تنظیم معلوماتهم حسب قواعد أساسیة یضبطها الإقلیم الذی یعدّ الفکرة السائدة والوجهة الأکثر إقناعا فی هذا الموضوع، تسهیلا للإدراک، وحصر الحقائق، وکشف العلاقات بین المظاهر المختلفة والعناصر المتنوّعة للمرکّب الجغرافی: عمرانی، طبیعی، حیوی، اقتصادی.... وأول ما یتبادر إلى الذهن فی الدراسات الإقلیمیّة هو تعریف الإقلیم أو مفهومه الذی یختلف باختلاف الباحثین وأبحاثهم. إذ لیس من السهل الإتیان بتعریف شامل ومحدّد یحصر هذا المصطلح الجغرافی الذی یعرّفه البعض بالجزء من سطح الأرض المتفرّد والمنسجم. ومنهم من یعرّفه بالوحدة المظهریّة التی تتشکّل من عناصر متکاملة ذات خصائص متشابهة، وکلّما ازداد التشابه بین هذه العناصر، قلّت الفوارق وازداد الإقلیم انسجاما، وتجلّت حدوده، ویزداد الالتباس فی تعریف الإقلیم باختلاف المعاییر والقواعد الأساسیّة المتخذة فی التصنیف. إذ هناک من یتّخذ من المعیار الواحد أساسا للتصنیف، وهذا المعیار قد یکون المؤشّر الجغرافی کمؤشّر الکثافة البشریّة، تبعثر السکّان، السکن الریفی، أشکال الترکّز فی الجغرافیة الریفیّة، أو مؤشّر الشیخوخة فی الدراسات الدیموغرافیة، أو مؤشّر الملامسة فی المورفولوجیة، أو مؤشّر الصرف المائی فی الهیدروغرافیة، أو مؤشّر الجفاف فی المناخ الخ.... وما أکثر هذه المؤشّرات التی لاتخرج عن کونها قیمة نسبیّة بین البسط والمقام قد یؤدی تغیّرهما إلى الحصول على نفس النسبة، من هنا کان أحیانا التظلیل فی التصنیف بالاعتماد على هذه المؤشّرات مثال لهذا: مؤشّر نسبة3\12) = (4 هو نفس المؤشّر 6\24)= (4 مع الاختلاف فقط فی قیم البسط والمقام. وقد یکون التصنیف الإقلیمی مبنیّا على أساس متغیّر واحد کمّی أو وصفی کعنصر واحد من المناخ أو التضاریس أو الغطاء النباتی.... ومنهم من یعتمد فی التصنیف الإقلیمی على أکثر من معیار واحد، وأبسطها إدخال معیارین، وفی هذه الحالة یمکن الجمع بین المعیارین فی مستوى کارتیزی، فیه یظهر مدى الانسجام والارتباط لتوزیع الظواهر، فمثلا قد نجمع فی الغالب ملاحظات أو معلومات کثیرة لخصائص ظاهرتین ثمّ نتساءل کیف ننظّم هذه المعطیات، أو کیف نصنّفها حتى تظهر فی شکل وحدات متمیّزة وأقالیم متباینة؟ ولنضرب لذلک مثلا بجمعنا لعشر ملاحظات لتساقط الأمطار وما یقابلها من مردود زراعی لمنطقة واسعة من المناطق الزراعیة کما فی الجدول التالی:

قد یصعب علینا أثناء مراجعتنا لجدول هذه الملاحظات کشف الإتجاه العامّ للتشابه وضبط العلاقة بین کمیّة الأمطار وکمیّة المردود، حیث یظهر لنا فی بعض الأحیان أنّ الأمطار القلیلة یصاحبها مردود ضعیف، والعکس فی حالات أخرى، ثمّ نتساءل مرّة أخرى ألا یمکن بالاعتماد على هذه المعطیات الخروج بتصنیف الأقالیم الزراعیة لهذه المنطقة وکشف عوامل أخرى تفسر لنا هذه التناقضات الظاهرة بین المتغیّرات؟ الجواب، نعم. یمکننا ذلک برسم وتمثیل تلک الملاحظات فی شکل إحداثیات رأسیة وأخرى أفقیة کما هو موضّح فی الشکل الآتی:

