پنجه مریم کف مریم عربی پنچ انگشت گیاه زنان ویتاگنوس

پَنْجۀ مَرْیَم، نام فارسی گیاه خودرو و پایدار بخور مریم در طب سنتی. در سبب نام‌گذاری این گیاه و انتساب آن به مریم گفته‌اند که چون در بیابان حضرت مریم را دردزایمان گرفت، در زیر درخت خرمایی گیاه خودرویی را چنگ زد و در پنجۀ خود گرفت و فشرد تا حضرت عیسی(ع) را به دنیا آورد. از آن‌رو، این گیاه به نام او شهرت یافته است(دانلدسن، 27؛ برهان...، ذیل بخور مریم، نیز پنجۀ مریم؛ آنندراج؛ نیز نک‍: شکورزاده، 134، حاشیۀ 2).
در فرهنگ پزشکی اسلامی و فرهنگ و ادب فارسی گیاهانی چند از نوع سیکلامِن1(در زبان عامه سیکلَمه) و پارثنیوم2 به پنجۀ مریم یا شجرۀ مریم معروف‌اند(زریاب، 368؛ شلیمر، 175). آن را چنگ مریم هم نامیده‌اند(فرهنگ جهانگیری، 3(2)/507؛ فرهنگ رشیدی، نیز نک‍: کتیرایی، 267؛ شکورزاده، همانجا). در متون دارو پزشکی اسلامی کهن گیاهانی مانند بَنْجَنْگُشْت [= پنج انگشت، صورت عربی آن فنجنکشت و بنجنکشت]، شجرۀ مریم، کَفّ مریم[دست مریم]، کَفّ العَذراء [دست دوشیزه، کنایه از مریم عذرا یا مریم باکره]، کف عائشه، کف الکلب، کف الاسد، کف السَبُع و... را نیز به گیاه بخور مریم اطلاق کرده‌اند(انطاکی، 273؛ ابن‌بیطار، 3/55، 4/74؛ حکیم مؤمن، 44؛ نیز نک‍: غسانی، 200). برخی از گیاهان، به ویژه پنجنگشت را گیاهانی جدا از بخور مریم یا پنجۀ مریم باید دانست(نک‍: ابن‌سینا، الرسالة...، 141؛ ابن‌بیطار، 1/115). اعلم(ص118)پنجۀ مریم را ترجمۀ کف مریم عربی و غیر از بخور مریم می‌داند.
خانواده: پنجۀ مریم یا بخور مریم گیاهی است علفی به نام سیکلامن از خانوادۀ پریمولاسه3 و از تیرۀ پامچال(عماد، 6/33؛ دایرةالمعارف...، 1/1411). این گیاه ساقه‌ای غده‌ای و زیرزمینی و برگهایی پهن و قلبی شکل یا کنارۀ دندانه‌دار به رنگ‌های سبز روشن یا نقره‌ای، و گلهایی سرخ و سرنگون در میان برگها دارد و از این‌رو، در فارسی به گل نگونسار هم معروف است(زرگری، 2/283؛ آمریکانا، VIII/361؛ برای شرح این گیاه، نک‍: ابوالخیر، 1/82).
از این گیاه 12 نوع شناخته شده است(آمریکانا، همانجا). مایرهوف براساس نوشتۀ گیاه ـ داروشناسان اسلامی بخور مریم و شجرۀ مریم را به 10 نوع گیاه مختلف مانند آذریون، کف‌الاسد، عرطنیثا و... اطلاق کرده است(نک‍: امیری، 52؛ اعلم، 117). مشهورترین نوع این گیاه در آمریکا می‌روید که به آن سیکلامن پرسیکوم4 (پارسی) می‌گویند(آمریکانا، همانجا).
پنجۀ مریم یا بخور مریم در انگلستان به «نان خوک5» معروف است(شلیمر، دانلدسن، همانجاها؛ قس: «خُبزالخنزیر» [نان خوک] «خیز القرود» [نان بوزینگان] در شام، «خبز المشایخ» [نان پیران] در افریقا، مثلاً نک‍: انطاکی، 69، 137؛ دیسقوریدس، 79؛ ابن‌بیطار، 1/84؛ میرحیدر، 208).
مردم جزیرۀ ابن‌عمر در عراق آن را عرطنیثا(بیرونی، 117؛ ابوالخیر، 1/82، 2/452؛ نیز نک‍: ابن‌میمون، 32، که عرطنیثا را همان خبزالقرود دانسته است). مردم اندلس جرجریتیه(همو، 9)، مردم مصر حب‌الغول، و اهل مغرب کافوریه می‌نامیده‌اند(ابن‌بیطار، 3/55). نام بخور مریم را دیسقوریدس(همانجا) به زبان ققلامینوس6، و ابن میمون(همانجا) قوقلامیتوس آورده‌اند و با شجرۀ مریم که آن را نیز فقلامینوس خوانده‌اند(ابوالخیر، همانجا) متفاوت دانسته و گفته‌اند که چون برگ آن به شکل پنجه است، آن را «کف الاسد» هم خوانده‌اند. ابن میمون(ص33) و انطاکی(ص273)کف الجذماء [دست جذام‌دار] را گیاه پنجنگشت دانسته‌اند و ابن‌بیطار(4/74) پنجنگشت را نام فارسی کف‌مریم یا اصابع صفر شناخته است. برخی پنجنگشت را همان بِنْطافلون (به معنای 5 برگ) دانسته‌اند(نک‍: ابن‌میمون، همانجا). شماری از قدما گیاه اسفند یا حرمل را نیز بخور مریم یا پنجۀ مریم پنداشته‌اند، در صورتی که بیرونی در الصیدنه این انتساب را نادرست می‌داند(همانجا؛ نیز نک‍: ه‍ د، اسفند).
