ابن جلجل

اِبْن‌ِ جُلْجُل‌، سلیمان‌ بن‌ حسان‌ اندلسى‌، ابوداوود (ابوایوب‌: ابن‌ ابار، 297؛ چ‌ مادرید)، پزشک‌ و گیاهدارو شناس‌ مشهور اندلسى‌ سدة 4ق‌/10م‌. به‌ رغم‌ شهرت‌ این‌ پزشک‌، اطلاعات‌ دقیقى‌ از زندگى‌ او در دست‌ نداریم‌ و مهم‌ترین‌ منبع‌ ما در این‌ باره‌ نوشتة ابن‌ ابار است‌ که‌ احتمالاً آن‌ را از شرح‌ حالى‌ که‌ ابن‌ جلجل‌ خود نوشته‌، برگرفته‌ است‌. ابن‌ جلجل‌ در پایان‌ کتاب‌ طبقات‌ الاطباء اشاره‌ کرده‌ که‌ شرح‌ حال‌ خود را مى‌نویسد (ص‌ 116)، ولى‌ نه‌ تنها در متن‌ حاضر این‌ کتاب‌، چنین‌ اطلاعاتى‌ وجود ندارد، بلکه‌ در نسخه‌های‌ مورد استفادة نویسندگان‌ بعد و قبل‌ ابن‌ ابار، مانند قاضى‌ صاعد و قفطى‌ و ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌ هم‌ نبوده‌ است‌ و گر نه‌ تردیدی‌ نیست‌ که‌ به‌ ویژه‌ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌ که‌ از مقدمة یکى‌ از آثار او در شرح‌ حال‌ ابن‌ جلجل‌، و جاهای‌ بسیاری‌ از طبقات‌ الاطباء او استفاده‌ کرده‌، مى‌بایست‌ از آن‌ نیز بهره‌ برده‌ باشد؛ با اینهمه‌ ابن‌ ابار در ذکر احوال‌ محمد بن‌ حسان‌، برادر سلیمان‌، تصریح‌ کرده‌ که‌ آن‌ مطالب‌ را از طبقات‌ الاطباء برگرفته‌ است‌ (1/367، چ‌ قاهره‌). از اینجاست‌ که‌ پاره‌ای‌ اختلافات‌ میان‌ نوشتة ابن‌ ابار و منابع‌ دیگر در کنیه‌ و نام‌ آثار ابن‌ جلجل‌ دیده‌ مى‌شود. دربارة نام‌ نیاکان‌ و خاستگاه‌ او نیز اطلاعى‌ در دست‌ نیست‌ و اثبات‌ این‌ حدس‌ که‌ احتمالاً «جلجل‌» صورت‌ تحریف‌ شدة نام‌ اسپانیایى‌ نیای‌ او بوده‌ که‌ پس‌ از فتح‌ اسلامى‌ اندلس‌ مسلمان‌ شد (سید، «یب‌»)، البته‌ نیازمند دلایل‌ و قراین‌ بیشتری‌ است‌. به‌ هر حال‌ ابن‌ جلجل‌ در قرطبه‌ زاده‌ شد و از 10 سالگى‌ به‌ تحصیل‌ علم‌ پرداخت‌ و از کسانى‌ چون‌ احمد بن‌ فضل‌ دینوری‌ و ابوالحزم‌ وهب‌ بن‌ مسرة فقیه‌ و محدث‌ در مراکز گوناگون‌ علمى‌ قرطبه‌ حدیث‌ آموخت‌ و در جوانى‌ از محدثانى‌ مانند احمد بن‌ سعید صدفى‌ و ابوعبدالله‌ محمد بن‌ هلال‌ روایت‌ شنید.
در 358ق‌/969م‌ در 26 سالگى‌ ادب‌ عرب‌ و الکتاب‌ سیبویه‌ را نزد محمد بن‌ یحیى‌ رباحى‌ ادیب‌ و فقیه‌ مشهور اندلس‌ فراگرفت‌ و در همان‌ روزگار ملازمت‌ ابوبکر بن‌ قوطیه‌ و ابوایوب‌ سلیمان‌ بن‌ ایوب‌ برگزید (ابن‌ ابار، 298؛ چ‌ مادرید). وی‌ از 14 سالگى‌ به‌ پزشکى‌ گرایش‌ یافت‌ (ابن‌ ابار، همانجا). اگر چه‌ از استادان‌ او در این‌ علم‌ در منابع‌ ما یاد نشده‌، ولى‌ با توجه‌ به‌ آنچه‌ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌ (3/77) به‌ نقل‌ از مقدمة تفسیر اسماء الادویة المفردة ابن‌ جلجل‌ آورده‌، مى‌توان‌ دانست‌ که‌ وی‌ به‌ ملازمت‌ دانشمندان‌ و پزشکانى‌ که‌ به‌ ریاست‌ حسدای‌ بن‌ شبروط اسرائیلى‌، پزشک‌ و وزیر مشهور عبدالرحمان‌ الناصر اموی‌ (حک 300-350ق‌/913-961م‌) با نیکلای‌ راهب‌ همکاری‌ مى‌کردند، در آمد و از آنان‌ پزشکى‌ آموخت‌ (قس‌: ورنت‌، 1/26). وی‌ چندان‌ در آن‌ فن‌ پیش‌ رفت‌ که‌ در 24 سالگى‌ در پزشکى‌ صاحب‌ رأی‌ و نظر شد (ابن‌ ابار، همانجا) و به‌ سبب‌ همین‌ مهارت‌ در پزشکى‌ و داروشناسى‌ (قفطى‌، 130؛ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، 3/75) منصب‌ طبابت‌ خاص‌ خلیفه‌ هشام‌ دوم‌ المؤید اموی‌ یافت‌ (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، همانجا). پزشک‌ و داروشناس‌ مشهور ابوعثمان‌ سعید بن‌ محمد بن‌ بغونش‌ در دوران‌ اوج‌ علمى‌ ابن‌ جلجل‌ از طلیطله‌ به‌ قرطبه‌ آمد و چندی‌ نزد او دانش‌ آموخت‌ (ابن‌ صاعد، 83؛ ورنت‌، همانجا).
دربارة تاریخ‌ درگذشت‌ ابن‌ جلجل‌ نیز اطلاعى‌ در دست‌ نیست‌ و آخرین‌ بار که‌ از او یاد شده‌، سال‌ 377ق‌/987م‌ است‌ که‌ تألیف‌ طبقات‌ الاطباء را به‌ پایان‌ برد (ابن‌ ابار، همانجا)، اما با توجه‌ به‌ تولد شاگرد او ابن‌ بغونش‌ در 369ق‌/979م‌ و توجه‌ به‌ این‌ نکته‌ که‌ ابن‌ بغونش‌ اگر به‌ تقریب‌ در 15 سالگى‌ یعنى‌ 384ق‌ به‌ قرطبه‌ نزد ابن‌ جلجل‌ آمده‌ باشد، مى‌توان‌ گفت‌ مرگ‌ ابن‌ جلجل‌ زودتر از آن‌ تاریخ‌ نبوده‌ است‌ (سید، «یز»).
آثار:
1. تفسیر اسماء الادویة المفردة که‌ بر کتاب‌ الادویة المفردة1 یا الحشائش‌ دیسقوریدس‌2 نوشته‌ است‌. ابن‌ جلجل‌ خود در مقدمة این‌ اثر شرح‌ ارزشمندی‌ از سرگذشت‌ ترجمة این‌ کتاب‌ دیسقوریدس‌ به‌ عربى‌ آورده‌ که‌ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌ آن‌ را نقل‌ کرده‌ است‌. بنابر این‌ شرح‌، ترجمة قدیم‌تر این‌ کتاب‌ که‌ به‌ دست‌ استفان‌ بن‌ باسیل‌ و تصحیح‌ حنین‌ بن‌ اسحاق‌ در بغداد به‌ انجام‌ رسید در اسپانیا متداول‌ بود، اما استفان‌ اسامى‌ داروهایى‌ را که‌ معادل‌ عربى‌ آنها را نمى‌دانست‌، ترجمه‌ نکرده‌ بود تا آنکه‌ به‌ روزگار عبدالرحمان‌ الناصر اموی‌، رومانوس‌ از قسطنطنیه‌ هدایایى‌ از جمله‌ کتاب‌ دیسقوریدس‌ را که‌ به‌ زبان‌ یونانى‌ قدیم‌ بود، به‌ قرطبه‌ فرستاد و سپس‌ نیز به‌ درخواست‌ عبدالرحمان‌، امپراتور نیکلای‌ راهب‌ را که‌ فردی‌ آگاه‌ به‌ زبانهای‌ یونانى‌ و لاتین‌ بود، به‌ قرطبه‌ فرستاد. در قرطبه‌ چند تن‌ از پزشکان‌ به‌ رهبری‌ حسدای‌ بن‌ شبروط وزیر و پزشک‌ با نیکلا در ترجمة کتاب‌ دیسقوریدس‌ شرکت‌ جستند و چنین‌ مى‌نماید که‌ ابن‌ جلجل‌ نیز به‌ آن‌ هیأت‌ پیوست‌ و با نیکلا همکاری‌ کرد (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، 3/75-77؛ قس‌: سارتن‌، 1/783). ابن‌ جلجل‌ تفسیر اسماء الادویة المفردة را در 372ق‌/982م‌ به‌ روزگار المؤید هشام‌ ابن‌ حکم‌ تألیف‌ کرد (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، 3/77). از این‌ کتاب‌ نسخه‌ای‌ در بانکیپور (شم 2189 ، غیر از اصل‌ الحشائش‌ دیسقوریدس‌ به‌ شم 91 ، نک: بانکیپور، و بخشهایى‌ ناقص‌ از آن‌ در کتابخانة مادرید (شم موجود است‌ (گیلین‌، .(105
2. مقالة فى‌ ذکر الادویة التى‌ لم‌ یذکرها دیسقوریدس‌ فى‌ کتابه‌. دربارة داروهایى‌ که‌ از آنها در طب‌ استفاده‌ مى‌شده‌ و چنانکه‌ ابن‌ جلجل‌ خود اشاره‌ کرده‌، دیسقوریدس‌ در ذکر آنها غفلت‌ کرده‌ یا آنها را خود ندیده‌ و نیازموده‌ و یا در روزگار او مستعمل‌ نبوده‌ است‌ (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، همانجا). در کتابخانة بادلیان‌، ضمن‌ مجموعه‌ای‌ (شم .(573 رساله‌ای‌ هست‌ به‌ نام‌ استدراک‌ على‌ کتاب‌ الحشائش‌ لدیسقوریدس‌، که‌ احتمالاً همین‌ رسالة ابن‌ جلجل‌ است‌ (سید، «کپ‌»).
3. رسالة التبیین‌ فیما غلط فیه‌ بعض‌ المتطببین‌، دربارة اشتباهاتى‌ که‌ برخى‌ از پزشکان‌ مرتکب‌ مى‌شده‌اند (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، همانجا). از این‌ رساله‌ نسخه‌ای‌ شناخته‌ نشده‌ است‌.
4. مقالة فى‌ ادویة التریاق‌ I/272) )، GAL, نسخه‌ای‌ از آن‌ در همان‌ مجموعة بادلیان‌ (شم هست‌.
5. طبقات‌ الاطباء والحکماء، مهم‌ترین‌ اثر ابن‌ جلجل‌ که‌ در منابع‌ گوناگون‌ به‌ نامهای‌ مختلف‌ مانند اخبار اطباء الاندلس‌ (مقری‌، 4/170، به‌ نقل‌ از ابن‌ حزم‌؛ قس‌: حمیدی‌، 208)؛ اخبار الاطباء و الفلاسفة (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، همانجا) و نیز به‌ عنوان‌ کتابى‌ کوچک‌ دربارة تاریخ‌ حکماء (قفطى‌، 130) آمده‌ است‌، ولى‌ با توجه‌ به‌ آنچه‌ پیش‌ از این‌ گفته‌ شد، به‌ نظر مى‌رسد که‌ طبقات‌ الاطباء و الحکماء که‌ ابن‌ ابار (298، چ‌ مادرید) از آن‌ یاد کرده‌، نامى‌ باشد که‌ خود مؤلف‌ برگزیده‌، خاصه‌ که‌ کتاب‌ در واقع‌ به‌ 9 طبقه‌ تقسیم‌ شده‌ است‌.