إذ یتّضح من هذا الشکل أنّ الملاحظات تتجمّع فی مجموعتین (6، 5، 3، 4، 10)، (1، 2، 7، 8، 9)، وأنّ العلاقة بین المتغیّرات فی کلّ مجموعة تکاد تکون منتظمة وأنّ الفوارق بین أفراد المجموعة الواحدة أقل من الفوارق بین أی فرد من هذه المجموعة وفرد آخر من المجموعة الأخرى. وبهذا یسهل رسم الحدود بین المجموعتین على الخریطة الأصلیّة فی شکل إقلیمین، وقد یکشف لنا هذا الرسم عوامل أخرى قد تدخّلت فی وجود هذا التمییز بین الإقلیمین، وربّما کان لعامل التربة أثره الواضح فی هذا الاختلاف فی العلاقة بین التساقط والمردود. وحسب هذا المثال فإنّ فکرة الأقلمة(la régionalisation) أو التصنیف إلى أقالیم ترتکز على مدى الفوارق بین الملاحظات، فکلّما کانت ضعیفة زاد التقارب وضعف الاختلاف بین ممیّزات عناصر الإقلیم الواحد، بحیث أنّ کلّ عنصر یکون قریبا فی ممیّزاته من ممیّزات عناصر إقلیمه، والعکس صحیح إذا ما قورنت بممیّزات عناصر إقلیم آخر. لکن فی أغلب الأحیان لاتکن هذه التجمّعات واضحة، وقد لاتظهر فی شکل سحابة من النقط کما فی الشکل السابق، وقد لایمکن تمثیلها فی شکل إحداثیّات رأسیّة وأخرى أفقیّة إذا ما تجاوزت هذه المتغیّرات أکثر من ظاهرتین إثنتین. ففی هذه الحالة یمکن تصنیف الظواهر إلى أقالیم بالاعتماد لا على الشکل ولکن على مایعرف بالطرق الإحصائیّة للأبعاد(statistique de distance) والدراسة الریاضیّة، أو الألقوریتمات الملائمة جدّا لحلّ المشاکل الجغرافیّة، ومن هذه الطرق نذکر تلک المعروفة بالتحلیل التجمیعی (analyse de groupement) أو ما یسمّى أیضا بالتحلیل العنقدی(cluster analysis)وطریقة التحلیل التباینی، وطریقة توزیع کای المربّع، وهناک طرق أخرى کثیرة ومتنوّعة قد استعملت فی تحدید الإقلیم بالاعتماد على المناهج الوصفیّة، والغراف، والأشکال الهندسیّة، کما فعل بوق(Bogue) لبنیة التجمّعات المتروبولتنیة لعدد (67)مرکزا عمرانیا بالولایات المتحدة استمدّها واستعارها من مضلّعات تیسن(polygones de Thiessen) المستعمل فی تصنیف الأحواض النهریّة وحساب کمیّة التساقط، أما ناستن وداسی(Dacey وNystuen) فقد أوضحا کیفیّة استعمال الغراف لتحدید البنیة الإقلیمیّة للمدن اعتمادا على مصفّف التیار لمجموعة من المدن فی مقالتهما المنشورة فی(Regional Science Association) لسنة(1961) ص:(29ـ42). تحت عنوان شرح نظریّة الغراف الإقلیمی. وخلاصة القول أنّ اختلاف الأشیاء یستدعی التصنیف لضبطها وفحصها واستخلاص فرضیّاتها ووضع قوانینها. وأنّ لهذا التصنیف مناهج کثیرة ومتنوّعة بتنوّع الباحثین، ویتوقّف النجاح فیه على مستویین: 1ـ انتقاء المعطیات. 2ـ اختیار المنهجیّة. فالمعطیات هی معلومات عن حالات الأشیاء المختلفة من أفراد أو عناصر أو کلّ الوحدات التی تعدّ فی النظرة الجغرافیة أماکن. ومن الأفضل أن تکون هذه الأشیاء منسجمة. ثمّ یأتی دور اختیار المتغیّرات أی وحدات القیاس التی تمیّز هذه الأشیاء، وهو اختیار أساسی حیث تبنى علیه معاییر التصنیف ومناهجه القائمة على مدى التشابه بین الأشیاء. فمناهج التصنیف لیست مختلفة باختلاف الباحثین فقط کما ذکرنا سابقا، ولکن أیضا باختلاف الأشیاء والأهداف المقصودة من هذا التصنیف، وأیضا باختلاف التخصّصات: بیولوجیّة، علم النفس، علم الاجتماع... وفی هذا التنوّع فائدة للباحث الجغرافی الذی یجب علیه أن یختار ما یلائم بحثه ویمیّز تخصّصه فی هذا المجال من البحث العلمی الواسع. ویمکن حصر توجیهات الباحث الجغرافی فی مرحلتین: 1ـ مرحلة التوفیق فی تحدید مقیاس التشابه بین الأفراد(individus) المدروسة، ذلک انّ تجمیع الأفراد المتشابهة فی مجموعة واحدة تتطلّب بالضرورة قیاس هذا التشابه، ویمکن اختصار مقاییس التشابه فی مقاییس الأبعاد(distances) ومعامل التجمّع أو المشارکة (coefficient d'association) ثمّ معامل الترابط(coefficient de correlation). 2ـ مرحلة التوفیق فی مناهج التجمیع أی التصنیف للأفراد على أساس مقیاس التشابه المختار. وقد إختصرها البعض فی مناهج التدرّج(methodes hierarchiques) ومناهج السبر والاستکشاف(methodes exploratoires). وسنقتصر فی موضوعنا هذا على شرح البعض من مقاییس التشابه المتمثّلة فی الأبعاد، والتباین، والارتباط. الإقلیم بتحلیل المسافات(Distances): ممّا یلاحظ على التحلیلات الإحصائیّة أنّها کثیرا ما أبرزت الظواهر الجغرافیّة وکانّها متصلة ببعضها فی شکل حلقات یمکن التعبیر عنها بالمسافات، التی ماهی فی الواقع إلاّ فوارق حسابیّة، لهذا انطلقت تقنیّات التحلیل التجمیعی(lainkages) من نظریة المسافات المعروفة فی علم الریاضیات بنظریة فیتاغورث فی أبعاد المثلّث، حیث یمکننا حساب المسافة بین نقطتین: (أ، ب)، إحداثیاتهما: أ(س، ص)، ب(سَ، صَ) للمستوى، بالصیغة التالیة: واعتمادا على هذه الصیغة الفیتاغوریة فقد استنبط میکوفسکی(Mikowski) عدة جمل ریاضیة أو معادلات لحساب واستخراج المسافات بین النقط المعینة أو المتغیرات، یمکن إیجازها فی صیغة لمجال أشعة موجهة أبعادها /ن/.
بحیث:/کـ/ تکون مساویة أو أکبر من الواحد:کـ
إذا کانت مساویة لواحد: (کـ=1) تحسب المسافة على طول المحاور العمودیة کما فی الشکل الآتی : (م=أ+ب) وإذا کانت مساویة لإثنین(کـ=2) فإنّ المسافة تحسب کما یحسب وتر المثلث القائم الزاویة کما فی الشکل الآتی: م=(أ2+ب2) 2/1 وهذه المسافة تعرف بالمسافة الإقلیدیة (distance euclidienne) وهی أکثر شیوعا واستعمالا فی فی التصنیفات الجغرافیة لما لها من ممیزات منها: تلاؤمها والمتغیرات الکاردینالیة أی الأعداد الأصلیة أو الرئیسیة الأکثر استعمالا فی التحلیل المجالی، ثمّ خاصّة لارتباطها بفکرة التعبیر عن التغیرات والتباینات الأکثر إثارة فیما یعرف بالتصنیفات. والمسافة الإقلیدیة بین مکانین أو متغیرین مرتبطة أشدّ الارتباط بوحدات القیاس المستعملة للمتغیرات، لهذا یجب توحیدها أو تحویلها إلى وحدات منسجمة کلما أمکن ذلک، مثال لهذا لدینا ثلاث متغیرات: (س، ص، ک) لکل متغیر ثلاث ملاحظات,
لقد تطور علم الجیومورفولوجیا ونما نموا عظیما خلال العقود الستة الأخیرة وزادت أهمیته للجغرافیا وأیضاًعلاقته بالعلوم الأخرى. کثرالحدیث فی موضوع ومفهوم علم الجیومورفولوجیا وتقدم البحاث بعدد من التعریفات التی یکمل بعضها بعضاً حتى أصبح بالإمکان القول بأن موضوع العلم أصبح واضحا جلیا. فالجیومورلوجیا عند ألبریشت بنک A.Penck هی العلم الذی یدرس أشکال سطح الأرض من حیث النشأة والمظهر، ویتفق هذا التعریف إلى حد کبیر مع تعاریف أخرى لبحاث کبار من المتحدثین بالألمانیة.فیعرف هیتنر Hettner علم الجیومورفولوجیا بأنة "علم دراسة أشکال سطح الأرض"،ویعرفه فیلیبسون Philipso بأنه "دراسة سطح قشرة الأرض الصلبة"،وعرفه بسارجى Passarge بأنه "دراسة شکل سطح الأرض"، وعرفه زولش Soelch بأنه "علم أشکال الأرض" باعتباره " علم دراسة تضاریس الأرض" من حیث مظهرها الحالی وما ضیها ومستقبلها، وعرفه ماخاتشیک Machatschek بأنه "العلم الذی یدرس العوامل المشکلة لسطح الأرض وما ینشأ عنها من أشکال أرضیه" أما دیفز Davis فیعرف الجیوموفولوجیا بأنها علم "الوصف التفسیری للأشکال الأرضیة". ولعل هذه التعریفات جمیعا نابعه من تعریف شامل للعالم ریشتهوفین Richthofen أنها "العلم الذی یحاول التعرف على الأشکال الأرضیة تمیزها ووصفها وتوزیعها، ثم تجمیعها فی أقالیم أرضیة". ویمکننا صیاغة تعریف شامل جامع موجز للمورفولوجیا مؤداه أنها "علم أشکال قشرة الأرض، والعوامل الطبیعیة المنشئة لتلک الأشکال"، وبالتالی فنحن نجنب فعل الإنسان وتأثیره فی تشکیل وتعدیل مظهر الأشکال الأرضیة، وإذا ما أردنا تعبیرا أکثر إیجازا ویفى أیضا بتوضیح موضوع الجیومورفولوجیا فأننا نقترح أیضا العبارة التالیة : الجیومورفولوجیا هی "علم تشکیل وأشکال سطح الأرض" وإذا ما أخذنا بهذا التعریف فأن الجیومورفولوجیا لا تکون مجرد فرع، أی فرع من فروع الجغرافیا، وإنما تکون الفرع الأساس لعلم الجغرافیا. ینبغی أن نؤکد الصلة العضویة بین الجیوموفولوجیا والجغرافیا. ویجب أن لا نمل التأکید على تأصیل جذور الجیومورفولوجیا فی الحقل الجغرافى، رغم صلاتها بالجیولوجیا. وحینما نضع الدراسة الجیومورفولوجیة فی إطار البیئة الجغرافیة العامة التی هی بالنسبة لها الأساس والمرتکز، فأن الطریق یصبح سهلا لتفهم الرباط المتین بین الجیومورفولوجیا والمناخ والجغرافیا النباتیة.إضافة إلى علم الخرائط (الکارتوجرافیا) الذی یمثل الأساس لأیة دراسة جغرافیة دقیقة. من هذا العرض الموجز لمفهوم الجیومورفولوجیا وصلاتها بالجغرافیا وبالعلوم الأخرى المجاورة، یتضح لنا أنها لیست مجرد علم أو دراسة تمهیدیة، وإنما هی جزء مکمل ومتمم للجغرافیا. ولا یمکن الحدیث عن البناء العلمی الجغرافى إلا إذا بدأنا بأساسه الجیومورفولوجى.
[تعدیل]المراجع