گسترۀ رویش: این گیاه را از گیاهان بومی منطقۀ قفقاز و مدیترانه دانسته‌اند(آمریکانا، همانجا). در ایران بیشتر در نواحی کوهستانی(زرگری، 2/284) شمال کشور مانند گرگان، گیلان، مازندران، و نواحی غرب مانند کردستان می‌روید(برای اطلاع تفصیلی از پراکندگی این گیاه در شمال و غرب ایران، نک‍: عماد، 6/33-34). بیابانها و تپه‌های سرزمین عربستان را نیز از رویشگاههای این گیاه نام برده‌اند(دانلدسن، همانجا). پلینی جاهای سایه‌دار را محل رویش سیکلمان می‌داند(VII/221).
خواص دارویی: از دیرباز پنجۀ مریم در زمرۀ گیاهان دارویی شناخته شده بوده است. گیاه ـ دارو پزشکان جهان‌باستان و جامعه‌های ایرانی ـ اسلامی با این گیاه آشنایی داشتند و به تجربه به خواص سودمند و زیان‌رسان اجزاء آن مانند ساقه، ریشه، برگ و گل در کاربردهای پزشکی پی برده بودند. با نگاهی گذرا به متون گیاه ـ دارونامه‌ها و پزشکی نامه‌ها می‌توان با خواص دارویی ـ درمانی و چگونگی کاربرد این گیاه آشنا شد.
پلینی طبیعی‌دان رومی سدۀ نخست میلادی به سودمندی ریشۀ سیکلمان در رفع گزیدگیهای هر نوع ماری اشاره دارد و می‌نویسد که ریشۀ گیاه کیفیت سمی دارد و اگر زن آبستن پا روی آن بگذارد، سقط‌جنین خواهد کرد(همانجا). پزشکان جهان اسلام نیز کاربرد اجزاء مختلف این گیاه را در درمان برخی بیماریها سودمند می‌دانستند. ابومنصور هروی(ص59) خواص درمانی آن را چنین آورده است: از میان بردن جراحتها و گشودن خوک [واژۀ فارسی خنزیر یا خنازیر: غده‌های چرکین زیر گلو]، نرم کردن اندام و گشودن عصبِ بر یکدیگر افتاده، کاستن و دفع آب جمع شده در چشم و از میان بردن تاریکی چشم با کشیدن بخور مریم آمیخته با انگبین اندر چشم، پاک کردن مغز با چکاندن آن در بینی، از میان بردن صُداع(سردرد) که از سردی بُوَد، گشودن حیض و افکندن کودک از راه کاربرد شیاف آن، بیرون کردن یرقان همراه عرق از بدن و زدودن کَلَف(ظاهراً کَک و مَک) و نَمَش(لکه‌‌های سرخ و سیاهی که روی پوست ظاهر گردد و آن را کنجده خوانند، نک‍: امیری، 507) و درمان داءالثعلب(بیماری ریزش موی سر و ابرو و ریش و برهنه شدن پوست آنها).
از خواص درمانی دیگر گیاه پنجۀ مریم می‌توان به درمان زکام با بوییدن بخور آن(اسحاق، 431)، آسان کردن درد زایش با برداشتن فرزجۀ [= پرزجه: شیاف]آن(ابن‌سینا، القانون، 3(3)/584)، افزودن بول و گشودن طمث، قطع جریان خون بواسیر با گذاشتن ضماد گیاه بر آن، رفع اورام مقعد، زخمها، غدد و ورمهای دیگر، تسکین درد نیش حشرات(غسانی، 344) و دفع قولنج با حقنه [= اماله]کردن(اخوینی، 434؛ برای اطلاعات بیشتر دربارۀ خواص درمانی و کاربرد این گیاه در متون گیاه ـ دارویی قدیم، نک‍: ابن‌بیطار، 1/48-85، جم‍؛ غسانی، 201؛ انطاکی، 1/69؛ حکیم مؤمن، 44). نویسندگان گیاه ـ دارو پزشکی معاصر نیز به خواص درمانی و کاربردهای طبی این گیاه در درمان برخی بیماریها اشاره کرده‌اند(برای آگاهی بیشتر، نک‍: زرگری، همانجا؛ عماد، 6/34).
