انجمن تئو سوفی

انجمن تئوسوفی، سازمانی است که جهت پیشبرد بنیان‌های معنوی و تحقیق در زمینه حقیقت که با عنوان انجمن تئوسوفی شناخته می‌شود در ۱۸۷۵ تشکیل شد. سازمان اصلی پس از انشعابات و آرایش‌های مجدد تا سال ۲۰۱۱ چندین جانشین دارد. تئوسوفی امروزه یک مدرسه فلسفی فعال است و بواسطه فرایندی انشعابی افزایشی را نسبت به دیگر عقاید مذهبی، فلسفی، عرفانی و سازمان‌ها تجربه کرده‌است.[۱]
محتویات [نمایش]
تاریخ [ویرایش]



توضیحات انجمن تئوسوفی آدیار هند، ۱۸۹۰
تشکیل [ویرایش]
جامعه تئوسوفی به طور رسمی در نیویورک ایالات متحده امریکا در نوامبر ۱۸۷۵ توسط هلن بلاواتسکی و هنری استیل الکات، ویلیام کوان جودج و دیگران تاسیس شد. هدف نخستینش مطالعه و توضیح علوم سری، علوم اسرار آمیز از قبیل روح و غیره بود.[۲] بعد از چندین سال الکات و بلاواتسکی به هند رفتند و دفتر مرکزی بین المللی این انجمن را درآدیار در مدرس(چینای فعلی) تاسیس کردند. آنها همچنین به مطالعه مذاهب شرقی علاقمند شدند و این مسائل در دستور کار این انجمن قرار گرفت.[۳] بعد از چندین بار بازگویی اهداف انجمن در نهایت اهداف این انجمن تکامل داده شد به:


توضیحات نکات پیشنهادی جلسه تشکیل انجمن تئوسوفی، شهرنیویورک، ۸ سپتامبر ۱۸۷۵
۱- تشکیل هسته ایی از برداردی جهانی بشریت بدون تبعیض نژادی، عقیدتی، جنسیت، طبقه اجتماعی و یا رنگ.
۲- تشویق مطالعه تطبیقی ادیان، فلسفه و علم.
۳- بررسی قوانین غیرقابل توضیح طبیعت و قدرت‌های نهفته در بشر
انجمن به عنوان نهادی با ماهیت غیرفرقه ایی سازمان دهی شد. در زیر اساسنامه و قواعد انجمن تئوسوفی، بیان می‌شود، ماده اول: اساسنامه
۴- انجمن تئوسوفی کاملا غیرفرقه ایی است و عدم پذیرش هر فرمول عقیده ایی، ایمانی یا اعتقادی به عنوان یکی از مدارک عضویت را نیاز دارد؛ اما هر متقاضی و عضوی بایستی در همدلی با تلاشی جهت ایجاد هسته ایی از برادری جهانی بشریت قرار گیرد.[۴]
انجمن این نگاه را در مصوبه ایی که از تصویب شورای عمومی انجمن در ۲۳ دسامبر، ۱۹۲۴ گذشت دوباره تایید کرد.[۵]
اساتید پنهان [ویرایش]
یکی از اصول اصلی فلسفی که توسط انجمن ترویج شد نظریه پیچیده ایی از تکامل هوشمند کل هستی بود که براساس مقیاسی جهانی، هم جنبه‌های فیزیکی و هم غیرفیزیکی را از جهان شناخته شده و ناشناخته در برمی گرفت و همه بخش‌های تشکیل دهنده اش را صرف نظر از اندازه مشخص یا اهمیت، تحت تاثیر قرار می‌داد. این تئوری در اصل در دکترین پنهانی، اثر ۱۹۸۸ مادام بلاواتسکی منتشر شد.[۶] براساس این نگاه، تکامل بشریت در زمین(و فراسو) بخشی از تکامل کیهانی کلی است. که توسط سلسله مراتب معنوی پنهانی، به اصطلاح اساتید حکمت باستان، که مقامات رده بالایی از موجودات پیشرفته معنوی را تشکیل می‌دهند نظارت می‌شود.
بلاواتسکی، انجمن تئوسوفی را به عنوان بخش وجودی یکی از تلاش‌های بسیار در طول هزارها توسط سلسله مراتب پنهان جهت راهنمایی بشریت-در هماهنگی با طرح هوشمند تکاملی کلی کیهان – به سمت هدف نهایی اش، هدف تکاملی غیرقابل تغییرش تشریح می‌کرد: دستیابی به کمال و مشارکت ارادی و آگاهانه در فرایند تکامل. این تلاش‌ها به زیرساختی زمینی(همچون انجمن تئوسوفی) نیاز داشت که او آن را تحت الهام از تعدادی از ماهاتماها، اعضای این سلسله مراتب بنیان گذاشت.[۷]
انشعاب [ویرایش]
بعد از مرگ هلنا بلاواتسکی در ۱۸۹۱، رهبران انجمن در ابتدا به نظر می‌رسید که با یکدیگر به طور مسالمت آمیزی کار کنند. اما این امر دوام چندانی نیاورد. جودج توسط الکت و سپس توسط عضو برجسته تئوسوفی آنی بیسانت به نامه‌های جعلی از طرف ماهاتما متهم شدد؛ وی همکاری اش را با الکت و آنی بیسانت در ۱۸۹۵ پایان داد و بسیاری از بخش آمریکایی انجمن را با خود برد. سازمان اصلی توسط الکت و بیسانت رهبری شد و تا به امروز در آدیار هند باقی ماند و به عنوان انجمن تئوسوفی آدیار هند شناخته می‌شود. گروه تحت رهبری جودج بیشتر در جناحی تحت رهبری کاترین تینگل و دیگری مرتبط با دبیر جودج ارنست تیمپل هارگو از هم پاشید. در حالیکه جناح هرگو چندان دوامی نیافت، جناح تحت رهبری تینگل تا به امروز به عنوان انجمن تئوسوفی با بیانیه ایی روشن " دفتر مرکزی بین المللی پاسادینا، کالیفرنیا" باقیست. سومین سازمان، لژ متحد تئوسوفیست یا ULT در ۱۹۰۹ از سازمان اخیر جدا شد.
در ۱۹۰۲ رودلف اشتاینر به دبیر کلی بخش اتریشی آلمانی انجمن تئوسوفی رسید. او دوره اموزشی ملهم از مفاهیم غربی را که به نسبت مستقل از دفتر مرکزی آدیار بود ایجاد کرد. بعد از برخوردهای فلسفی جدی با انی بیسانت و دیگر اعضای رهبری در زمینه اهمیت معنوی مسیح و در زمینه جایگاه پسر جوانی به نام کریشنا مورتی، اکثر اعضای اتریشی و المانی در ۱۹۱۳ از هم جدا شدند و انجمن آنتروپوسوفیکال تشکیل شد. و تا به امروز باقیست و شاخه‌هایی در چندین کشور شامل امریکا و کانادا دارد.
معلم جهانی [ویرایش]