Summerfield, M. A. (1991) Global Geomorphology: An Introduction to the Study of Landforms Harlow, Essex: Longman. Huggett, R. J. (2007) Fundamamentals Of Geomorphology. Routledge. د/ ناجی اللهبی: أسس دراسة الأشکال والعملیات الجیومورفولوجیة.
تصنیف: جیومرفولجیا

قس مصری

چیومورفولوچیا ، علم وصف و دراسة اشکال الارض و بنیانها الظاهر و التغییرات اللى حصلتلها بغیة معرفة تاریخها الجیولوجى.

فیه فایلات فى تصانیف ویکیمیدیا کومونز عن:
جیومورفولوجیا
تصانیف: علوم طبیعیه جیولوجیا

قس ترکی آذری

Geomorfologiya (qəd. yun. γῆ — Yer + μορφή — Forma + λόγος — Tədris) — çox mürəkkəb daxili və xarici quruluşa malik olan relyefdə baş verən bütün prosesləri, qanunauyğunluqları öyrənən elm.
Yer səthində yaranan relyef formaları açıq (çay dərələri, yarğan, qobu və s.) və ya qapalı (təpə, çalalar, çüxurlar, karst qıfları və s.) olurlar. Onlar həmçinin müsbət (qabarıq) və ya mənfi (çökək) formalara malik olurlar. Ən böyük müsbət formaya materik qalxmaları, mənfi formaya isə okean çökəkliyi aiddir. [1]
[redaktə]Mənbə

↑ “Təbiətşünaslığın əsasları” kursunun predmet və vəzifələri.
Kateqoriyalar: GeomorfologiyaCoğrafiya