قداست: در فرهنگ عامه هر گیاه به ذات خود مقدس و از لحاظ معنوی ارزشمند و معتبر نیست. ارزش قدسیانۀ گیاهان به رابطه و پیوند آنها به شخصی مقدس، به یک نمونۀ مثالی و یا مجموعه‌ای از اعمال آیینی و تکرار عباراتی که می‌پندارند گیاهان را از عالم مادی غیرمقدس جدا می‌کند، وابسته است(برای موضوع، نک‍: الیاده، 296). گیاهانی که مردم آنها را دارای نیروی ورای طبیعی و خاصیتهای جادویی ـ درمانی می‌پندارند، به قدیسان پیوند می‌دهند(یادداشتهای مؤلف). به نظر وسترمارک نیروی سود رسان‌گیاه زمانی مقدس و برکت‌زا به شمار می‌آید که به آن همچون نیرویی کم‌وبیش رازآمیز، حیرت‌انگیز و اعجاب‌آور و «ورای طبیعی» نگریسته شود و نه همچون نیرویی عادی، متعارف و «خاکی»(ص119).
در جهان اسلام حضرت مریم(ع) را مانند حضرت فاطمه(ع) پاک و مقدس و برکت‌زا می‌انگارند و زنان هنگامی که مشکل و نیازی دارند، معمولاً به او نیز همچون حضرت فاطمه(ع) متوسل می‌شوند. مثلاً زنان مسلمان و مسیحی سترون برای از میان بردن بیماری نازایی خود به «حمام سِتّی مریم»(حمام مریم‌بانو) در قدس، نزدیک دروازۀ استفن مقدس می‌روند، به این باور که حضرت مریم در آن حمام خود را شسته است(EI2, VI/631).
ارزش و اعتبار قدسیانه و پیشگیرانۀ گیاه پنجۀ مریم، هم به سبب ارتباط این گیاه با عدد 5 و هم به سبب پیوندش با دست یا پنجۀ حضرت مریم(ع)، عذرای مقدس است. 5 در میان مردم برخی سرزمینهای مسلمان‌نشین، همچون دورۀ باستان با توجه به آنکه پنجۀ دست همچون عامل دفاعی در برابر چشم‌زخم به کار می‌رفته، ارزش جادویی داشته است. یکی از روشهای کارآمد برای دفاع در برابر چشم‌بد میان مردم، به ویژه میان مردم افریقای شمالی و برخی بخشهای خاورمیانه، دراز کردن دست راست با پنجه‌های گشوده به سوی کسی است که احتمال می‌رود آسیبی از نگاهش برسد(EI2, IV/1009؛ وسترمارک، 27؛ نیز نک‍: ه‍ د، پنجه).
هرچند تصور می‌رود که به کار بردن پنجۀ مریم برای دور کردن چشم بد پیشینۀ خیلی درازی نداشته باشد، اما استفاده از آن همچون تهویذ یا افسونِ زایش به هنگام زایمان زن به کار می‌رفته است(EI2, VI/631). در خواص جادویی تعویذ پنجۀ مریم نوشته‌اند که برای آسان‌زایی زن آبستن پنجۀ مریم را در پیش روی او در آب اندازند و بخیسانند(همانجا؛ آنندراج) و یا آب آن را به زن بنوشانند(دانلدسن، 27) و یا هنگام خیساندن اذان گویند(هدایت، 35). همان‌طور که گیاه پنجنگشت را نماد «کاهش شهوت» دانسته و نوشته‌اند که زاهدان ترسا بر فرشی که از گیاه پنجنگشت سازند، نشینند و در سفر نیز عصایی از چوب آن در دست گیرند، به این باور که از «قوت شهوات» آنها بکاهد(بیرونی، 154)؛ پنجۀ مریم(سیکلامن)را نماد شهوت دانسته‌اند و گفته‌اند که در قدیم از ریشۀ آن آشام عشق می‌ساختند(هال، 282).
همانندها: گیاهان دیگری نیز هستند که به حضرت مریم مقدس منتسب‌اند و به نام او نامیده می‌شوند. در میان این گیاهان این نمونه‌ها را که پیش‌تر به برخی از آنها اشاره شد، می‌توان یاد کرد:
کف مریم[دست مریم]، یکی از انواع ویتکس7(زریاب، 368، حاشیۀ 1)که در میان مسلمانان به کف فاطمه شهرت دارد. این گیاه را در مصر به نام کف مریم و یا کف فاطمه بنت‌النبی(ص) می‌فروشند. هنوز هم این گیاه را در مصر می‌توان یافت، لیکن کاربرد عمومی آن ظاهراً منسوخ شده است(EI2، همانجا).