علاوه بر اهداف ذکر شده، در اوایل ۱۸۸۹ بلاواتسکی به طور عمومی اعلام کرد که هدف از تاسیس انجمن به منظور آماده کردن بشریت جهت پذیرش معلمی جهانی بوده‌است. براساس دکترین تئوسوفی که در بالا تشریح شد، جنبه آشکاری از یک ماهیت معنوی پیشرفته(مایتره the Maitreya) در فواصل معین بر روی زمین به منظور هدایت تکامل نوع بشر ظهور می‌کند. ماموریت این پیام رسانان آشکار کننده، به طور منظم و به طور مشهور آن است که به طور عملی دانش مورد نیاز جهت سوق ان به سطح تکاملی بالاتر را به شیوه و زبانی که برای بشر معاصر قابل فهم باشد را تشریح کنند. [۸]
این قضیه توسط آنی بیسانت ۵ سال بعد از مرگ بلاواتسکی تکرار شد.[۹] بیسانت که رهبر انجمن تئوسوفی در ۱۹۰۷ گشت فکر می‌کرد که ظهور معلم جهانی زودتر از ترسیم زمانی که بلاواتسکی کرده بود که طبق آن نشان داده بود که این امر تا ربع آخر قرن ۲۰ اتفاق نخواهد افتاد، صورت می‌پذیرد.[۱۰]
جیدو کریشنا مورتی [ویرایش]
یکی از کسانی که ظهور قریب الوقوع مایتره را به عنوان معلم جهانی انتظار داشت چارلز لیدبیتر بود. در ۱۹۰۹ وی کریشنا مورتی را، نوجوان هندی که او، وی را به عنوان مناسب ترین کاندید جهت محملی برای معلم جهانی اعلام می‌کرد، کشف کرد.[۱۱][۱۲] خانواده کریشنا مورتی چندین ماه پیش به دفتر مرکزی انجمن تئوسوفی در آدیار، هند نقل مکان کرده بود. [۱۳] در پی کشفش، کریشنا مورتی تحت حمایت انجمن قرار گرفته شد و به طور گسترده ایی جهت آماده سازی برای ماموریت مورد انتظار، از وی مواظبت شد.
هر چند قبل از ۱۹۲۵ کریشنا مورتی حرکتی به دور از مسیر مورد انتظاری که رهبران انجمن تئوسوفی در آدیار و بسیار از تئوسوفیست‌ها از وی داشتند، گرفته بود. در ۱۹۲۹ وی به طور علنی دستور العمل استار(ستاره) را (سازمان جهانی که توسط رهبر انجمن تئوسوفی به منظور آماده کردن جهان برای آمدن مایتره و واگذاری نقش فرض شده اش به عنوان محملی برای معلم جهانی) منحل کرد.[۱۴] او در نهایت انجمن تئوسوفی را ترک کرد در مجموع در عین حال ارتباطش با عبارات دوستانه ایی با اعضای فردی انجمن باقی ماند.[۱۵] او ما بقی عمرش را در سفر به جهان به عنوان سخنگویی مستقل گذراند، که به طور گسترده ایی به عنوان متفکری اصیل در زمینه موضوعات معنوی، فلسفی و روانشناسانه شناخته شد.
اختلاف و عقاید نژادی [ویرایش]

بلاواتسکی فرض کرده بود که بشریت از طریق یک سری از مراحلی که نژادهای ریشه نامیده می‌شد تکامل یافته، در حال حاضر، آریایی، پنجمین نژاد ریشه(از هفت) می‌شد. نژادهای ریشه به اقوام اشاره نمی‌کرد. آنها مراحل تکاملی کل بشریتی که وارد می‌شود را نشان می‌دهند، هر نژاد ریشه ایی جدید، پیشرفته تر از نژاد قبلی می‌باشد. او تعلیم داد که مرحله اولیه تکامل در آتلانتیس در طول چهارمین نژاد- ریشه اتفاق افتاده‌است. نژاد- ریشه آریایی تنها قدمی بعدی در پیشرفت تکاملی بود، که باید در نهایت با نژاد- ریشه معنوی تر ششم جایگزین می‌شد.[۱۶]


با در نظر گرفتن مفهوم نژاد همانطور که _ در شیوه ایی به نسبت با حد و حدود مشخص تر _ بوسیله انسان شناسی، جامعه شناسی و دیگر رشته‌ها تعریف شده، بلاواتسکی برتری را توسط هیچ شخص یا گروهی تشویق نکرد، بلکه ترویج ایدهٔ منشا و سرنوشت مشترک همه بشریت و ایجاد اصل برادری جهانی به عنوان اولین هدف انجمن تئوسوفی مدنظر بود.[۱۷] او ضمن بیان تحمل مذهبی و بیان جامع اظهار می‌کرد، تئوسوفیست‌ها، در مجموع به همان اندازه که به کتاب مقدس احترام می‌گذارند و حقایق ابدی را در آن می‌یابند به همان اندازه به متون مقدس دیگر مردم احترام می‌گذارند و در آن‌ها نیز حقایق ابدی همانندی را همچون در وداها، زند اوستا، تریپیتاکا و... می‌یابند.[۱۸] در مقابل گویدو ون لیست، ملی گرای افراطی آلمانی- اتریشی و پیروانش همچون لانز ون لیبینفلز، بعدا به طور انتخابی بخش‌هایی از فلسفه سری بلاواتسکی را با ایده‌های ناسیونالیستی و فاشیستی در هم آمیختند؛ این سیستم تفکری به عنوان "آری سوفی" شناخته شد. بعضی محققان ترسیم کردن ارتباطاتی را بین آری سوفی و تئوسوفی بیان می‌کنند که دومی بیشتر بر روی تفاسیر هوشمندانه ایی از تکامل نژادی تکیه دارد.[۱۹] هر چند در اصول کلیدی تئوسوفی، بلاواتسکی بیان می‌کند که انجمن کالبدی بشردوستانه و علمی برای انتشار ایده برادری در عمل در عوض خطوط نظری است.[۲۰]
افراد مرتبط و سازمان‌ها [ویرایش]

در زیر افراد و گروه‌هایی که در زمان‌های مختلف اظهار شده یا اظهار کرده‌اند که با انجمن تئوسوفی، فلسفه، رهبر، شاخه‌ها در ارتباط بودند یا سازمان‌های نشات گرفته می‌باشند نشان داده شده به صورت الفبایی:

آگنی یوگا Agni Yoga
آناندا کالج Ananda College
آنتروپوسوفی Anthroposophy
کلیسای جهانی و پیروزی Church Universal and Triumphant
هالکیون کالیفرنیا Halcyon، California
کلیسای کاتولیک لیبرال Liberal Catholic Church
دستورالعمل معبد صلیب سرخ Order of the Temple of the Rosy Cross
Schola Philosophicae Initiationis
انجمن تئوسوفی آریا ساماج Theosophical Society of the Arya Samaj
جستارهای وابسته [ویرایش]

مادام بلاواتسکی
آنی بیسانت
چارلز وبستر لیدبیتر
جیدو کریشنامورتی
رودولف اشتاینر
منابع [ویرایش]