قس ترکی استانبولی
Jeomorfoloji, yerbiçimbilim olarak da bilinir, Yer'in yüzey şekillerinin tanımlanmasını ve oluşum süreçlerinin açıklanmasını konu edinen bilim dalıdır. Jeo yani "yer", morfo, yani "şekil" ve -loji yani "bilim". Jeomorfoloji (geomorphology), karalar üzerinde ve denizaltında yerkabuğunun yüzeyinde görülen şekilleri (landforms) inceleyen, oluşum ve evrimlerini açıklayan, bunları kendi metodolojisi içerisinde sınıflandıran, coğrafi dağılım ve gruplandırmalarını, nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır. Bu tanım doğrultusunda çok disiplinli bir bilim dalı olan yerbilimleri topluluğunun bir dalını oluşturur. Jeomorfoloji konusu bakımından bazı ülkelerde (ABD, Kanada) yerbilimleri içerisinde, yerkabuğunun yapısı ve dinamiğiyle ilgili jeolojinin, bazılarında ise (Türkiye, Fransa) insan-doğal çevre koşulları arasındaki ilişkiyi inceleyen fiziki coğrafyanın alt dalıdır. Fiziksel coğrafik yaklaşımda jeomorfolojinin konusu olan yerşekilleri iklim, sular ve doğal canlılarla birlikte değerlendirilir. Jeolojik açıdan ise yerkürenin cansız elemanları olan yeryapısı, yerşekli, iklim ve sular (fizyografya) jeomorfolojinin konusunu oluşturur. Jeoloji, jeofizik, haritacılık, toprak bilimi ve taş bilimi jeomorfolojinin yararlandığı başlıca bilim dallarıdır. Jeomorfoloji incelediği konulara göre alt dallara ayrılır. "Fluviyal Jeomorfoloji" akarsuların oluşturduğu yeryüzü şekillerini, "Karst Jeomorfolojisi" kireçtaşları üzerinde oluşan şekilleri, "Kıyı Jeomorfolojisi" deniz ve göl kıyılarındaki şekilleri, "Buzul Jeomorfolojisi" buzullar tarafından oluşturulan yeryüzü şekillerini inceler.
Yukarıdaki tanımdan da anlaşılabileceği gibi jeomorfoloji, yerkabuğunda güncel olarak süregiden yerşekillenmesi süreçleri ile uğraşır ve nihai olarak jenetik yaklaşımla bu şekillenmenin tarihçesini ortaya koymaya çalışır. Yerkabuğu ve yer yapısında güncel olarak meydana gelen olay ve değişimler aynı zamanda jeolojinin de konusudur ve jeoloji bilimi bunlardan topladığı bulgularla yerkürenin zaman içerisinde geçirdiği evrimi aydınlatmayı hedefler. Bu kapsamda jeomorfoloji bugünün jeolojisi, jeoloji ise geçmişin jeomorfolojisi olarak değerlendirilebilir. Jeomorfoloji bilimi fiziksel coğrafya ve jeoloji araştırma yöntemlerinin her ikisini birden kullanır. Jeomorfolojik araştırma ve anlatımlar genelde sistematik ve analitik olmak üzere iki türde yapılır. Uygulamalı jeomorfoloji araştırmalarında ise jeolojideki mühendislik alt disiplini araştırmalarına benzer yöntemler uygulanır. Sistematik yaklaşımda (systematic approach) yer şekilleri görünüm ve büyüklüklerine göre ana yerşekili gruplarından başlanarak en küçük şekillere kadar taksonomik bir sınıflandırmaya tabi tutulur ve tanımlanır. Analitik yaklaşımda (analytic approach) ise yerşekilleri oluşum süreçlerine göre ayırt edilir.
Yukarıda anlatılanlar genel olarak klasik Jeomorfoloji konuları içerinde sayılan olgulardır. Günümüzde Jeomorfoloji oldukça fazla gelişme göstermiş ve nitel yorum bilim aşamalarından sonra nicel ve bilimsel bir kimliğe kavuşmuştur.
Jeomorfoloji, her ülke de farklı bir görev üstlenmektedir. Doğu bloğundaki ülkelerde, genelde plütonist veya yapısalcı bir bakış açısıyla yaklaşıldığından, her zaman ekonomik getirisi olan sahalarda kullanılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmalara en iyi örnek petrol ve doğalgaz kaynaklarının tespitidir. Batıda ise neptünist yani iklimin hakim olduğu bir yaklaşım vardır ve burada genel olarak paleocoğrafik evrimi anlamaya, geçmiş ortamı analiz etmede kullanılmaktadır. Türkiye'deki jeomorfoloji betimlemeden öteye gitmemektedir. Yapılan en iyi çalışmalar, çok iyi jeolojik araştırması yapılan yerlerde, paleocoğrafik evrimin oluşturulmasıdır.
Jeomorfoloji, uygulamalı olarak çalışıldığında;
Yol yapımı (demir ve karayolu ve marina)
Erozyon tespiti (tarım alanı, mera, orman)
Heyelan risk alanları tespiti (Türkiyede yapılmış tüm heyelan çalışmaları, meydana gelen heyelanları analiz eder, oysa aslolan; heyelan gerçekleşmeden bu sahaların tespitini yapmak ve gereklli yerleri uyarmaktır)
Arkeolojik sahaların paleocoğrafik evrimini yapmak,
Taşkın ovalarında, taşkın esnasında su altında kalabilecek yerlerin tespitini yapmak,
Bunun yanında teorik olarak da çalışılabilir.
Dış bağlantılar [değiştir]


Wikimedia Commons'ta
Yüzey bilimi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Jeoloji Mühendisleri Odası
yerbilimleri.com
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~jlozca07/dersler/jeomorfoloji/
[göster] g • t • dJeoloji
[göster] g • t • dCoğrafyanın genel alanları
Kategoriler: Vikipedi düzenle Ocak 2010Jeomorfoloji

قس عبری

גאומורפולוגיה הוא שמו של המדע העוסק בתהליכים היוצרים ומעצבים את הנוף (תהליכי "בנייה" של הנוף). מדע זה הוא ענף של תורת הגאולוגיה, החוקר את התפתחות הנוף ושינוי פני השטח. השם נובע מיוונית: גאו – אדמה, מורפוס – צורה, לוגיה – תורה.
[עריכה]אנתרופוגאומורפולוגיה

תחום מחקר זה עוסק בהשפעתו של האדם על יצירת הנוף ושינוי פני השטח, וכן השפעתו על תהליכי עיצוב טבעיים.
השפעות אנתרופוגניות – שמקורן במעשה ידי אדם – מתבצעות באמצעות בנייה, כרייה, חציבה, הסרה של צמחייה טבעית וגידולי חקלאות ונוי, בניית טרסות והטיה של נהרות ונחלים.