کف العَذراء8، دانه‌های خشکی که در صحراها پراکنده است و سالها دوام می‌یابد. این دانه‌ها به مشت دست شباهت دارند و همچون تعویذ در برابر چشم بد به کار می‌رفته است. این گیاه را کنده‌کاری و نقاشی می‌کنند یا همچون طلسم به کار می‌برند ودر جهان اسلام به کف فاطمه معروف است(EI2, IV/1009, VI/631).
نِوَند یا نیوند، گیاهی از انواع حرمل یا اسفند که به عربی حب المِحلب خوانده می‌شود. این گیاه نیز به حضرت مریم(ع)منتسب است و به «نیوندمریم» شهرت دارد(برهان، 4/2240؛ نیز نک‍: ه‍ د، اسفند).
مریمیه یا مِرامیه، گیاهی خوشبو که گفته‌اند رایحۀ خود را از حضرت مریم به هنگامی که پیشانی را با برگهای آن پاک کرد، گرفته است(EI2, VI/631).
مآخذ: آنندراج، محمدپادشاه، به کوشش محمددبیرسیاقی، تهران، 1336ش؛ ابن‌بیطار، عبدالله، الجامع‌لمفردات‌الادویة و الاغذیة، قاهره، 1291ق؛ ابن‌سینا، الرسالة‌الالواحیة، به کوشش یسریٰ عبدالغنی عبدالله، بیروت، 1411ق/1991م؛ همو، القانون، بیروت، 1403ق؛ ابن‌میمون، موسیٰ، شرح اسماء العقار، به کوشش ماکس مایرهوف، قاهره، 1420ق/2000م؛ ابوالخیر اشبیلی، عمدةالطیب فی معرفةالنبات، به کوشش محمد عربی خطابی، بیروت، 1995م؛ ابومنصور موفق هروی، الابنیة عن حقائق الادویة، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، 1346ش؛ اخوینی، ربیع، هدایة المتعلمین، به کوشش جلال متینی، مشهد، 1344ش؛ اسحاق‌بن‌سلیمان، الاغذیة و الادویة، به کوشش محمد صباح، بیروت، 1412ق/1992م؛ اعلم، هوشنگ، جستارهایی در تاریخ علوم دورۀ اسلامی، تهران، 1381ش؛ امیری، منوچهر، فرهنگ داروها و واژه‌های دشوار، تهران، 1353ش؛ انطاکی، داوود، تذکرةاولی الالباب، قاهره، 1302ق؛ برهان‌قاطع، محمدحسین بن‌خلف‌تبریزی، به کوشش محمدمعین، تهران، 1330ش؛ بیرونی، ابوریحان، صیدنه، ترجمۀ کهن فارسی از ابوبکر کاسانی، به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، 1352ش؛ حکیم، مؤمن، محمد، تحفه، تهران، 1402ق؛ دایرةالمعارف فارسی؛ زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، 1347ش؛ زریاب، عباس، تعلیقات بر الصیدنۀ ابوریحان بیرونی، تهران، 1370ش؛ شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم مردم خراسان، تهران، 1363ش؛ عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، 1379ش؛ غسانی، ابوالقاسم، حدیقةالازهار فی ماهیة العشب و العقار، به کوشش محمد عربی خطابی، بیروت، 1405ق/1985م؛ فرهنگ جهانگیری، حسین‌بن حسن انجو شیرازی، به کوشش رحیم عفیفی، مشهد، 1351ش؛ فرهنگ رشیدی، عبدالرشید تتوی، به کوشش محمد عباسی، تهران، 1337ش؛ قرآن مجید، کتیرایی، محمود، از خشت تا خشت، تهران، 1348ش؛ گلریز، محمدعلی، مینودر، قزوین، 1368ش؛ لغت‌نامۀ دهخدا؛ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، 1373ش؛ هال، جیمز، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران، 1380ش؛ هدایت، صادق، نیرنگستان، تهران، 1334ش؛ یادداشتهای مؤلف؛ نیز:
Americana; Dioscorides, C., Materia Medica…, ed., M. Nazir Sankary, Aleppo, 1989; Donaldson, B. A., The Wild Rue, London, 1938; EI2; Eliade, M., Patterns in Comparative Religion, tr. R. Sheed, London, 1971; Pliny, Natural History, tr. W. H. S. Jones, London, 1956; Schlimmer, L., Terminologie médico-pharmaceutique, Tehran, 1970; Westermarck, E., Pagan Survivals in Mohammedan Civilisation, Amsterdam, 1973.
علی بلوکباشی




