↑ Melton, Gordon J. (Sr. ed.) (1990). "Theosophical Society". New Age Encyclopedia. Farmington Hills, Michigan: Gale Research. pp. 458–461. ISBN 0-8103-7159-6. "No single organization or movement has contributed so many components to the New Age Movement as the Theosophical Society.... It has been the major force in the dissemination of occult literature in the West in the twentieth century." In same, see sections "Theosophy" and "Theosophical Offshoots", pp. xxv–xxvi [in "Introductory Essay: An Overview of the New Age Movement"]. Note "Chronology of the New Age Movement" pp. xxxv–xxxviii in same work, starts with the formation of the Theosophical Society in 1875.
↑ See photographic reproduction of the "Notes of meeting proposing the formation of the Theosophical Society, New York City, 8 September 1875" on this page. File:St-1ata.jpg. Wikimedia Commons.
↑ Kirby, W. F. (January 1885). "The Theosophical Society". Time (London) XII (1): 47-55. (London: Swan Sonnenschein). OCLC 228708807. Google Books Search. Retrieved 2011-01-12. Profile by the entomologist and folklorist William Forsell Kirby.
↑ ^ Olcott, H. S. (January 1891). "Constitution and Rules of the Theosophical Society". The Theosophist 12 (4): 65-72. (Adyar: Theosophical Publishing House). ISSN 0040-5892. "As Revised in Session of the General Council, all the Sections being represented, at Adyar, December 27, 1890".
↑ "About the TS" [see section "Freedom of Thought"]. ts-adyar.org. Adyar: Theosophical Society Adyar. Retrieved 2011-01-11.
↑ Blavatsky, Helena (1888). "The Three Postulates of the Secret Doctrine". The Secret Doctrine: The Synthesis of Science, Religion, and Philosophy. Volume I: Cosmogenesis. pp. 14–20 [in "Proem"]. London: The Theosophical Publishing Company. OCLC 8129381. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29. "This electronic version of The Secret Doctrine follows the pagination and style of the A FACSIMILE OF THE ORIGINAL EDITION OF 1888" [webpage editor's description (excerpt)]. Also in same, see "The pith and marrow of the Secret Doctrine". pp. 273–285 [in "Summing Up"].
↑ Blavatsky 1888. "Our Divine Instructors". Volume II: Anthropogenesis. pp 365–378. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29.
↑ Blavatsky, Helena (1889). "The Future of the Theosophical Society". The Key to Theosophy. London: The Theosophical Publishing Company. pp. 304–307 [context at pp. 306-307. Emphasis in original]. OCLC 315695318. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-29. "Scanned Reproduction from a Photographic Reproduction of the Original Edition as First Issued at London, England: 1889".
↑ Lutyens, Mary (1975). Krishnamurti: The Years of Awakening. New York: Farrar Straus and Giroux. p. 12. ISBN 0-374-18222-1.
↑ Blavatsky 1889 p. 306. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Blavatsky, Helena (1966). "Esoteric Instructions (EI): The Esoteric Section: Introduction by the Compiler". Collected Writings. Series. Volume XII. Wheaton, Illinois: Quest Books. pp. 478–511 [context at p. 492]. ISBN 978-0-8356-0228-0. Groningen, Netherlands: katinkahesselink.net. Links retrieved 2011-01-29.
↑ Washington, Peter (1995) [Originally published 1993]. "Boys and Gods". Madame Blavatsy's Baboon: A History of the Mystics, Mediums, and Misfits Who Brought Spiritualism to America. New York: Schocken Books. Hardcover. pp. 126–144. ISBN 978-0-8052-4125-9.
↑ Lutyens pp. 20-21.
↑ Lutyens p. 7.
↑ Jiddu, Krishnamurti (1929). "Order of the Star Dissolution Speech". J. Krishnamurti Online. Krishnamurti Foundations. Retrieved 2010-04-27.
↑ Lutyens pp. 276, 285. Krishnamurti left the Society in 1931; Lutyens considered the "last tie" severed with the death of Besant in 1933.
↑ Blavatsky 1888. Volume II: Anthropogenesis. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29. The entire volume constitutes a detailed description of the Theosophical doctrines of the evolution of Humankind, and related subjects. (Chakras references: pp. 465, 466, 483, 546).
↑ Blavatsky 1889. "The Objects of the Society" pp. 39–41. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-12.
↑ Blavatsky 1966 "Neo-Buddhism" pp. 478–511 [context at p. 341]. Groningen, Netherlands: katinkahesselink.net. Retrieved 2011-01-29.
↑ Spielvogel, Jackson; David Redles (1986). "Hitler's Racial Ideology: Content and Occult Sources.". Simon Wiesenthal Center Annual 3: Chapter 9. ISSN 0741-8450. Retrieved 2007-08-22.
↑ Blavatsky 1889 "What the Modern Theosophical Society is not" pp. 16–20 [context at p. 19. Emphasis in original]. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-12.
پیوند به بیرون [ویرایش]

The Theosophical Society in England
A Modern Revival of Ancient Wisdom (PDF).
Beginnings of the Theosophical Society.
Blavatsky and The Theosophical Society.
FAQ on the Theosophical Movement.
Skeptics Dictionary: entry on Theosophy.
The Theosophical Network.
Theosophical Movement ۱۸۷۵–۱۹۵۰.
[نمایش]
ن • ب • و
هنرهای تجسمی
رده‌ها: انجمن تئوسوفی جنبش‌های مذهبی جدیدسازمان‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۱۸۷۵ (میلادی)سازمان‌های پیرامون مسائل سحرآمیزسازمان‌های مذهبی تشکیل شده در ۱۸۷۵مدارس با اندیشه‌های در زمینه نیروهای اسرار آمیز

قس انگلیسی


The Theosophical Society is an organization formed in 1875 to advance the spiritual principles and search for Truth known as Theosophy. The original organization, after splits and realignments has (as of 2011) several successors. Theosophy is an active philosophical school today, and through a process of schism has also given rise to other mystical, philosophical and religious beliefs and organizations.[1]
Contents [show]
[edit]History

[edit]Formation


Notes of meeting proposing the formation of the Theosophical Society, New York City, 8 September 1875
The Theosophical Society was officially formed in New York City, United States, in November 1875 by Helena Blavatsky, Henry Steel Olcott, William Quan Judge and others. Its initial objective was the "study and elucidation of Occultism, the Cabala etc."[2] After a few years Olcott and Blavatsky moved to India and established the International Headquarters at Adyar, in Madras (Chennai). They were also interested in studying Eastern religions, and these were included in the Society's agenda.[3] After several iterations the Society's objectives evolved to be:
To form a nucleus of the universal brotherhood of humanity without distinction of race, creed, sex, caste, or colour.
To encourage the study of comparative religion, philosophy, and science.
To investigate the unexplained laws of nature and the powers latent in man.
The Society was organized as a non-sectarian entity. The following was stated in the Constitution and Rules of the Theosophical Society
ARTICLE I: Constitution
4. The Theosophical Society is absolutely unsectarian, and no assent to any formula of belief, faith or creed shall be required as a qualification of membership; but every applicant and member must lie in sympathy with the effort to create the nucleus of an Universal Brotherhood of Humanity
...
ARTICLE XIII Offences
1. Any Fellow who shall in any way attempt to involve the Society In political disputes shall be immediately expelled.
2. No Fellow, Officer, or Council of the Theosophical Society, or of any Section or Branch thereof, shall promulgate or maintain any doctrin[e ]as being that advanced, or advocated by the Society. [4]
The Society reformulated this view in a resolution passed by the General Council of the Theosophical Society on December 23, 1924.[5]
[edit] The Hidden Masters
One of the central philosophical tenets promoted by the Society was the complex doctrine of The Intelligent Evolution of All Existence, occurring on a Cosmic scale, incorporating both the physical and non-physical aspects of the known and unknown Universe, and affecting all of its constituent parts regardless of apparent size or importance. The theory was originally promulgated in the Secret Doctrine, the 1888 magnum opus of Helena Blavatsky.[6] According to this view, Humanity's evolution on Earth (and beyond) is part of the overall Cosmic evolution. It is overseen by a hidden Spiritual Hierarchy, the so-called Masters of the Ancient Wisdom, whose upper echelons consist of advanced spiritual beings.
Blavatsky portrayed the Theosophical Society as being part of one of many attempts throughout the millennia by this hidden Hierarchy to guide humanity – in concert with the overall Intelligent Cosmic Evolutionary scheme – towards its ultimate, immutable evolutionary objective: the attainment of perfection and the conscious, willing participation in the evolutionary process. These attempts require an earthly infrastructure (such as the Theosophical Society) which she held was ultimately under the inspiration of a number of Mahatmas, members of the Hierarchy.[7]
[edit]Schisms
After Helena Blavatsky's death in 1891, the Society's leaders seemed at first to work together peacefully. This did not last long. Judge was accused by Olcott and then prominent Theosophist Annie Besant of forging letters from the Mahatmas; he ended his association with Olcott and Besant in 1895 and took most of the Society's American Section with him. The original organisation led by Olcott and Besant remains today based in India and is known as the Theosophical Society - Adyar. The group led by Judge further splintered into a faction led by Katherine Tingley, and another associated with Judge's secretary Ernest Temple Hargrove. While Hargrove's faction no longer survives, the faction led by Tingley is today known as the Theosophical Society with the clarifying statement, "International Headquarters, Pasadena, California". A third organization, the United Lodge of Theosophists or ULT, in 1909 split off from the latter organization.
In 1902, Rudolf Steiner became General Secretary of the German/Austrian division of the Theosophical Society. He maintained a Western-oriented course, relatively independent from the Adyar headquarters. After serious philosophical conflicts with Annie Besant and other members of the International leadership on the spiritual significance of Christ and on the status of the young boy Jiddu Krishnamurti (see section below), most of the German and Austrian members split off in 1913 and formed the Anthroposophical Society. The latter remains active today and has branches in several countries, including the US and Canada.
[edit]The "World Teacher"