این‌ کتاب‌ حاوی‌ شرح‌ 57 تن‌ از پزشکان‌ و فیلسوفان‌، از هرمس‌ تا روزگار معاصر ابن‌ جلجل‌ است‌. 5 طبقة نخست‌ به‌ رومیان‌ و یونانیان‌ و اسکندرانیان‌ تعلق‌ دارد، طبقة ششم‌ به‌ حکمای‌ صدر اسلام‌ و مخضرم‌ پرداخته‌، طبقة هفتم‌ در پزشکان‌ و فیلسوفان‌ جهان‌ اسلام‌ (اعم‌ از مسلمان‌ و غیر مسلمان‌)، طبقة هشتم‌ در حکمای‌ غرب‌ جهان‌ اسلام‌ و طبقة نهم‌ در حکمای‌ اندلس‌ است‌. ابن‌ جلجل‌ این‌ کتاب‌ را به‌ درخواست‌ و خواهش‌ یکى‌ از بزرگان‌ اندلس‌ که‌ چنانکه‌ خود اشاره‌ کرده‌ از امویان‌ و فرزندان‌ خلفای‌ آن‌ دیار بوده‌ (ص‌ 1، 4) تدوین‌ کرد و آن‌ را در آغاز سال‌ 377ق‌ به‌ انجام‌ رسانید (ابن‌ ابار، همانجا). وی‌ در این‌ اثر از منابع‌ مختلف‌ مکتوب‌ یونانى‌ و لاتینى‌ و نیز از شنیده‌ها و دیده‌های‌ خود بهره‌ جسته‌ است‌.
مهم‌ترین‌ مآخذ او به‌ ویژه‌ در تدوین‌ 5 طبقة نخست‌ کتاب‌ عبارتند از کتاب‌ الالوف‌ (در حرکات‌ فلک‌ و کواکب‌) اثر ابومعشر بلخى‌ (ابن‌ جلجل‌، 2)، بخش‌ تاریخ‌ روم‌ پاولوس‌ اروسیوس‌1 که‌ ابن‌ جلجل‌ از او با نام‌ هُروشْیُش‌ یاد کرده‌ (همانجا) و همان‌ کتابى‌ است‌ که‌ جزو هدایای‌ امپراطور روم‌ به‌ دربار عبدالرحمان‌ به‌ قرطبه‌ رسید (ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، 3/75-76)، کتاب‌ تاریخ‌ القروانقه‌ (ابن‌ جلجل‌، 3؛ قروانقه‌ = خرونیقون‌2 در یونانى‌) تألیف‌ سفرونیوس‌ یوسبیوس‌ ایرونیموس‌ (مشهور به‌ قدیس‌ ایرونیم‌3) بر اساس‌ کتاب‌ یوسبیوس‌ قیسرانى‌، کتاب‌ ایزیدورو اشبیلى‌4 (همو، 41) که‌ ابن‌ جلجل‌ از او نام‌ بشیر الاشبیلى‌ (که‌ احتمالاً اشتباه‌ کاتب‌ است‌ و «بشیر» در اصل‌ اشیدز بوده‌ است‌: سید، «له‌») یاد کرده‌ است‌، ترجمة السیاسة ارسطو (ابن‌ جلجل‌، 67) و آثار دیگر. وی‌ همچنین‌ اطلاعات‌ گرانبهای‌ دیگری‌ در باب‌ پزشکان‌ شرق‌ و غرب‌ جهان‌ اسلام‌ از کسانى‌ چون‌ ابوزکریا یحیى‌ بن‌ مالک‌ بن‌ عاید معروف‌ به‌ العائدی‌ اندلسى‌ (همو، 105)، ابن‌ قوطیه‌ (همو، 61) و محمد ابن‌ عبدون‌ پزشک‌ که‌ ابن‌ جلجل‌ (ص‌ 115) شرح‌ حال‌ او را در پایان‌ کتاب‌ آورده‌، نقل‌ کرده‌ است‌. برخى‌ از محققان‌ احتمال‌ داده‌اند که‌ این‌ کتاب‌ پس‌ از تاریخ‌ الاطباء اسحاق‌ بن‌ حنین‌ کهن‌ترین‌ مجموعة شرح‌ حال‌ پزشکان‌ به‌ زبان‌ عربى‌ است‌ ( 2 EI)، اما فؤاد سید ( ص‌ «کد، که‌» ) لااقل‌ 7 کتاب‌ در این‌ زمینه‌ قبل‌ از اثر ابن‌ جلجل‌ بر شمرده‌ است‌.