1. cyclammen 2. parthenium 3. primulaceae/cyclammen europaeum 4. cyclamen persicum 5. sowbread 6. kuklaminos 7. vitex 8. anastatica hierochuntia, cruciferae

قس پنج انگشت ویکی پدیا

پنج انگشت (نام علمی: Vitex agnus-castus) درختچه زیبایی به ارتفاع یک متر و نیم است که به علت گل‌های زیبایی که دارد گاه به عنوان گیاه تزئینی کاشته می شود. بدین علت به آن پنج انگشت گویند که برگ‌های آن پنجه ای و پنج تایی است. گل‌های آن به رنگ آبی و شبیه سنبله ای دراز است که سپس تبدیل به گل می شود. این گیاه را فلفل بیابانی نیز می نامند و در بسیاری از مناطق ایران می روید.[۱]
محتویات [نمایش]
تاریخچه [ویرایش]

در گذشته اعتقاد داشتند که این گیاه باعث کاهش میل جنسی می‌شود و به همین دلیل در قرون وسطی راهبان روی برگهای این گیاه تفکر می کردند و به همن دلیل نام دیگر این گیاه به پاکدامنی(chasteberry)مربوط می شود. با این وجود امروزه مشخص شده است که این گیاه اثری بر میل جنسی ندارد.[۲]
خواص دارویی [ویرایش]

میوه این گیاه قابض است و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می کند. افرادی که دچار بواسیر یا شقاق باشند می توانند از اثرات درمانی آن سود بجویند و در جوشانده این گیاه بنشینند تا عارضه برطرف شود. ضماد میوه و برگ آن ادرار را افزایش می دهد و مقدار زیاد آن برای کلیه مضر است. این گیاه در درمان سر درد هم مفید است. این دارو جهت رفع اختلالات قاعدگی و یائسگی به کار می‌رود. پنج انگشت، گیاه بسیار مؤثری برای درمان اختلالات قاعدگی است. از گیاه پنچ انگشت، داروهایی به نامهای ویتاگنوس ( VITAGNUS ) و آگنوگل(Agnugol) تهیه کرده اند که عصاره خشک این گیاه می‌باشد. میوه این گیاه اثرات درمانی زیادی برای رحم دارد. قاعدگی را تنظیم می‌کند و برگ این گیاه ورم‌های رحمی را بهبود می بخشد و عفونت را پاک می سازد. فواید آن به قدری زیاد است که از این گیاه در قرص‌های گیاهی مورداستفاده برای تنظیم قاعدگی و کاهش خونریزی استفاده می شود.[۱]
داروشناسی [ویرایش]

مکانیسم دقیق اثر این گیاه مشخص نیست ولی مطالعات نشان داده است که این گیاه تحریک کننده(agonist) گیرنده‌های دوپامین نوع دوم(D2) است و باعث کاهش ترشح پرولاکتین می شود.[۳][۴] به نظرمی‌رسد گیاه پنج انگشت با اثر بر محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز اثر خود را اعمال می‌کند. این گیاه باعث کاهش آزاد شدن FSH* و افزایش آزاد شدن LH** و پرولاکتین از هیپوفیز می‌گردد. هورمون‌های FSH و LH در تولید استروژن ( هورمون جنسی زنانه ) از تخمدان‌ها و دوره تخمک گذاری در خانم‌ها موثرند. مطالعات نشان داده است که گیاه پنج‌انگشت حاوی ترکیبات استروژنیک نمی‌باشد و مستقیماً بر روی تخمدان‌ها تاثیر نمی‌گذارد.[۱] برخی مطالعات هم اثر این گیاه بر گیرنده‌های اوپیوئیدی را نشان داده اند.[۵][۶]
منابع [ویرایش]

↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ "گیاه پنج انگشت". سایت تبیان. http://www.tebyan.net/Nutrition_Health/(Foods)/vegetables/2005/6/18/11820.html.
↑ "Chasteberry: Benefits and Side Effects". http://vitamins.ultimatefatburner.com/chasteberry.html.
↑ "Pharmacological activities of Vitex agnus-castus extracts in vitro.". http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11081988.
↑ "Chaste tree (Vitex agnus-castus)--pharmacology and clinical indications.". http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12809367.
↑ "Vitex agnus-castus (Chaste Tree): Pharmacological and Clinical Data". http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/bk-1998-0691.ch021.
↑ "Activation of the μ-opiate receptor by Vitex agnus-castus methanol extracts: Implication for its use in PMS". http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6T8D-4J3WSBJ-2&_user=10&_coverDate=06%2F30%2F2006&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1415122669&_rerunOrigin=google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=b7450eade4a70a6c3d33b5823633c071.
[نمایش]
ن • ب • و
گیاهان دارویی و ادویه‌جات
[نمایش]
ن • ب • و
کوه‌های افغانستان
[نمایش]
ن • ب • و
کوه‌های ایران
رده‌ها: گیاهان بر پایه اقلیم گیاهان دارویی گیاهان طبی نعناعیان