In addition to the stated objectives, as early as 1889 Blavatsky publicly declared that the purpose of establishing the Society was to prepare humanity for the reception of a World Teacher: according to the Theosophical doctrine described above, a manifested aspect of an advanced spiritual entity (the Maitreya) that periodically appears on Earth in order to direct the evolution of humankind. The mission of these reputedly regularly appearing emissaries is to practically translate, in a way and language understood by contemporary humanity, the knowledge required to propel it to a higher evolutionary stage.
If the present attempt, in the form of our Society, succeeds better than its predecessors have done, then it will be in existence as an organized, living and healthy body when the time comes for the effort of the XXth century. The general condition of men's minds and hearts will have been improved and purified by the spread of its teachings, and, as I have said, their prejudices and dogmatic illusions will have been, to some extent at least, removed. Not only so, but besides a large and accessible literature ready to men's hands, the next impulse will find a numerous and united body of people ready to welcome the new torch-bearer of Truth. He will find the minds of men prepared for his message, a language ready for him in which to clothe the new truths he brings, an organization awaiting his arrival, which will remove the merely mechanical, material obstacles and difficulties from his path. Think how much one, to whom such an opportunity is given, could accomplish. Measure it by comparison with what the Theosophical Society actually has achieved in the last fourteen years, without any of these advantages and surrounded by hosts of hindrances which would not hamper the new leader.[8]
This was repeated by then prominent Theosophist Annie Besant in 1896, five years after Blavatsky's death.[9] Besant, who became President of the Society in 1907, thought the appearance of the World Teacher would happen sooner than the time-frame in Blavatsky's writings, who had indicated that it would not take place until the last quarter of the 20th century.[10]
[edit] Jiddu Krishnamurti
One of the people who expected the imminent reappearance of the Maitreya as World Teacher was Charles Webster Leadbeater, then an influential Theosophist and occultist. In 1909 he "discovered" Jiddu Krishnamurti, an adolescent Indian boy, who he proclaimed as the most suitable candidate for the "vehicle" of the World Teacher.[11][12] Krishnamurti's family had relocated next to the Theosophical Society headquarters in Adyar, India, a few months earlier.[13] Following his "discovery", Krishnamurti was taken under the wing of the Society, and was extensively groomed in preparation for his expected mission.
However, by 1925 Krishnamurti had begun to move away from the course expected of him by the leaders of the Theosophical Society in Adyar and by many Theosophists. In 1929 he publicly dissolved the Order of the Star, a worldwide organization created by the leadership of the Theosophical Society to prepare the world for the Coming of the Maitreya, and abandoned his assumed role as the "vehicle" for the World Teacher.[14] He eventually left the Theosophical Society altogether, yet remained on friendly terms with individual members of the Society.[15] He spent the rest of his life traveling the world as an independent speaker, becoming widely known as an original thinker on spiritual, philosophical, and psychological subjects.
[edit]Controversy and racial beliefs

Blavatsky had posited that humanity evolved through a series of stages called Root Races, the present, the Aryan, being the Fifth Root Race (of seven). The Root Races do not refer to ethnicities. They represent evolutionary stages the whole humanity is engaged in, each new Root Race being more advanced than the previous one. She taught that the earlier stage of evolution took place in Atlantis during the Fourth Root-Race. The Aryan Root Race was then only one more step in the evolutionary progression, to be eventually superseded by a more spiritual Root Race, the Sixth.[16]
Regarding the concept of race as defined – in a comparatively more limited manner – by Anthropology, Sociology, and other disciplines, Blavatsky did not encourage superiority by any person or group, promoting the idea of the common origin and destiny of all humanity, and establishing the principle of universal brotherhood as the First Object of the Theosophical Society.[17] She also proclaimed religious tolerance and inclusiveness stating, "Theosophists, collectively, respect the Bible as much as they do the sacred scriptures of other people, finding in it the same eternal truths as in the Vedas, the Zend-Avesta, the Tripitakas, etc."[18] Conversely, Austrian/German ultra-nationalist Guido von List and his followers such as Lanz von Liebenfels, later selectively mixed parts of Blavatsky's occult philosophy with nationalistic and fascist ideas; this system of thought became known as Ariosophy. Some researchers, tracing the links between Ariosophy and Theosophy, stated that the latter relies mostly on "intellectual expositions of racial evolution".[19] However in The Key to Theosophy, Blavatsky had stated that "The Society is a philanthropic and scientific body for the propagation of the idea of brotherhood on practical instead of theoretical lines."[20]
[edit]Related individuals and organizations

Part of a series on
Theosophy
Founders of the Theosophical Society
Helena Blavatsky · Henry Steel Olcott
William Quan Judge
Theosophists
Annie Besant · Abner Doubleday
Geoffrey Hodson · Archibald Keightley
C. W. Leadbeater · G. R. S. Mead
Isabel Cooper-Oakley · William Scott-Elliot
Alfred Percy Sinnett · Brian Stonehouse
Katherine Tingley · Ernest Wood
Philosophical concepts
Round
Seven rays · Root races
Organisations
Theosophical Society
TS Adyar · TS Pasadena
TS Point Loma-Covina · TSA Hargrove
United Lodge of Theosophists
Theosophical texts
Isis Unveiled
Theosophical Masters
Sanat Kumara
Maitreya
Morya · Master Jesus · St. Germain
Related topics
Agni Yoga · Alice Bailey · Anthroposophy
Ascended masters · Ascended Master Teachings
Benjamin Creme · Esotericism
Jiddu Krishnamurti · Liberal Catholic Church
Living Ethics · Neo-Theosophy
Order of the Star in the East
v t e
The following have been at various times associated, or have claimed association, with the original Theosophical Society, its philosophy, leaders, branches, or descendant organizations. Listed alphabetically.
Agni Yoga
Ananda College
Anthroposophy
Alice Bailey
The Bridge to Freedom
Brother XII
Church Universal and Triumphant
James Cousins
Halcyon, California
Hugh Dowding
"I AM" Activity
Anna Kingsford
Liberal Catholic Church
Order of the Temple of the Rosy Cross
Elizabeth Clare Prophet
Nilakanta Sri Ram
Jorge Ángel Livraga Rizzi
Schola Philosophicae Initiationis
Share International
Theosophical Society of the Arya Samaj
[edit]See also

Annie Besant
Aryan race – Theosophy
Ascended Masters
Charles Webster Leadbeater
Jiddu Krishnamurti
Religion and mythology
Rudolf Steiner
G R S Mead
William Quan Judge
[edit]References