کتاب‌ طبقات‌ الاطباء ابن‌ جلجل‌ اگر چه‌ از منابع‌ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌ و دیگران‌ بوده‌ است‌، اما گاه‌ در برخى‌ جاهای‌ اثر ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، از قول‌ ابن‌ جلجل‌ مطالبى‌ آمده‌ که‌ در کتاب‌ حاضر طبقات‌ دیده‌ نمى‌شود (مثلاً: ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، 2/18؛ ذیل‌ حارث‌ بن‌ کلده‌، نیز 1/36، دربارة ایلق‌ یا ایلة؛ ابن‌ خلکان‌، 5/158، 160، ذیل‌ رازی‌). این‌ کتاب‌ در 1955م‌ به‌ کوشش‌ فؤاد سید در انستیتوی‌ فرانسوی‌ قاهره‌ به‌ چاپ‌ رسید و بخش‌ آخر آن‌ نیز در 1968م‌ توسط خوان‌ ورنت‌ به‌ اسپانیایى‌ ترجمه‌ و در جلد 5 «سالنامة مطالعات‌ قرون‌ وسطى‌5» صفحات‌ (445 تا 462) به‌ چاپ‌ رسید (ورنت‌، 1/28). ورنت‌ همچنین‌ احتمال‌ مى‌دهد که‌ رسالة Secretis De که‌ البرتوس‌ ماگنوس‌ آن‌ را به‌ گیل‌گیل‌6 نسبت‌ داده‌، از آن‌ همین‌ ابن‌ جلجل‌ باشد (همانجا).
مآخذ: ابن‌ ابار، محمد، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینى‌، قاهره‌، 1375ق‌/1955م‌؛ همو، همان‌، به‌ کوشش‌ فرانسیسکو کودرا، مادرید، 1915م‌؛ ابن‌ ابى‌ اصیبعه‌، احمد، عیون‌ الانباء، بیروت‌، 1377ق‌/1957م‌؛ ابن‌ جلجل‌، سلیمان‌، طبقات‌ الاطباء و الحکماء، به‌ کوشش‌ فؤاد سید، قاهره‌، 1955م‌؛ ابن‌ خلکان‌، وفیات‌؛ ابن‌ صاعد اندلسى‌، صاعد، طبقات‌ الامم‌، به‌ کوشش‌ لویس‌ شیخو، بیروت‌، 1912م‌؛ حمیدی‌، محمد، جذوة المقتبس‌، به‌ کوشش‌ محمد بن‌ تاویت‌ طنجى‌، قاهره‌، 1372ق‌/ 1952م‌؛ سارتن‌، جرج‌، مقدمه‌ بر تاریخ‌ علم‌، ترجمة غلامحسین‌ صدری‌ افشار، تهران‌، 1353ش‌؛ سید، فؤاد، مقدمه‌ بر طبقات‌ الاطباء (نک: ابن‌ جلجل‌، در همین‌ مآخذ)؛ قفطى‌، على‌، اخبار العلماء، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجى‌، قاهره‌، 1326ق‌/ 1908م‌؛ مقری‌ تلمسانى‌، احمد، نفح‌ الطیب‌، به‌ کوشش‌ یوسف‌ شیخ‌ محمد بقاعى‌، بیروت‌، 1984م‌؛ ورنت‌، خوان‌ «ابن‌ جلجل‌»، زندگى‌نامة علمى‌ دانشمندان‌، ترجمة احمد آرام‌ و دیگران‌، تهران‌، 1365ش‌؛ نیز:
Bankipore; EI 2 ; GAL; Guillen, Robles, F., Cat D logo de los manuscritos arabes, Madrid, 1889.
بخش‌ علوم‌ (رب) 24/1/77
ن‌ * 2 * (رب) 9/2/77