قس عربی

کف مریم ( الاسم العلمی:Vitex agnus-castus)، هی شجیرة یصل طولها من 2الى 4 أمتار سریعة النمو، کثیرة التفرع من القاعدة. أورقها کفیة متساقطة رمادیة فضیة وریقاتها 5-7 وریقات. أما أزهرها قمیة متجمعة صغیرة جدا بیضاء. ثمارها سوداء صغیرة بقطر نصف سم.
تستطیع الشجیرة أن تتحمل حرارة قدرها 40 -45 درجة مئویة، تتحمل الصقیع والتعرض لأشعة الشمس المباشرة. کما أنها جیدة التحمل للجفاف والریاح.تحتاج إلى تربة رطبة عمیقة جیدة الصرف وتتحمل الملوحة حتى 5.000-6.500جزء فی الملیون. تزرع للزینة فی الحدائق والمنتزهات والشوارع وتصلح لعمل الاسیجة یستخلص من هذا النبات مادة فعالة لأمراض العیون وأمراض المعدة. ویکون تکاثرها بواسطة العقل والبذور.
[عدل]مراجع

الاشجار والشجیرات د.طارق القیعی
هذه بذرة مقالة عن نبات تحتاج للنمو والتحسین، فساهم فی إثرائها بالمشارکة فی تحریرها.
تصنیفات: نباتات حسب المناخنباتاتنباتات طبیةالفصیلة الشفویة

Vitex agnus-castus, also called Vitex, Chaste Tree, Chasteberry, Abraham's Balm[1] or Monk's Pepper, is a native of the Mediterranean region. It is one of the few temperate-zone species of Vitex, which is on the whole a genus of tropical and sub-tropical flowering plants.[2] Theophrastus mentioned the shrub several times, as agnos (άγνος) in Enquiry into Plants.[3] Vitex, its name in Pliny the Elder, is derived from the Latin vieo, meaning to weave or to tie up, a reference to the use of Vitex agnus-castus in basketry.[4] Its macaronic specific name repeats "chaste" in both Greek and Latin.
Confusion with Vitex on the part of early settlers in the West Indies may have given to Ricinus communis the name "Castor-oil plant".[5] Or the name "castor oil" might have come from its use as a replacement for castoreum.[6]
Contents [show]
[edit]Cultivation

Vitex agnus-castus is widely cultivated in warm temperate and subtropical regions for its delicate-textured aromatic foliage and butterfly attracting[7] spikes of lavender flowers in late summer in cooler climates. It grows to a height of 1–5 meters. It requires full sun or partial shade along with well-drained soil. Under ideal conditions it is hardy to USDA Zone 7, on the south shore of Long Island and Nantucket on the East Coast of North America and in the southwest of England.[8]
[edit]Herbal uses

Vitex, also a traditional plant in Africa, is a little-known fruit plant that has potential to improve nutrition, boost food security, foster rural development and support sustainable landcare.[9]
The leaves and tender stem growth of the upper 10 cm (4 inches), along with the flowers and ripening seeds, are harvested for medicinal purposes. The berries are harvested by gently rubbing the berries loose from the stem. The leaves, flowers, and/or berries may be consumed as a decoction, traditional tincture, cider vinegar tincture, syrup, elixir, or simply eaten straight off the plant as a medicinal food.[10] A popular way of taking Vitex is on awakening as a simple 1:1 fluid extract, which is said to interact with hormonal circadian rhythms most effectively.[11]
The berries are considered a tonic herb for both the male and female reproductive systems. The leaves are believed to have the same effect but to a lesser degree.[10][11]
In ancient times it was believed to be an anaphrodisiac, hence the name chaste tree. Pliny, in his Historia Naturalis, reports the use of stems and leaves of this plant by women as bedding "to cool the heat of lust" during the time of the Thesmophoria, when Athenian women left their husbands' beds to remain ritually chaste. At the end of the thirteenth century John Trevisa reports of it "the herbe agnus-castus is always grene, and the flowre therof is namly callyd Agnus Castus, for wyth smel and vse it maketh men chaste as a lombe".[12] Chaucer, in "The Flower and the Leaf," refers to it as an attribute of the chaste Diana, and in the 16th century the English herbalist William Turner reports the same anaphrodisiac properties of the seed, both fried and not fried. More recently, this plant has been called monk's pepper in the thought that it was used as anti-libido medicine by monks to aid their attempts to remain chaste. There are disputed accounts regarding its actual action on libido, with some claims that it is anaphrodisiac and others that it is aphrodisiac. Because of the complex mechanism of action it can be probably both, depending on concentration of the extract and physiologic variables (see below).
[edit]Medical use