^ Melton, Gordon J. (Sr. ed.) (1990). "Theosophical Society". New Age Encyclopedia. Farmington Hills, Michigan: Gale Research. pp. 458–461. ISBN 0-8103-7159-6. "No single organization or movement has contributed so many components to the New Age Movement as the Theosophical Society. ... It has been the major force in the dissemination of occult literature in the West in the twentieth century." In same, see sections "Theosophy" and "Theosophical Offshoots", pp. xxv–xxvi [in "Introductory Essay: An Overview of the New Age Movement"]. Note "Chronology of the New Age Movement" pp. xxxv–xxxviii in same work, starts with the formation of the Theosophical Society in 1875.
^ See photographic reproduction of the "Notes of meeting proposing the formation of the Theosophical Society, New York City, 8 September 1875" on this page. File:St-1ata.jpg. Wikimedia Commons.
^ Kirby, W. F. (January 1885). "The Theosophical Society". Time (London) XII (1): 47-55. (London: Swan Sonnenschein). OCLC 228708807. Google Books Search. Retrieved 2011-01-12. Profile by the entomologist and folklorist William Forsell Kirby.
^ Olcott, H. S. (January 1891). "Constitution and Rules of the Theosophical Society". The Theosophist 12 (4): 65-72. (Adyar: Theosophical Publishing House). ISSN 0040-5892. "As Revised in Session of the General Council, all the Sections being represented, at Adyar, December 27, 1890".
^ "About the TS" [see section "Freedom of Thought"]. ts-adyar.org. Adyar: Theosophical Society Adyar. Retrieved 2011-01-11.
^ Blavatsky, Helena (1888). "The Three Postulates of the Secret Doctrine". The Secret Doctrine: The Synthesis of Science, Religion, and Philosophy. Volume I: Cosmogenesis. pp. 14–20 [in "Proem"]. London: The Theosophical Publishing Company. OCLC 8129381. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29. "This electronic version of The Secret Doctrine follows the pagination and style of the A FACSIMILE OF THE ORIGINAL EDITION OF 1888" [webpage editor's description (excerpt)]. Also in same, see "The pith and marrow of the Secret Doctrine". pp. 273–285 [in "Summing Up"].
^ Blavatsky 1888. "Our Divine Instructors". Volume II: Anthropogenesis. pp 365–378. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29.
^ Blavatsky, Helena (1889). "The Future of the Theosophical Society". The Key to Theosophy. London: The Theosophical Publishing Company. pp. 304–307 [context at pp. 306-307. Emphasis in original]. OCLC 315695318. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-29. "Scanned Reproduction from a Photographic Reproduction of the Original Edition as First Issued at London, England: 1889".
^ Lutyens, Mary (1975). Krishnamurti: The Years of Awakening. New York: Farrar Straus and Giroux. p. 12. ISBN 0-374-18222-1.
^ Blavatsky 1889 p. 306. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Blavatsky, Helena (1966). "Esoteric Instructions (EI): The Esoteric Section: Introduction by the Compiler". Collected Writings. Series. Volume XII. Wheaton, Illinois: Quest Books. pp. 478–511 [context at p. 492]. ISBN 978-0-8356-0228-0. Groningen, Netherlands: katinkahesselink.net. Links retrieved 2011-01-29.
^ Washington, Peter (1995) [Originally published 1993]. "Boys and Gods". Madame Blavatsy's Baboon: A History of the Mystics, Mediums, and Misfits Who Brought Spiritualism to America. New York: Schocken Books. Hardcover. pp. 126–144. ISBN 978-0-8052-4125-9.
^ Lutyens pp. 20-21.
^ Lutyens p. 7.
^ Jiddu, Krishnamurti (1929). "Order of the Star Dissolution Speech". J. Krishnamurti Online. Krishnamurti Foundations. Retrieved 2010-04-27.
^ Lutyens pp. 276, 285. Krishnamurti left the Society in 1931; Lutyens considered the "last tie" severed with the death of Besant in 1933.
^ Blavatsky 1888. Volume II: Anthropogenesis. Phoenix, Arizona: United Lodge of Theosophists. 2005. Retrieved 2011-01-29. The entire volume constitutes a detailed description of the Theosophical doctrines of the evolution of Humankind, and related subjects. (Chakras references: pp. 465, 466, 483, 546).
^ Blavatsky 1889. "The Objects of the Society" pp. 39–41. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-12.
^ Blavatsky 1966 "Neo-Buddhism" pp. 478–511 [context at p. 341]. Groningen, Netherlands: katinkahesselink.net. Retrieved 2011-01-29.
^ Spielvogel, Jackson; David Redles (1986). "Hitler's Racial Ideology: Content and Occult Sources.". Simon Wiesenthal Center Annual 3: Chapter 9. ISSN 0741-8450. Retrieved 2007-08-22.
^ Blavatsky 1889 "What the Modern Theosophical Society is not" pp. 16–20 [context at p. 19. Emphasis in original]. Wheaton, Maryland: Theosophy Library Online. Retrieved 2011-01-12.
[edit]External links

The Theosophical Society in England
The Theosophical Society in America
A Modern Revival of Ancient Wisdom (PDF).
Beginnings of the Theosophical Society.
Blavatsky and The Theosophical Society.
FAQ on the Theosophical Movement.
Skeptics Dictionary: entry on Theosophy.
The Theosophical Network.
Theosophical Movement 1875–1950.
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Esoteric schools of thoughtMagical organizationsTheosophyOrganizations established in 1875Theosophical Society

فس ترکی آذری

Teosofiya cəmiyyəti—Yelena Blavatskaya tərəfindən qurulan dərnək.
Mündəricat [göstər]
[redaktə]Tarixi