תחומי מדעי כדור הארץ
אוקיינוגרפיה • גאוכימיה • גאוכרונולוגיה • גאולוגיה • גאולוגיה כלכלית • גאולוגיה היסטורית • גאולוגיה ימית • גאולוגיה סביבתית • גאוגרפיה פיזית • גאולוגיה פלנטרית • גאולוגיה קרחונית • גאומגנטיקה • גאומורפולוגיה • גמולוגיה • גאוסטטיסטיקה • גאופיזיקה • וולקנולוגיה • טקטוניקה • כרייה • מטאורולוגיה • מינרלוגיה • סייסמולוגיה • סינופטיקה • פדולוגיה • פטרולוגיה • פלאוגאוגרפיה • פלאוקלימטולוגיה • פלאונטולוגיה
גאוגרפיה פיזית
תחומים
גאוגרפיה סביבתית • גאומורפולוגיה • הידרולוגיה והידרוגרפיה • חקר קרחונים • מדעי האטמוספירה • מטאורולוגיה • קלימטולוגיה • פלאוקלימטולוגיה • מדעי הים • אוקיינוגרפיה פיזיקלית • אוקיינוגרפיה כימית • אוקיינוגרפיה ביולוגית • אוקיינוגרפיה מטאורולוגית

מונחים יבשתיים
קרקע • טקטוניקת הלוחות • יבשת • מצר יבשה • ארכיפלג • אי • חצי אי • אטול • מדבר • נווה מדבר • חולות נודדים • חולית • ערבה • סוואנה
מונחים ימיים
אוקיינוס • ים • זרם ים • אגם • מעיין • נהר • נחל • דלתה • מפרץ • מצר ים • יובל
ראו גם גאוגרפיה פיזית - מונחים
ערך זה הוא קצרמר בנושא גאולוגיה. אתם מוזמנים לתרום לוויקיפדיה ולהרחיב אותו.
קטגוריות: מדעי כדור הארץקצרמר גאולוגיהגאומורפולוגיהגאוגרפיה פיזית

قس انگلیسی

Geomorphology (from Greek: γῆ, ge, "earth"; μορφή, morfé, "form"; and λόγος, logos, "study") is the scientific study of landforms and the processes that shape them. Geomorphologists seek to understand why landscapes look the way they do, to understand landform history and dynamics, and to predict future changes through a combination of field observations, physical experiments, and numerical modeling. Geomorphology is practiced within physical geography, geology, geodesy, engineering geology, archaeology, and geotechnical engineering, and this broad base of interest contributes to a wide variety of research styles and interests within the field.
Contents [show]
[edit]Overview

The surface of Earth is modified by a combination of surface processes that sculpt landscapes, and geologic processes that cause tectonic uplift and subsidence. Surface processes comprise the action of water, wind, ice, fire, and living things on the surface of the Earth, along with chemical reactions that form soils and alter material properties, the stability and rate of change of topography under the force of gravity, and other factors, such as (in the very recent past) human alteration of the landscape. Many of these factors are strongly mediated by climate. Geologic processes include the uplift of mountain ranges, the growth of volcanoes, isostatic changes in land surface elevation (sometimes in response to surface processes), and the formation of deep sedimentary basins where the surface of Earth drops and is filled with material eroded from other parts of the landscape. The Earth surface and its topography therefore are an intersection of climatic, hydrologic, and biologic action with geologic processes.
The broad-scale topographies of Earth illustrate this intersection of surface and subsurface action. Mountain belts are uplifted due to geologic processes. Denudation of these high uplifted regions produces sediment that is transported and deposited elsewhere within the landscape or off the coast.[1] On progressively smaller scales, similar ideas apply, where individual landforms evolve in response to the balance of additive processes (uplift and deposition) and subtractive processes (subsidence and erosion). Often, these processes directly affect each other: ice sheets, water, and sediment are all loads that change topography through flexural isostasy. Topography can modify the local climate, for example through orographic precipitation, which in turn modifies the topography by changing the hydrologic regime in which it evolves. Many geomorphologists are particularly interested in the potential for feedbacks between climate and tectonics mediated by geomorphic processes.[2]
In addition to these broad-scale questions, geomorphologists address issues that are more specific and/or more local. Glacial geomorphologists investigate glacial deposits such as moraines, eskers, and proglacial lakes, as well as glacial erosional features, to build chronologies of both small glaciers and large ice sheets and understand their motions and effects upon the landscape. Fluvial geomorphologists focus on rivers, how they transport sediment, migrate across the landscape, cut into bedrock, respond to environmental and tectonic changes, and interact with humans. Soils geomorphologists investigate soil profiles and chemistry to learn about the history of a particular landscape and understand how climate, biota, and rock interact. Other geomorphologists study how hillslopes form and change. Still others investigate the relationships between ecology and geomorphology. Because geomorphology is defined to comprise everything related to the surface of Earth and its modification, it is a broad field with many facets.
Practical applications of geomorphology include hazard assessment (such as landslide prediction and mitigation), river control and stream restoration, and coastal protection.
[edit]History