قس عربی
ابن جلجل هو أبو داود سلیمان بن حسّان المعروف بابن جلجل، عالم وطبیب أندلسی، هکذا ورد اسمه فی جمیع المصادر التی ترجمت له، ولم تقدم هذه المصادر لنا من أسماء آبائه وأجداده أکثر من هذا القدر. ولد فی قرطبة سنة 332 هـ \ 943م فی عائلة من المُوَلَّدِین. درس الطب وعلم الحدیث وعلم اللغة العربیة والنحو فی قرطبة، إلا أن الطب قد غلب علیه وعرف به.
أغلب الظن أن هذا الاسم أو الشهرة رغم أن له معنى فی اللغة العربیة وهو الجرس فهو اسم لاتینی إسبانی لأحد أجداده على نحو عربی، ومعنى ذلک ان ابن جلجل یمکن أن یکون من المسلمین الذین دخل أجدادهم فی الإسلام بعد فتح الأندلس[1].
عاش ابن جلجل فی القرن العاشر المیلادی وتلقى تعلیمه فی قرطبة التی توفی بها عام 994م ودخل فی خدمة هشام بن الحکم ونال عنده مکانة عظیمة لعلمه بالطب.
[عدل]أعمال
ابن جلجل من العلماء الرواد فی حقلی الطب والصیدلة، درس أمهات الکتب فی هذین الحقلین، المترجم منها والمؤلف. اهتم اهتماما خاصا بکتاب الحشائش لدیوسقوریدوس، فعمل على شرحه وتفسیره والتعلیق علیه وبخاصة على أسماء الأدویة وذلک فی أکثر من مؤلف؛ یعتبر الأول منها ذیلا لترجمة حنین بن إسحاق لهذا الکتاب. ترجم عدة مصنفات طبیة منها: کتاب الأدویة البسیطة لدیسقوریدس الیونانی سنة 340 هـ.
عدد فی مقالة له مجموعة من الأدویة المستخدمة فی الطب لم یذکرها دیوسقوریدوس فی کتابه الحشائش وبها دراسة مستقصاة عن تلک الأدویة وتاریخها وجذورها وأسمائها. له کتاب تفسیر المقالات الخمس من کتاب دیوسقوریدوس، وقد وضع ابن جلجل فی هذا الکتاب أسماء الحشائش والأدویة وما یقابلها بالبربریة والرومیة المستخدمة فی المغرب والأندلس للتعرف علیها.
وضع هذا الکتاب فی قرطبة، ویرجع مؤرخو العلوم أهمیة هذا الکتاب لأمرین: الأول أنه کان من المصادر الأساسیة فی الصیدلة للعلماء التالین لابن جلجل والثانی المعلومات الدقیقة التی ذکرها ابن جلجل عن کتاب الحشائش وطریقة دخوله إلى الأندلس والتعرف علیه.
اهتم لابن جلجل بالتراجم، فألف کتابا نال بعده شهرة عظیمة، ویعتبر من الکتب المصادر فی تاریخ العلم العربی وهو طبقات الأطباء والحکماء. نشره فؤاد سید فی منشورات المعهد الفرنسی بالقاهرة سنة1955م. لابن جلجل رسالة ناقش فیها السابقین علیه من الأطباء فی بعض المسائل الطبیة وهی: التبیین فیما غلط فیه بعض المتطببین ومقالة أخرى عن التریاق علاج السموم، بحث فیها عن جمیع المعلومات عن أصل التریاق وترکیبه، وقد عدد فیها العقاقیر التی تدخل فی ترکیب التریاق وأوصافها وأنواعها وأمکنة وجودها.
[عدل]مؤلفات
 طبقات الأطباء والحکماء؛
 تفسیر أسماء الأدویة المفردة من کتاب دیسقوریدوس؛
 مقالة فی ذکر الأدویة التی لم یذکرها دیسقوریدس فی کتابه؛
 رسالة التبیین فیما غلط فیه المتطببون.
[عدل]وصلات خارجیة
 حلقة خاصة عن العالم ابن جلجل الأندلسى
هذه بذرة مقالة عن عالم أو باحث علمی مسلم تحتاج للنمو والتحسین، فساهم فی إثرائها بالمشارکة فی تحریرها.