Tarix səhnəsində meydana gələn yeni dinlərin böyük əksəriyyətinin fəaliyyəti uzun müddətli olmamışdır. Buna baxmayaraq bəziləri öz mövcudluğunu qoruya bilmiş və tanınaraq hal-hazırda geniş yayılan dinlərdən birinə çevrilmişdir. В«Müasir dövrdə yeni yaranan dinlərdən hər hansı biri bir neçə əsrdən artıq mövcud ola biləcəkmiВ»? Din sosioloqlarının fikrincə bu suala müəyyən mənada müsbət cavab vermək mümkündür. Belə ki, onlar dünyəvi faktorlardan çıxış edərək belə dinlərin daha uzunmüddətli olacağını irəli sürürlər. Tədqiqatçılara görə, yeni dinlər yalnız o vaxt inkişaf edib yayıla bilərlər ki, özlərində ruhani həyat qabiliyyətini, güclü təşkilatçılığı və tərəfdarlarının şəxsi maraq dairələrini yüksək səviyyədə qoruya bilsinlər. İctimai mühitdə yeni dinlərin yayılması o halda özünü göstərir ki, mənəvi dəyərlərdə qeyri-müəyyənlik, cəmiyyətdə parçalanma, ənənəvi dinlərdə isə zəifləmə müşahidə edilsin.
Bu məqalədə yeni dinlərdən biri, XIX əsrin sonlarında yayılaraq nüfuzlu dini-mistik cərəyana çevirilən teosofiya və ya teosof cəmiyyəti haqqında məlumat veriləcəkdir. В«TeosofiyaВ» sözü В«ilahi müdriklikВ» mənasına gəlir. Nüfuzlu tədqiqatçıların fikrinə görə, teosofiya məfhumu bizim eranın III əsrində görkəmli Roma fəlsəfəçisi Plotinin müəllimi, məşhur filosof Ammonim Sakkas tərəfindən irəli sürülmüşdür. Lakin teosofiyanın tarixi kökləri Şərqə, xüsusilə də bir çox təlimlərin əsas tərkib hissələrindən sayılan Upanişad və Veda mətnlərinin formalaşdığı Hindistana gedib çıxır.
Sinkretik dini-mistik təlim kimi isə əsası zadəgan rus qadını, yazıçısı Yelena Petrovna Blavatskaya tərəfindən qoyulmuşdur. O, 1831-ci ildə Yekatirinoslavda alman zadəganı Piter Hanın ailəsində dünyaya gəlmişdir. Gənclik illərində spiritizm (ruhlarla əlaqə yaratmaqla bağlı mistik təsəvvür) ilə maraqlanan Yelena 17 yaşında çar generalı Blavatski ilə ailə həyatı qurur, lakin üç aydan sonra onu tərk edir. Uğursuz ailə həyatından sonra o, mistik din və təlimlərlə məşğul olmaq yolunu seçərək Tibetə, Hindistana, Misirə, daha sonra isə Amerikaya səyahət edir. Səyahətlər zamanı ezoterik (gizli) dini məktəblərin təlimlərinə qatılır və onlar haqqında əsaslı məlumat əldə edir. Yolagəlməz xasiyyətinə baxmayaraq o, nəzərəçarpan bacarığı ilə 1875-ci il sentyabrın 13-də özünün iki pərəstişkarı вЂ" polkovnik Q.Olkotun və U.cacın köməkliyi ilə В«Həqiqətdən üstün din yoxdurВ» şüarı altında teosof cəmiyyətini yaradır. Blavatskayanın sözlərinə görə bu: В«Bütün dinləri, təriqətləri və xalqları əbədi həqiqətə əsaslanan ümumi əxlaq sistemi altında barışdırmaq cəhdidirВ».
Teosof təlimin əsasında brahmanizmin, induizmin və buddizmin dini-fəlsəfi konsepsiyalarının, həmçinin okkultik və qnostik elementlərin təsir izlərini müşahidə etmək mümkündür. Teosoflar dinlərin tarixi formalarını nəzərə almayaraq, bütün dini rəmzlərdəki gizli mənaların oxşarlıq axtarışından çıxış edərək, müxtəlif inancları birləşdirib bunun əsasında müəyyən ehkamlarla bağlı olmayan universal din yaratmağa çalışırdılar. cəmiyyətin təsisçilərinin qeyd etdiklərinə görə, В«teosofiyaВ» termininin əsası neoplatonçular məktəbinə gedib çıxır. Əslində isə cərəyanın və cəmiyyətin adı təsadüf nəticəsində seçilmişdir. cəmiyyətin təsis iclasından sonrakı yığıncaqda ona ad qoyma məsələsi qaldırılmışdı. Blavatskaya, Olkot, cac və Felt В«MisirşünaslıqВ», В«GermetiklikВ», В«RozenkreyserlikВ» adları arasında seçim apararkən iştirakçılardan təsadüfən biri lüğəti vərəqləyən zaman В«teosofiyaВ» sözünə rast gəlir və bu kəlmə yığıncaqda iştirak edənlərin hamısının ürəyincə olur.
Teosofların təliminə görə insanın son amalı вЂ" В«gizli müəllimlərВ» tərəfindən qorunan okkultik biliklərə nail olmaq və fövqəltəbii bacarıqları əldə etməkdir. Bu hədəf ezoterik ənənənin ithaf etdiyi azsaylı ustadlar və ya В«gizli müəllimlərВ» tərəfindən həyata keçirilir. Asiyanın müqəddəs mətnləri, mason və tampliyerlərin mifologiyası, həmçinin rozenkreyserlər haqqında mistifikasiya əsasında Y. Blavatskaya guya gizli təlimləri dünyaya çatdırmaq üçün onu seçən fantastik Himalay müəllimlərinin qardaşlığı obrazını yaratmışdı. Blavatskayanın sonrakı bütün fəaliyyəti, həmçinin dünya üzrə yerdəyişməsi məhz bu В«müəllimlərinВ» göstərişləri ilə izah olunur.
Teosoflar В«gizli müəllimlərВ»in cərgəsinə həm uydurulmuş (ustad Moriya, Pifaqorun təcəssüm etdiyi Kut Humi, İllarion, Serapis, Dvay Hul), həm mifik (Budda, Mahaqoyan, Manu, Maytreya), həm də tarixi şəxsiyyətləri (Kun-çzı, Süleyman, Lao-çzı, Beme, Rocer Bekon, Frensis Bekon, Kaliostro, Mesmer, İbrahim, Musa, Platon, Rodcerin və Frensis Bekonun təcəssüm etdiyi şahzadə Rakocci) əlavə edirlər. В«Gizli müəllimlərВ» iyerarxiyasının başında isə Qobi səhrasında yerləşən və kənar gözlərdən gizli qalan Şambale məmləkətində yaşayan dünyanın Hakimi durur.
В«Gizli müəllimlərВ»in sirli mühitdə çalışmalarının səbəbi odur ki, insanlar В«qara qüvvələrəВ» meyilli olduqlarından, adətən, vasitəçi В«müəllimlərəВ» inanmırlar və onları təqib edib incidirlər. В«Gizli müəllimlərВ»in işlərinin mahiyyəti isə kainatın taleyini idarə etməkdən və onu В«şər qüvvələrВ»in təsirindən qorumaqdan ibarətdir. Teosofiya gizli universal doktrina ideyasına əsaslanır və öz mövcudiyyətini onun tədqiqi ilə bağlayır. Bu doktrinada ilkin zəmin kimi o vurğulanır ki, təməl həqiqətlər və dəyərlər bütün kainatda universaldır və bütün dinlər bu universal idrakın müxtəlif təzahürləridir.
Teosoflar Tanrının şəxsi varlığına inanmırlar. Onlar monistdirlər və etiqad edirlər ki, mövcud olan bütün varlıq birdir. İndividuallıq yoxdur. Bundan savayı, onlar panteist fikirlər irəli sürərək, var olan hər şeyin Tanrı olduğunu bildirirlər. Özünün В«The Key to TheosophyВ» əsərində Blavatskaya yazır: В«Biz ümumdünya ilahilik prinsipinə etiqad edirik. Mövcud hər şeyin törədiyi və hər şeyi canına cəkdiyi mənbə varlığın böyük silsiləsinin sonundadırВ». Teosofların təməl ideyası bütün varlığın birliyinə əsaslandığından edilən dualar müəyyən bir obyekt üçün nəzərdə tutulmamışdır. Kainatın individuallıq istiqamətində təkamül edən simasız tanrılığına etiqad edən teosoflar eyni zamanda inanırlar ki, fiziki dünya real deyil. Maddi kainatda onlar sadəcə inikası görürlər. İndividuallığı isə qeyri-real sayırlar.