With some notable exceptions (see below), geomorphology is a relatively young science, growing along with interest in other aspects of the earth sciences in the mid-19th century. This section provides a very brief outline of some of the major figures and events in its development.
[edit]Ancient geomorphology
The first theory of geomorphology was arguably devised by the polymath Chinese scientist and statesman Shen Kuo (1031-1095 AD). This was based on his observation of marine fossil shells in a geological stratum of a mountain hundreds of miles from the Pacific Ocean. Noticing bivalve shells running in a horizontal span along the cut section of a cliffside, he theorized that the cliff was once the pre-historic location of a seashore that had shifted hundreds of miles over the centuries. He inferred that the land was reshaped and formed by soil erosion of the mountains and by deposition of silt, after observing strange natural erosions of the Taihang Mountains and the Yandang Mountain near Wenzhou. Furthermore, he promoted the theory of gradual climate change over centuries of time once ancient petrified bamboos were found to be preserved underground in the dry, northern climate zone of Yanzhou, which is now modern day Yan'an, Shaanxi province.
[edit]Early modern geomorphology
The first use of the word geomorphology was likely to be in the German language when it appeared in Laumann's 1858 work. Keith Tinkler has suggested that the word came into general use in English, German and French after John Wesley Powell and W. J. McGee used it in the International Geological Conference of 1891.[3]
An early popular geomorphic model was the geographical cycle or the cycle of erosion, developed by William Morris Davis between 1884 and 1899. The cycle was inspired by theories of uniformitarianism first formulated by James Hutton (1726–1797). Concerning valley forms, uniformitarianism depicted the cycle as a sequence in which a river cuts a valley more and more deeply, but then erosion of side valleys eventually flatten the terrain again, to a lower elevation. Tectonic uplift could start the cycle over. Many studies in geomorphology in the decades following Davis' development of his theories sought to fit their ideas into this framework for broad scale landscape evolution, and are often today termed "Davisian". Davis' ideas have largely been superseded today, mainly due to their lack of predictive power and qualitative nature, but he remains an extremely important figure in the history of the subject.
In the 1920s, Walther Penck developed an alternative model to Davis', believing that landform evolution was better described as a balance between ongoing processes of uplift and denudation, rather than Davis' single uplift followed by decay. However, due to his relatively young death, disputes with Davis and a lack of English translation of his work his ideas were not widely recognised for many years.
These authors were both attempting to place the study of the evolution of the Earth's surface on a more generalized, globally relevant footing than had existed before. In the earlier parts of the 19th century, authors - especially in Europe - had tended to attribute the form of landscape to local climate, and in particular to the specific effects of glaciation and periglacial processes. In contrast, both Davis and Penck were seeking to emphasize the importance of evolution of landscapes through time and the generality of Earth surface processes across different landscapes under different conditions.
[edit]Quantitative geomorphology
While Penck and Davis and their followers were writing and studying primarily in Western Europe, another, largely separate, school of geomorphology was developed in the United States in the middle years of the 20th century. Following the early trailblazing work of Grove Karl Gilbert around the turn of the 20th century, a group of natural scientists, geologists and hydraulic engineers including Ralph Alger Bagnold, John Hack, Luna Leopold, Thomas Maddock and Arthur Strahler began to research the form of landscape elements such as rivers and hillslopes by taking systematic, direct, quantitative measurements of aspects of them and investigating the scaling of these measurements. These methods began to allow prediction of the past and future behavior of landscapes from present observations, and were later to develop into what the modern trend of a highly quantitative approach to geomorphic problems. Quantitative geomorphology can involve fluid dynamics and solid mechanics, geomorphometry, laboratory studies, field measurements, theoretical work, and full landscape evolution modeling. These approaches are used to understand weathering and the formation of soils, sediment transport, landscape change, and the interactions between climate, tectonics, erosion, and deposition.
[edit]Contemporary geomorphology
Today, the field of geomorphology encompasses a very wide range of different approaches and interests. Modern researchers aim to draw out quantitative "laws" that govern Earth surface processes, but equally, recognize the uniqueness of each landscape and environment in which these processes operate. Particularly important realizations in contemporary geomorphology include:
1) that not all landscapes can be considered as either "stable" or "perturbed", where this perturbed state is a temporary displacement away from some ideal target form. Instead, dynamic changes of the landscape are now seen as an essential part of their nature.[4][5]
2) that many geomorphic systems are best understood in terms of the stochasticity of the processes occurring in them, that is, the probability distributions of event magnitudes and return times.[6] This in turn has indicated the importance of chaotic determinism to landscapes, and that landscape properties are best considered statistically.[7] The same processes in the same landscapes does not always lead to the same end results.
[edit]Processes



Grand Canyon, Arizona
Modern geomorphology focuses on the quantitative analysis of interconnected processes. Modern advances in geochronology, in particular cosmogenic radionuclide dating, optically stimulated luminescence dating and low-temperature thermochronology have enabled us for the first time to measure the rates at which geomorphic processes occur on geological timescales.[8][9] At the same time, the use of more precise physical measurement techniques, including differential GPS, remotely sensed digital terrain models and laser scanning techniques, have allowed quantification and study of these processes as they happen.[10] Computer simulation and modeling may then be used to test our understanding of how these processes work together and through time.
Geomorphically relevant processes generally fall into (1) the production of regolith by weathering and erosion, (2) the transport of that material, and (3) its eventual deposition. Although there is a general movement of material from uplands to lowlands, erosion, transport, and deposition often occur in closely spaced tandem all across the landscape.
The nature of the processes investigated by geomorphologists is strongly dependent on the landscape or landform under investigation and the time and length scales of interest. However, the following non-exhaustive list provides a flavor of the landscape elements associated with some of these.
Primary surface processes responsible for most topographic features include wind, waves, chemical dissolution, mass wasting, groundwater movement, surface water flow, glacial action, tectonism, and volcanism. Other more exotic geomorphic processes might include periglacial (freeze-thaw) processes, salt-mediated action, or extraterrestrial impact.
[edit]Fluvial processes


The geomorphology of the large Pantanal wetland in South America is dominated by fluvial processes.
Main article: Fluvial
Rivers and streams are not only conduits of water, but also of sediment. The water, as it flows over the channel bed, is able to mobilize sediment and transport it downstream, either as bed load, suspended load or dissolved load. The rate of sediment transport depends on the availability of sediment itself and on the river's discharge.[11]
Rivers are also capable of eroding into rock and creating new sediment, both from their own beds and also by coupling to the surrounding hillslopes. In this way, rivers are thought of as setting the base level for large scale landscape evolution in nonglacial environments.[12][13] Rivers are key links in the connectivity of different landscape elements.
As rivers flow across the landscape, they generally increase in size, merging with other rivers. The network of rivers thus formed is a drainage system and is often dendritic (tree-like), but may adopt other patterns depending on the regional topography and underlying geology.
See also: Hack's law and Sediment transport
[edit]Eolian processes


Wind-eroded alcove near Moab, Utah
Eolian processes pertain to the activity of the winds and more specifically, to the winds' ability to shape the surface of the Earth. Winds may erode, transport, and deposit materials, and are effective agents in regions with sparse vegetation and a large supply of fine, unconsolidated sediments. Although water and mass flow tend to mobilize more material than wind in most environments, eolian processes are important in arid environments such as deserts.[14]