[أظهر]ع • ن • ت
علماء العصر الإسلامی



1. ^ موسوعة علماء العرب / عبد السلام السید / الطبعة الثانیة،2011 / ص31
تصنیفات:
• علماء مسلمون
• مؤرخون مسلمون
• موالید 332 هـ
• موالید 943
• وفیات 994


قس انگلیسی

Abū Dāwūd, Sulaymān ibn Ḥassān Ibn Juljul (Arabic: سلیمان بن حسان ابن جلجل‎) (c. 944 Córdoba, Spain, – c. 994) was an influential Andalusian Muslim physician and pharmacologist who wrote an important book on the history of medicine. His works on pharmacology were frequently quoted by physicians in Muslim Spain during the 10th and 11th centuries. Some of his works were later studied by Albertus Magnus, like De secretis, but were attributed to a Latinized version of his name, Gilgil.[1]
Contents
[show]

[edit]Life
Starting from the age of fourteen, Ibn Juljul studied medicine for ten years working under the physician Hasdai ibn Shaprut. He later became the personal physician ofCaliph Hisham II, and continued working as a teacher of medicine. Ibn al-Baghunish of Toledo was one of his disciples.
[edit]Works
Ibn Juljul's major book is Ṭabaqāt al-aṭibbā’ w’al-hukamā’ (Generations of physicians and Wise Men, Arabic: طبقات الأطباء والحکماء‎) which is an important work on the history of medicine using both Eastern and Western sources. The book includes 57 biographies of famous Greek, Islamic, African, and Spanish physicians and philosophers, and contains interesting information on the earliest accounts of Syriac translations into Arabic.[1] The included biographies of contemporary Spanish physicians are notable because they give a clear insight about life in Cordoba during the 10th century. Composed in 377/987, the Ṭabaqāt is considered to be the second oldest collection of biographies of physicians written in Arabic, where the earliest being Taʾrīkh al-aṭibbāʾ by Ishaq ibn Hunayn.[2] The Ṭabaqāt also records some of Ibn Juljul's thoughts on the decline of science in the Eastern Islamic provinces. Ibn Juljul states that:
“ The Abbasid empire was weakened by the power of the Daylamites and Turks, who were not concerned with science: scholars appear only in states whose kings seek knowledge.[1]
”
Ibn Juljul also wrote a number of different treatises and letters concerning pharmacology, and wrote multiple translations and commentaries on the works ofDioscorides.[1]
[edit]Notes
1. ^ a b c d Vernet, J. (2008) [1970-80]. "Ibn Juljul, Sulaymān Ibn Ḥasan". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com.
2. ^ Dietrich, A. (1971). "Ibn Djuldjul". Encyclopaedia of Islam. 3 (2nd ed.). Brill Academic Publishers. pp. 778–779.
[edit]See also
 List of Muslim scientists and scholars
[edit]External links
 Vernet, J. (2008) [1970-80]. "Ibn Juljul, Sulaymān Ibn Ḥasan". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com.
[hide]
 V