Karma və reinkarnasiya məfhumları da teosofların insan və etika haqqındakı təsəvvürlərində böyük rol oynayır. Reinkarnasiyaya görə, insanın ölümündən sonra onun bir hissəsi yenidən təcəssüm edir. Teosoflar inanırlar ki, bəşəriyyət təkamülünü ən ibtidai məxluqlardan başlamışdır. Sonda insan simasına döndükdən sonra onlar yenidən təkamülün ən ibtidai və aşağı formasına qayıtmayacaqlar. Karmanın kainat qanunu olduğunu isə onlar obrazlı şəkildə В«Nəyi əkərsən, onu da biçərsənВ» cümləsi ilə daha bariz şəkildə təqdim edirlər. cəmiyyətin fəaliyyəti Avropanın və Amerikanın bir çox ölkələrində sürətlə yayıldı. Onun sıralarına əvvəl heç bir təşkilatda birləşməyən, astrologiya və okkultizimlə maraqlanan çoxlu sayda insanlar axışmağa başladı. Elə bu dövrdə Blavatskayanın mistifikasiyasının ifşa edilməsi və onun şarlatanlıqda təqsirləndirilməsiylə bağlı cəmiyyət ətrafında ilk qalmaqallar yaranmağa başladı.
1878-ci ildə Teosof cəmiyyəti Arya Samac ilə sıx əlaqələrə girdi və bəyan etdi ki, teosofiya bütün insanların birgə qardaşlığının bərqərar edilməsinə, irq və xalqların, həmçinin mövcud din və inancların birliyinə köməklik göstərir.
1879-cu ildə Blavatskaya və Olkot Hindistana gedərək cəmiyyətin mərkəzi mənzil qərargahını Adyar şəhərində açdılar. Bu köç əsasən Nyu-York cəmiyyətinin üzləşdiyi maliyyə çətinlikləri və Olkotun kolonial iqtisadiyyat sərmayəsinə can atması ilə izah olunur. Hindistanda bu cəmiyyət В«TeosofВ» adlı jurnal buraxmağa başladı. Seylon adasına gələn Olkot və Blavatskaya üsyan qaldıran seylon buddistlərinin tərəfini tutdular və bununla da kolonial hakimiyyət dairələri ilə əhəmiyyətli dərəcədə əlaqələri çətinləşdirdilər. Bununla yanaşı, Blavatskaya Rusiyanın xeyrinə cəsusluqda idtiham olunurdu. Teosoflar cəmiyyətinin fəaliyyəti Seylonda yerli buddist ictimaiyyəti tərəfindən dəstəkləndi və geniş vüsət aldı. Bu xüsusilə özünü buddist məktəblərinin təşkilatlanmasında göstərdi. 1960-cı ildə Seylonda təhsilin milliləşdirilməsinə qədər artıq Teosof cəmiyyətinə 400 məktəb aid idi.
1883-cü ildə Teosof cəmiyyəti ətrafında növbəti qalmaqal baş verdi. Amerikalı medium Henri Kiddl aşkar etdi ki, Blavatskayanın guya müəllim Kut Humidən aldığı və A.P.Sinnetin В«Okkultik dünyaВ» kitabında çap edilən mənəvi məktublar, məhz Kiddlin öz çıxışının sözbəsöz təkrarıdır. 1883-cü ilin sonları teosof cəmiyyətinin London lojasında lojanın prezidenti Anna Kinqsford və həmin lojanın üzvü yazıçı A.P.Sinnet arasında, onun В«Ezoterik buddizmВ» adlı kitabıyla bağlı qalmaqallı təhqiqat işi aparıldı. Belə ki, bu kitabda teosofiya buddizmin müəllif interpretasiyasının sinonimi kimi şərh edilmişdi. Təhqiqat teosof cəmiyyətinin əsas problemlərindən sayılan В«aydın doqmatik təməllərinin olmamasıВ» fikrini üzə çıxardan ciddi teoretik konfliktə çevrildi. Bunun nəticəsində Anna Kinqsford teosof cəmiyyətindən ayrıldı və özünün hermetik cəmiyyətini yaratdı. 1884-cü ildə isə növbəti qalmaqal yaşandı. Teosof cəmiyyətinin mənzil qərargahında çalışan cəmiyyətin hindistanlı mənsubları Emma və Aleksis Kulomb cütlüyü Blavatskayanın etibarlı tərəfdarları oldular. Lakin Emma Kulombun varlı neofitlərdən pul qopartmaq cəhdlərindən sonra Blavatskaya onu cəzalandıracağını bildirdi. Bunun müqabilində Emma Kulomb teosof cəmiyyətinin rəhbərlərini, Blavatskayanın fırıldaqlarını aşkara çıxaracağı ilə hədələyərək, pul istəyib şantaj etməyə başladı. Öz təhdidlərinin doğruluğunu sübut etmək məqsədi ilə o, Blavatskaynın göstərdiyi hərəkət edən divar, tavan və müqəvva В«fokuslarınınВ» mexanizmini üzə çıxartdı. Qalmaqal Emma Kulombun və Leyn Foksun savaşmasıyla nəticələndi və cütlük teosof cəmiyyətindən qovuldu. Belə olan təqdirdə Emma Kulomb Blavatskayanın В«gizli məktublarВ»ından seçmələri onun qatı düşməni Mədrəsdəki Xristian kollecinin rektoru Pattersona satdı.
Elə həmən il Adyar şəhərinə teosof cəmiyyəti ətrafında baş verən В«ruhi təzahürlərinВ» doğruluğunu yoxlamaq məqsədi ilə ruhi tədqiqatlar cəmiyyətinin təmsilçiləri gəldilər. Onların yekun rəyi son dərəcə mənfi oldu və bu öz növbəsində teosof cəmiyyətinin rəhbərləri arasında gərgin münasibətlərə gətirib çıxartdı. 1885-ci ilə qədər teosof cəmiyyətində 121 loja qeydiyyatdan keçmişdi ki, onlardan 106-sı Hindistanda, Birmada və Seylon adasında yerləşirdi. cəmiyyətin tərkibinə daxil olan astroloqlar Alan Leonun rəhbərliyi altında Londonda teosof cəmiyyətinin lojasını yaratdılar. XX əsrin sonlarında bu loja ən möhtərəm astroloq təşkilatına çevrilmişdi. 1885-ci ilin sonunda cəmiyyətin içində hədəfinin qeyri-müəyyənliyi, inzibati idarəçiliyin çatışmazlığı, həmçinin Blavatskaya və Olkot arasındakı konfliktlərlə əlaqəli olaraq lojaların xüsusi idarəli milli filiallara çevrilmə tendensiyası müşahidə edilməyə başladı. Teosof cəmiyyətinin mövcudluğuna mənfi təsir göstərən amillərdən biri də bu idi ki, cəmiyyət ətrafına isterik və qalmaqal mühit yaradan bir sıra psixi və nevrotik anormal insanları cəlb etmişdi. 1885-ci ilin dekabrında teosof cəmiyyətinin mənzil-qərargahına üzvlükdən imtina ilə bağlı yüzlərlə məktub gəlməyə başladı. Bu da öz növbəsində maliyyə çətinlikləri yaratdı.
1891-ci ilin may ayında вЂ" Blavatskayanın ölümündən sonra teosof cəmiyyətində rəhbərlik uğrunda Olkot və onun keçmiş köməkçisi Uilyam cac arasında amansız mübarizə başladı. Anna Bezantın aktiv iştirakı ilə bu mübarizə dəyişən uğurla 1894-cü ilə kimi davam etdi. 1895-ci ildə isə cac teosof cəmiyyətinin Amerika filialını ayırdı və onu В«Amerika teosof cəmiyyətiВ» adlandıraraq müstəqil təşkilata çevirdi. 1906-cı ilin yanvar ayında teosof cəmiyyətinin Avropa filialının katib müavini, Anna Bezantın dostu Çarlz Ledbiter öz azyaşlı şagirdlərinə qarşı cinsi tələbdə ittiham edildi. Qalmaqal Ledbiterin istefası və teosof cəmiyyətinin Avropada nüfuzunun düşməsi ilə nəticələndi. Elə bu vaxt Q.Olkot səhhətinin pisləşdiyini hiss edərək öz varisi kimi teosof cəmiyyətinin prezidenti vəzifəsinə Anna Bezantı təyin etdi ki, bu da öz növbəsində yazıçı A.P.Sinnet başda olmaqla digər namizədlərin narazılığına səbəb oldu. Çünki cəmiyyətin nizamnaməsinə görə, Olkot varis təyin etmək hüququna malik deyildi, o, yalnız namizədin adını açıqlaya bilərdi. Olkotun ölümündən sonra 1907-ci ildə cəmiyyətin mənsublarının əksəriyyətinin səs verməsi ilə Anna Bezant prezident seçildi. O, Ledbiteri cəmiyyətin sıralarına bərpa etdikdən sonra növbəti qalmaqal baş verdi. Belə ki, bu qərara qəti etirazını bildirən Sidney lojası tam heyyətlə teosof cəmiyyətindən ayrıldı. Anna Bezant prezident olduqdan sonra teosof cəmiyyəti qarşısında onu dünyanın ən görkəmli dini-sosial cərəyanına çevirəcəyi ilə bağlı məsələ qoydu. Bezant rəhbər kimi öz fəaliyyət dövrü ərzində bir sıra digər təşkilatlar yaratdı və mahiyyətcə yaxın olan bir çox cəmiyyətləri də aktiv dəstəklədi. Məsələn, onlardan В«Teosof ibadət komitəsiВ», В«Hindistan oğullarıВ», В«Hindistan qızlarıВ», В«Teosof fəaliyyət komitəsiВ», В«Qızıl gül və xaç məbədiВ», В«Müqəddəs Xristofor liqasıВ», В«Müasir düşüncə liqasıВ», В«Bütün dünyada sülh ordeniВ», В«İnsanı tədqiq liqasıВ» və s. adlarını çəkmək olar. Bezant və Ledbiter cəmiyyətin fəaliyyətinin canlandırılmasına və təzələnməsinə ehtiyac olduğunu hiss edirdilər. Elə bu məqsədlə də Ledbiter irəli sürdü ki, yeni eranın elan olunması üçün, tanrı Maytreyin yer üzərində yeni məsih-В«Dünyanın müəllimiВ» kimi təzahür etməsi gözlənilir. Ledbiter tələsik öz tələbələri arasında В«məsihinВ» roluna uyğun namizəd axtarmağa başladı. Bu namizədlər Krişnamurti və Xyubert van Huk oldular. 