Close up of vitex-agnus-castus-flowers with bumblebee.
Clinical studies have demonstrated effectivness of standardised and controlled medications produced from extract of the plant in the management of premenstrual stress syndrome (PMS),[13][14][15] and cyclical breast pain (mastalgia).[16] The medication is recommended in Germany.[17][18]
[edit]Mechanism of action
The mechanism of action is not exactly understood[19] but it is assumed that it has dopaminergic effects resulting in changes of prolactin secretion. At low doses, such as might have been used in previous centuries for suppression of sexual desire, it inhibits activation of dopamine 2 receptor by competitive binding, causing a slight increase in release of prolactin. In higher concentrations, as in modern extracts, the binding activity is sufficient to reduce the release of prolactin. A study has found that treatment of 20 healthy men with higher doses of Vitex agnus-castus was associated with a slight reduction of prolactin levels, whereas lower doses caused a slight increase as compared to doses of placebo.[20] A decrease of prolactin will influence levels of Follicle-stimulating hormone (FSH) and estrogen in women; and testosterone in men. Dopaminergic compounds (diterpenes with prolactin-suppressive effects that were almost identical in their prolactin-suppressive properties than dopamine itself) present in Vitex agnus castus seem likely to be the clinically important compounds which improve premenstrual mastodynia and possibly also psycho-somatic symptoms of PMS.[21]
[edit]Chemical analysis
Flavonoids, alkaloids, diterpenoids, vitexin, casticin and steroidal hormone precursors have been identified in the chemical analysis of Vitex agnus-castus.[20] It is believed that some of these compounds work on the pituitary gland which would explain its effects on hormonal levels. A study has shown that extracts of the fruit of VAC can bind to opiate receptors; this could explain why intake of VAC reduces PMS discomforts.[22]
[edit]Current uses
Vitex agnus-castus is used to alleviate symptoms of various gynecological problems. All evidence is limited to standardised controlled extracts such as used in Germany, different extracts or herbal mixes may have significantly different properties and safety issues. Some of the modern uses include premenstrual syndrome, abnormal uterine bleeding disorders, mastodynia, and increased lactation.[23]
Good evidence and safety exists for these uses:[17]
PMS[13][14][15]
Cyclical mastalgia[16]
Mild hyperprolactinemia[24]
Luteal phase defect
No specific clinical studies but use partially supported by clinical evidence on symptoms and mechanism of action:
Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS), improvement of symptoms
Uterine fibroids, control of bleeding symptoms
Emerging uses:
Menopause, mechanism of action completely unclear.[citation needed]
Prostate disorders, Rarely used,[25][26] but given its mode of action theoretically interesting,[27][28]
[edit]Contraindications
It is recommended that Vitex agnus-castus be avoided during pregnancy due to the possibility of complications.[17][29]
[edit]Other uses

Historical uses, uses outside the scope of medicine.
Galactagogue, historical usage in very low concentrations and not advisable today.[30] However one recent study did find "Oral administration of 70 mg/kg/day of Vitex agnus-castus extract in lactation stages, significantly increased serum prolactin, compared with the control group of rats."[31]
Potential use as an insect repellent[32]
Used in supplements for male bodybuilders as a secondary component because of its effects on testosterone levels.[20]
[edit]External links