Mesquite Flat Dunes in Death Valley looking toward the Cottonwood Mountains from the north west arm of Star Dune (2003)
[edit]Hillslope processes


Example of mass wasting at Palo Duro Canyon, Texas
Soil, regolith, and rock move downslope under the force of gravity via creep, slides, flows, topples, and falls. Such mass wasting occurs on both terrestrial and submarine slopes, and has been observed on Earth, Mars, Venus, Titan and Iapetus.
Ongoing hillslope processes can change the topology of the hillslope surface, which in turn can change the rates of those processes. Hillslopes that steepen up to certain critical thresholds are capable of shedding extremely large volumes of material very quickly, making hillslope processes an extremely important element of landscapes in tectonically active areas.[15]
On Earth, biological processes such as burrowing or tree throw may play important roles in setting the rates of some hillslope processes.[16]
[edit]Glacial processes


Features of a glacial landscape
Glaciers, while geographically restricted, are effective agents of landscape change. The gradual movement of ice down a valley causes abrasion and plucking of the underlying rock. Abrasion produces fine sediment, termed glacial flour. The debris transported by the glacier, when the glacier recedes, is termed a moraine. Glacial erosion is responsible for U-shaped valleys, as opposed to the V-shaped valleys of fluvial origin.[17]
The way glacial processes interact with other landscape elements, particularly hillslope and fluvial processes, is an important aspect of Plio-Pleistocene landscape evolution and its sedimentary record in many high mountain environments. Environments that have been relatively recently glaciated but are no longer may still show elevated landscape change rates compared to those that have never been glaciated. Nonglacial geomorphic processes which nevertheless have been conditioned by past glaciation are termed paraglacial processes. This concept contrasts with periglacial processes, which are directly driven by formation or melting of ice or frost.[18]
[edit]Tectonic processes
Tectonic effects on geomorphology can range from scales of millions of years to minutes or less. The effects of tectonics on landscape are heavily dependent on the nature of the underlying bedrock fabric that more less controls what kind of local morphology tectonics can shape. Earthquakes can, in terms of minutes, submerge large areas of land creating new wetlands. Isostatic rebound can account for significant changes over thousand or hundreds of years, and allows erosion of a mountain belt to promote further erosion as mass is removed from the chain and the belt uplifts. Long-term plate tectonic dynamics give rise to orogenic belts, large mountain chains with typical lifetimes of many tens of millions of years, which form focal points for high rates of fluvial and hillslope processes and thus long-term sediment production.
Features of deeper mantle dynamics such as plumes and delamination of the lower lithosphere have also been hypothesised to play important roles in the long term (- million year), large scale (thousands of km) evolution of the Earth's topography (see dynamic topography). Both can promote surface uplift through isostasy as hotter, less dense, mantle rocks displace cooler, denser, mantle rocks at depth in the Earth.[19][20]
[edit]Igneous processes


Some landscapes are dominated by igneous processes like Villarrica National Park in the picture.
Both volcanic (eruptive) and plutonic (intrusive) igneous processes can have important impacts on geomorphology. The action of volcanoes tends to rejuvenize landscapes, covering the old land surface with lava and tephra, releasing pyroclastic material and forcing rivers through new paths. The cones built by eruptions also build substantial new topography, which can be acted upon by other surface processes. Plutonic rocks intruding then solidifying at depth can cause both uplift or subsidence of the surface, depending on whether the new material is denser or less dense than the rock it displaces.
[edit]Biological processes


Beaver dams, as this one in Tierra del Fuego, constitute a specific form of zoogeomorphology, a type of biogeomorphology
The interaction of living organisms with landforms, or biogeomorphologic processes, can be of many different forms, and is probably of profound importance for the terrestrial geomorphic system as a whole. Biology can influence very many geomorphic processes, ranging from biogeochemical processes controlling chemical weathering, to the influence of mechanical processes like burrowing and tree throw on soil development, to even controlling global erosion rates through modulation of climate through carbon dioxide balance. Terrestrial landscapes in which the role of biology in mediating surface processes can be definitively excluded are extremely rare, but may hold important information for understanding the geomorphology of other planets, such as Mars.[21]
[edit]Scales in geomorphology

Different geomorphological processes dominate at different spatial and temporal scales. Moreover, scales on which processes occur may determine the reactivity or otherwise of landscapes to changes in driving forces such as climate or tectonics.[22] These ideas are key to the study of geomorphology today.
To help categorize landscape scales some geomorphologists might use the following taxonomy:
1st - Continent, ocean basin, climatic zone (~10,000,000 km2)
2nd - Shield, e.g. Baltic Shield, or mountain range (~1,000,000 km2)
3rd - Isolated sea, Sahel (~100,000 km2)
4th - Massif, e.g. Massif Central or Group of related landforms, e.g., Weald (~10,000 km2)
5th - River valley, Cotswolds (~1,000 km2)
6th - Individual mountain or volcano, small valleys (~100 km2)
7th - Hillslopes, stream channels, estuary (~10 km2)
8th - gully, barchannel (~1 km2)
9th - Meter-sized features
[edit]Overlap with other fields

There is a considerable overlap between geomorphology and other fields. Deposition of material is extremely important in sedimentology. Weathering is the chemical and physical disruption of earth materials in place on exposure to atmospheric or near surface agents, and is typically studied by soil scientists and environmental chemists, but is an essential component of geomorphology because it is what provides the material that can be moved in the first place. Civil and environmental engineers are concerned with erosion and sediment transport, especially related to canals, slope stability (and natural hazards), water quality, coastal environmental management, transport of contaminants, and stream restoration. Glaciers can cause extensive erosion and deposition in a short period of time, making them extremely important entities in the high latitudes and meaning that they set the conditions in the headwaters of mountain-born streams; glaciology therefore is important in geomorphology.
[edit]See also