1910-cu ildə Bezant Benaresdə В«Sarı şal qruppasıВ»nı, onun tərkibində isə В«Fırfır ordeniВ»ni yaratdı. Hər iki təşkilatın rəhbəri məhz Krişnamurti təyin olundu. 1911-ci ildə isə В«Doğan günəş ordeniВ» təsis olundu (Daha sonra В«Şərqin ulduzu ordeniВ» adıyla dəyişdirildi). Krişnamurtinin populyarlığı 1911-ci ildə teosof cəmiyyətinin mənsublarının sayını 16 minə qaldırdı. 1920-ci ildə isə artıq bu rəqəm 36 minə çatmışdı. Anna Bezantın fəaliyyəti nəticəsində cəmiyyət tədricən elmi-fəlsəfi mahiyyətini itirərək çətin ayinləri, təsirli geyim və bəzəkləri olan bir növ В«teatr şousuВ»na bənzəməyə başlamışdı. 1910-cu ildə teosof cəmiyyətinin alman lojasının rəhbəri R.Şteyner ilə Anna Bezantın tərəfdarları arasında Krişnamurtinin В«məsihlikВ» məsələsi ilə bağlı baş verən konflikt cəmiyyətin parçalanması ilə nəticələndi. Teosofiyadan antroposofiya yarandı və 1913-cü ildə Şteynerin təsiri ilə teosof cəmiyyətinin rəhbərlərinin daimi didişməsi nəticəsində alman filialı cəmiyyətdən ayrıldı.
1916-cı ildə teosof cəmiyyətinin fəal üzvü Ceymis Uveycvudun sayəsində onun daxil olduğu Qədim katolik kilsəsində də parçalanma baş verdi. Qədim katolik kilsəsindən həm onların, həm də teosofların doqmatik baxışlarını birləşdirən Liberal katolik kilsəsi ayrılaraq fəaliyyət göstərməyə başladı. Birinci düya müharibəsinin sona yetməsi ilə mənəvi boşluq şəraitinin, ənənəvi dəyərlərdə və Avropa mədəniyyətində olan böhranın məyusluğu nəticəsində teosof cəmiyyətinin mənsubları arasındakı artım yüksək templi oldu. Buna baxmayaraq, 1925-ci ilin sonunda cəmiyyətin rəhbərləri arasında olan çəkişmə və nifaqı müşahidə etməkdən təngə gələn Çex filialı bütünlüklə ayrılmağa qərar verdi. Beləliklə, 1928-ci il üçün cəmiyyət mənsublarının say göstəricisi 45 min nəfərə çatmışdı. Alman nasistlərinin hakimiyyətə gəlməsi ilə teosof cəmiyyətinin Almaniyada və onların işğal etdikləri ərazilərdəki filialları məhv edildi. İkinci dünya müharibəsindən sonra isə cəmiyyətinin əsas fəaliyyəti vaizlik və təlim üzrə cəmləşdi. Zamanla çoxsaylı okkultik istiqamətli sektaların aktivləşməsi, praktik olaraq teosof cəmiyyətinin müstəsnalıq mahiyyətini tarazlamağa başladı.
Teosof cəmiyyətinin Rusiyadakı fəaliyyəti İlk rus teosof cəmiyyəti 1908-ci ildə yaradıldı, lakin 1901-ci ildən artıq ilk dərnəklər fəaliyyət göstərməyə başlamışdı. cəmiyyətin lojaları Moskvada, Sankt-Peterbuqda, Smolenskdə, Kievdə, Yaltada, Kaluqada və Rostov-Donda mövcud idi və 400-ə yaxın mənsubu ətrafında toplaya bilmişdi. Rus teosof cəmiyyəti Samara şəhərində dövri olaraq özünün В«Teosof həyatВ», Petroqradda isə В«Teosofiyanın carçısıВ» adlı jurnallarını buraxırdı. Teosof idealları rus və hindistan ruhaniliyi arasında əlaqə, Himalaya səyahət edən XX əsrin humanist filosofu və rəssamı Nikolay Rerixin əsərlərində də öz əksini tapmışdı. O, öz rəsm əsərlərində dağlarda gördüyü mənəvi işığı və bir çox dini ənənələrdəki müqəddəs fiqurları əks elətdirərək tesofiya fəlsəfsinin yayılmasına güclü təkan verirdi. Buna baxmayaraq, teosof cəmiyyəti onun yerlərdə qeydiyyatdan keçməsinə mane olan Pravoslav kilsəsinin müqavimətinə rast gəldi. 1918-ci ildə Sovet hakimiyyətinin bütün mistik, dini və okkultik qrupların ləğv edilməsi ilə bağlı dekretinə əsasən cəmiyyət bağlandı. Teosof cəmiyyətinin rəsmi bağlanmasına baxmayaraq, onun bir sıra üzvləri öz fəaliyyətlərini mühacirətdə davam etdirdilər. cəmiyyət öz fəaliyyətini yalnız 1991-ci ildə ictimai təşkilat kimi qeydiyyatdan keçdikdən sonra bərpa edə bildi. Elə həmin il rus teosof cəmiyyəti Adyarda yerləşən beynəlxalq teosof cəmiyyətində öz üzvlüyünü bərpa etməyə çalışdı. Sonuncular öz növbəsində bir sıra tələblər irəli sürərək, Rerixin adını çəkməməyi və Aqni-Yoqanı qəbuldan imtina etməyi vurğulayırdılar. Yeni rus teosof cəmiyyətinin güzəştə getməsinə baxmayaraq, Beynəlxalq teosof cəmiyyətindən qeydiyyatdan keçmək yenə də mümkün olmadı.
XX əsrin 90-cı illərinin əvvəli rus teosof cəmiyyəti qızğın fəaliyyətə cəhd etdi. Bu məqsədlə mühazirələr, seminarlar, teosof qiraət və hətta poeziya gecələri, eyni zamanda rəsm sərgiləri keçirilməyə başladı. 1992-ci ildə cəmiyyətin bazasında teosofiya ilə bağlı əsərlər çap edən В«SferaВ» nəşriyyatı yaradıldı. 1994-cü ildə isə parçalanma baş verdi və bu öz növbəsində onsuz da səbatsız olan birliyi daha da zəiflətdi. Bu şərait, daha doğrusu, maliyyə problemləri bir sıra dəyişikliyə, xüsusilə də 1997-ci ildə teosofçu və rerixçi qrupların rəsmi birləşməsinə gətirib çıxartdı. 2000-ci ildən isə teosofiya ilə bağlı rəsmi İnternet saytları, həmçinin kitab və jurnallar çap edən nəşriyyatlar fəaliyyət göstərir
[redaktə]İstinadlar

[redaktə]Həmçinin bax

Teosofiya
Yelena Blavatskaya
[redaktə]Xarici keçidlər

Сведения о Теософическом обществе. // Блаватская Е.П. Тайная доктрина. Изд-во «Парабола».
Теософия. Краткий философский словарь / А. П. Алексеев, Г. Г. Васильев и др.; Под ред. А. П. Алексеева — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2004. Словарь подготовлен коллективом кафедры философии гуманитарных факультетов Московского государственного университета имени М. В. Ломоносова.
Теософия, теософическое движение и общество в России. Неофициальный сайт Теософского общества (Россия).
Theosophical society — Adyar. Международный официальный сайт Теософского общества.
Blavatsky Net — Theosophy . Сайт о Е. П. Блаватской и теософии.
Определение Архиерейского Собора Русской Православной Церкви "О псевдохристианских сектах, неоязычестве и оккультизме"
Обращение секции философии и религиоведения общества «Знание» России к разработчикам законопроекта РФ «О свободе совести и религиозных организациях» и участникам парламентских слушаний
Kateqoriya: Cəmiyyətlər