Medicine Docs - vitex agnus-castus
[edit]References

^ New English Dictionary, s.v. "Chaste-tree".
^ David J. Mabberley. 2008. Mabberley's Plant-Book third edition (2008). Cambridge University Press: UK.
^ Pliny reports that some Greeks called it lygos, others agnos.
^ Umberto Quattrocchi. 2000. CRC World Dictionary of Plant Names volume I, page 91. CRC Press: Boca Raton; New York; Washington,DC;, USA. London, UK. ISBN 978-0-8493-2673-8 (set).
^ Coats (1964) 1992.
^ http://www.billcasselman.com/cwod_archive/beaver_castor_two.htm
^ Soule, J.A. 2012. Butterfly Gardening in Southern Arizona. Tierra del Soule Press, Tucson, AZ
^ United States Department of Agriculture. "Vitex Agnus-Castus Profile". Retrieved 15 July 2012.
^ National Research Council (2008-01-25). "Chocolate Berries". Lost Crops of Africa: Volume III: Fruits. Lost Crops of Africa. 3. National Academies Press. ISBN 978-0-309-10596-5. Retrieved 2008-07-17.
^ a b Hartung, T., 2000. Growing 101 Herbs That Heal. Storey Books. ISBN 1-58017-215-6
^ a b Chevallier, A., 2000. Encyclopedia of Herbal Medicine. Dorling Kindersley. ISBN 0-7894-6783-6
^ Trevisa, quoted in The New English Dictionary; the misconnection of agnus, for agnos with agnus "lamb" is misleading: "it has nothing to do with the Latin agnus, a lamb," Alice M. Coats notes (Coats, Garden Shrubs and Their Histories [1964] 1992, s.v. "Vitex").
^ a b Wuttke, W; Jarry H, Christoffel V, Spengler B, Seidlová-Wuttke D. (May 2003). "Chaste tree (Vitex agnus-castus)--pharmacology and clinical indications". Exp Clin Endocrinol Diabetes 10 (4): 348–57. PMID 12809367.
^ a b Schellenberg, R. (20 January 2001). "Treatment for the premenstrual syndrome with agnus castus fruit extract: prospective, randomised, placebo controlled study". British Medical Journal 322 (7279): 134–7. doi:10.1136/bmj.322.7279.134. PMC 26589. PMID 11159568.
^ a b Berger, D; Schaffner W, Schrader E, Meier B, Brattström A (November 2000). "Efficacy of Vitex agnus castus L. extract Ze 440 in patients with pre-menstrual syndrome (PMS)". Arch Gynecol Obstet. 264 (3): 150–3. doi:10.1007/s004040000123. PMID 11129515.
^ a b Carmichael, A.; Carmichael, (2008). "Can Vitex Agnus Castus be Used for the Treatment of Mastalgia? What is the Current Evidence?". Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM 5 (3): 247–250. doi:10.1093/ecam/nem074. PMC 2529385. PMID 18830450. edit
^ a b c Daniele, C.; Thompson Coon J, Pittler MH, Ernst E. (2005). "Vitex agnus castus: a systematic review of adverse events". Drug Safety 28 (4): 319–32. doi:10.2165/00002018-200528040-00004. PMID 15783241.
^ Axel Valet; Kay Goerke; Joachim Steller (2003). Klinikleitfaden Gynäkologie Geburtshilfe. Untersuchung. Diagnostik. Therapie. Notfall.. Urban & Fischer. ISBN 3-437-22211-2.
^ "Opioidergic mechanisms underlying the actions of Vitex agnus-castus L.", Biochemical Pharmacology. 2011 Jan 1;81(1):170-7 Authors: Webster DE, He Y, Chen SN, Pauli GF, Farnsworth NR, Wang ZJ
^ a b c Merz, PG; Gorkow C, Schrödter A, Rietbrock S, Sieder C, Loew D, Dericks-Tan JS, Taubert HD (1996). "The effects of a special Agnus castus extract (BP1095E1) on prolactin secretion in healthy male subjects". Exp Clin Endocrinol Diabetes 04 (6): 447–53. doi:10.1055/s-0029-1211483. PMID 9021345.
^ Wuttke W et al "Chaste tree (Vitex agnus-castus)--pharmacology and clinical indications". Phytomedicine. 2003 May;10(4):348-57.
^ Webster, D.E.; J. Lu, S.-N. Chen, N.R. Farnsworth and Z. Jim Wang (2006). "Activation of the μ-opiate receptor by Vitex agnus-castus methanol extracts: Implication for its use in PMS". Journal of Ethnopharmacology 106 (2): 216–221. doi:10.1016/j.jep.2005.12.025. PMID 16439081.
^ Meschino Health. "Chaste Tree (Vitex Agnus-Castus)". Retrieved 15 July 2012.
^ Kilicdag, E.; Tarim, E.; Bagis, T.; Erkanli, S.; Aslan, E.; Ozsahin, K.; Kuscu, E. (2004). "Fructus agni casti and bromocriptine for treatment of hyperprolactinemia and mastalgia". International journal of gynaecology and obstetrics: the official organ of the International Federation of Gynaecology and Obstetrics 85 (3): 292–293. doi:10.1016/j.ijgo.2004.01.001. PMID 15145274. edit
^ A Vitex agnus-castus extract inhibits cell growth and induces apoptosis in prostate epithelial cell lines Weisskopf M., Schaffner W., Jundt G., Sulser T., Wyler S., Tullberg-Reinert H. Planta Medica 2005 71:10 (910-916)
^ Treatment of hot flushes in breast and prostate cancer Adelson K.B., Loprinzi C.L., Hershman D.L. Expert Opinion on Pharmacotherapy 2005 6:7 (1095-1106)
^ New indication for Vitex agnus-castus extract? Ambrosius F. Zeitschrift fur Phytotherapie 2006 27:2 (95)
^ Phytotherapy of benign prostatic hyperplasia Goetz P. Phytotherapie 2009 7:5 (275-278)
^ "Chaste Tree". Drugs.com. Retrieved 2007-11-11.
^ Roemheld-Hamm, B. (1 September 2005). "Chasteberry". Am Fam Physician 72 (5): 821–4. PMID 16156340.
^ Effect of Vitex agnus - Castus L. leaf and fruit flavonoidal extracts on serum prolactin concentration Azadbakht M., Baheddini A., Shorideh S.M., Naserzadeh A. Journal of Medicinal Plants 2005 4:16 (56-61)
^ Mehlhorn, H.; Schmahl,-G; Schmidt,-J (2005). "Extract of the seeds of the plant Vitex agnus castus proven to be highly efficacious as a repellent against ticks, fleas, mosquitoes and biting flies". Parasitol-Res. 95 (5): 363–5. doi:10.1007/s00436-004-1297-z. PMID 15682335.
Categories: VitexMedicinal plantsHerbalsPlants by climate