Badlands
Base level
Bioerosion
Biogeology
Biogeomorphology
Biorhexistasy
Coastal erosion
Community Surface Dynamics Modeling System
Drainage basin
Drainage system (Geomorphology)
Engineering geology
Erosion prediction
Fluvial landforms of streams
Geologic modelling
Geomorphometry
Geotechnics
Hack's law
Hydrologic modeling, behavioral modeling in hydrology
Landscape
Lithosphere
Mound
Physical geography
Physiographic regions of the world
Regolith
Sediment transport
Soil
Soil conservation
Soil mechanics
Soil morphology
Soils retrogression and degradation
Stream capture
List of important publications in geology
[edit]References

^ Willett & Brandon, 2002, On Steady States in Mountain Belts, Geology, v. 30(2), p. 175-178.
^ Roe et al., 2008, Feedbacks among climate, erosion and tectonics in a critical wedge orogen, Am. J. Sci., v. 308(7), p. 815-842.
^ Tinkler, Heith J. A short history of geomorphology. Page 4. 1985
^ Whipple, 2004, Bedrock Rivers and the Geomorphology of Active Orogens, Anu. Rev. Earth Planet. Sci., v. 32, p. 151-185.
^ Allen, 2008, Time scales of tectonic landscapes and their sediment routing systems, Geol. Soc. Lon. Sp. Pub., v. 296, p.7-28.
^ Benda & Dunne, 1997, Stochastic forcing of sediment supply to channel networks from landsliding and debris flow, Water Resources Res., v. 33(12), p. 2849-2863.
^ Dietrich et al., 2003, Geomorphic Transport Laws for Predicting Landscape Form and Dynamics, AGU Geophysical Monograph 135, p. 1-30.
^ Summerfield, M.A., 1991, Global Geomorphology, Pearson Education Ltd, 537 p. ISBN 0-582-30156-4.
^ Dunai, T.J., 2010, Cosmogenic Nucleides, Cambridge University Press, 187 p. ISBN 978-0-521-87380-2.
^ e.g., DTM intro page, Hunter College Department of Geography, New York NY, http://www.geo.hunter.cuny.edu/terrain/intro.html
^ Knighton, D., 1998, Fluvial Forms & Processes, Hodder Arnold, 383 p. ISBN 0-340-66313-8.
^ Strahler, A.N., 1950, Equilibrium theory of erosional slopes approached by frequency distribution analysis, Am. J. Sci., v. 248, p. 673-696.
^ Burbank, D.W., 2002, Rates of erosion and their implications for exhumation: Mineralogical Magazine, v. 66, p. 25-52.
^ Leeder, M., 1999, Sedimentology and Sedimentary Basins, From Turbulence to Tectonics, Blackwell Science, 592 p. ISBN 0-632-0497-6.
^ Roering, J.J., Kirchner, J.W., and Dietrich, W.E., 1999, Evidence for nonlinear, diffusive sediment transport on hillslopes and implications for landscape morphology, Water Resources Res., v. 35, p. 853-870.
^ Gabet, E.J., Reichman, O.J., Seabloom, E.W., 2003, The Effects of Bioturbation on Soil Processes and Sediment Transport, Ann. Rev. Earth Planet. Sci., v. 31, p. 249-273.
^ Bennett, M.R. & Glasser, N.F., 1996, Glacial Geology: Ice Sheets and Landforms, John Wiley & Sons Ltd, 364 p. ISBN 0-471-96345-3.
^ Church, M. and Ryder, J.M., 1972, Conditioned by GlaciationParaglacial Sedimentation: A Consideration of Fluvial Processes Conditioned by Glaciation, Geological Society of America Bulletin, v. 83, p. 3059-3072.
^ Cserepes, L., Christensen, U.R., & Ribe, N.M., Geoid height versus topography for a plume model of the Hawaiian swell, Earth Planet. Sci. Lett., v. 178(1-2), p. 29-38.
^ Seber, D., Barazangi, M., Ibenbrahim, A. and Demnati, A., 1996, Geophysical evidence for lithospheric delamination beneath the Alboran Sea and Rif--Betic mountains, Nature, v. 379 (6568), p. 785–790.
^ Dietrich, W.E., and Perron, J.T., 2006, The search for a topographic signature of life, Nature, v. 439, p. 411-418.
^ Allen, 2008, Time scales of tectonic landscapes and their sediment routing systems, Geol. Soc. Lon. Sp. Pub., v. 296, p.7-28.
Edmaier, Bernhard (2004). Earthsong. London: Phaidon Press. ISBN 0-7148-4451-9.
Chorley, Richard J.; Stanley Alfred Schumm and David E. Sugden (1985). Geomorphology. London: Methuen. ISBN 0-416-32590-4.
Committee on Challenges and Opportunities in Earth Surface Processes, National Research Council (2010). Landscapes on the Edge: New Horizons for Research on Earth's Surface. Washington, DC: National Academies Press. ISBN 0-309-14024-2.
Selby, Michael John (1985). Earth's changing surface: an introduction to geomorphology. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-823252-7.
Kondolf, G. Mathias; Hervé Piégay (2003). Tools in fluvial geomorphology. New York: Wiley. ISBN 0-471-49142-X.
Kuenzer, C.; Gtracher, G. (2012). "Geomorphology of Coal Seam Fires". Geomorphology. doi:10.1016/j.geomorph.2011.09.004.
Needham, Joseph (1954). Science and civilisation in China. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-05801-5.
Scheidegger, Adrian E. (2004). Morphotectonics. Berlin: Springer. ISBN 3-540-20017-7.
Selby, Michael John (1985). Earth's changing surface: an introduction to geomorphology. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-823252-7.
[edit]External links

International Association of Geomorphologists
Geomorphology in the Association of American Geographers
British Society for Geomorphology
Association of Polish Geomorphologists
German Geomorphologists Group (Deutscher Arbeitskreis fuer Geomorphologie
Model of landscape evolution by William Morris Davis (by GEOMORPHLIST)
The Geographical Cycle, or the Cycle of Erosion (1899)
Geomorphology from Space (by NASA)
USDA-NRCS Web Soil Survey Survey of surficial geologic deposits and geomorphology across the U.S.
The American Geophysical Union Earth and Planetary Surface Processes focus group
[show] v t e
Subfields of physical geography
[show] v t e
Geologic Principles & Processses
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: GeomorphologyPhysical geographyEarth sciencesGreek loanwordsLandscape