 T

 E
Medicine in the medieval Islamic world


Physicians
7th century  Al-Harith ibn Kalada and his son

 Abu Hafsa Yazid

 Bukhtishu

 Masarjawaih

 Ibn Abi Ramtha al-Tamimi

 Rufaida Al-Aslamia

 Ibn Uthal


8th century  Bukhtishu family

 Ja'far al-Sadiq


9th century  Albubather

 Bukhtishu family

 Jabril ibn Bukhtishu

 Jābir ibn Hayyān

 Hunayn ibn Ishaq and his son

 Yahya ibn Sarafyun

 Al-Kindi

 Masawaiyh
 Sabur ibn Sahl

 Ali ibn Sahl Rabban al-Tabari

 Al-Ruhawi

 Yuhanna ibn Bukhtishu


10th century  Qusta ibn Luqa

 Abu ul-Ala Shirazi

 Abul Hasan al-Tabari

 Al-Natili

 Qumri

 Abu Zayd al-Balkhi

 Isaac Israeli ben Solomon

 Ali ibn Abbas al-Majusi
 Abu Sahl 'Isa ibn Yahya al-Masihi

 Muvaffak

 Muhammad ibn Zakariya al-Razi

 Ibn Juljul

 Al-Zahrawi

 Ibn al-Jazzar

 Al-Kaŝkarī

 Ibn Abi al-Ashʿath
 Ibn al-Batriq

 Ibrahim ibn Baks


11th century  Abu Ubaid Juzjani

 Alhazen

 Ali ibn Ridwan

 Avicenna

 Ephraim ibn al-Za'faran

 Ibn al-Wafid

 Abdollah ibn Bukhtishu

 Ibn Butlan

 Ibn al-Kattani

 Ibn Jazla
 Masawaih al-Mardini

 Yusuf al-Ilaqi

 Ibn Al-Thahabi

 Ibn Abi Sadiq

 ʿAlī ibn ʿĪsā al-Kahhal


12th century  Abu al-Bayan ibn al-Mudawwar

 Ahmad ibn Farrokh

 Ismail Gorgani

 Ibn Hubal

 Zayn al-Din Gorgani

 Maimonides

 Serapion the Younger

 Ibn Zuhr
 Ya'qub ibn Ishaq al-Israili

 Abu Jafar ibn Harun of Trujillo

 Averroes

 Ibn Tufail

 Al-Ghafiqi

 Ibn Abi al-Hakam

 Abu'l-Barakāt al-Baghdādī
 Samauʼal Al-Maghribī

 Ibn al-Tilmīdh


13th century  Sa'ad al-Dawla

 Al-Shahrazuri

 Rashidun al-Suri

 Amin al-Din Rashid al-Din Vatvat

 Avraham son of Rambam

 Da'ud Abu al-Fadl

 Al-Dakhwar
 Ibn Abi Usaibia

 Joseph ben Judah of Ceuta

 Abd al-Latif al-Baghdadi (medieval writer)

 Ibn al-Nafis

 Zakariya al-Qazwini

 Najib ad-Din-e-Samarqandi
 Qotb al-Din Shirazi

 Ibn al-Quff


14th century  Muhammad ibn Mahmud Amuli

 Al-Nagawri

 Aqsara'i

 Zayn-e-Attar

 Mansur ibn Ilyas

 Jaghmini

 Mas‘ud ibn Muhammad Sijzi
 Najm al-Din Mahmud ibn Ilyas al-Shirazi

 Nakhshabi

 Sadid al-Din al-Kazaruni

 Yusuf ibn Ismail al-Kutubi

 Ibn al-Khatib

 Rashid-al-Din Hamadani


15th century  Abu Sa'id al-Afif

 Muhammad Ali Astarabadi

 Husayni Isfahani

 Burhan-ud-din Kermani

 Şerafeddin Sabuncuoğlu

 Muhammad ibn Yusuf al-Harawi
 Nurbakhshi

 Shaykh Muhammad ibn Thaleb


16th century  Hakim-e-Gilani

 Abul Qasim ibn Mohammed al-Ghassani

 Taqi al-Din Muhammad ibn Ma'ruf



Concepts  Psychology

 Ophthalmology


Works
 The Canon of Medicine

 Anatomy Charts of the Arabs

 The Book of Healing

 Book of the Ten Treatises of the Eye

 De Gradibus

 Al-Tasrif

 Zakhireye Khwarazmshahi
 Adab al-Tabib ("Practical Ethics of the Physician")


Centers  Bimaristan

 Nur al-Din Bimaristan

 Al-'Adudi


Influences  Ancient Greek medicine


Influenced  Medical Renaissance

 Ibn Sina Academy of Medieval Medicine and Sciences


View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)
Submit ratings
Categories:
• 944 births
• 994 deaths
• Muslim historians
• 10th-century historians
• Medieval Arab and Moorish physicians of Spain
• 10th-century physicians
• Physicians of medieval Islam
• Pharmacologists of medieval Islam


قس اردو

سلیمان بن جلجل، اندلسی قرطبی طبیب تھے، چوتھی صدی ہجری کے اواسط میں شہرت پائی، بہت ساری تصانیف کا ترجمہ کیا جن میں قابلِ ذکر 340 ہجری میں یونانی طبیب دیسقوریدس کی کتاب “الادویہ البسیطہ” ہے، ان کی تصانیف میں “طبقات الاطباء والحکماء” ہے جسے فؤاد سید نے قاہرہ میں 1955 عیسوی کو شائع کرایا.
زمرہ جات:
• طبیب
• عرب شخصیات