سامنات یا امامزاده جعفر یا پیشوا

پیشوا مرکز شهرستان پیشوا و یکی از شهرهای جنوبشرق استان تهران در ایران است. شهر پیشوا در دامنه‌های طبیعی قرار دارد و در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی پایتخت واقع شده‌است. این شهر در مسیر کهن راه ابریشم و همچنین در مسیر خط راه‌آهن سراسری تهران-مشهد قرار دارد. پیشوا سابق بر این از معدود شهرهایی است که علی‌رغم نزدیکی به پایتخت، مهاجران کمی پذیرفته و بیشتر مردمان آن بومی همین منطقه بودند به همین دلیل از شهرهای کم جمعیت استان تهران محسوب می‌شد. اما طی سالیان اخیر ورود اتباع مهاجر افغان به این منطقه باعث شده که ازدیاد جمعیت و حتی دچار سرریز جمعیت نیز داشته باشد. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران شهر، تعداد ۵۹۱۸۴ نفر جمعیت داشته‌است. پیشوا یکی از بندرهای کویر مرکزی ایران به‌شمار می‌رود از این رو به آن «سناردک» می‌گفتند که در زبان پهلوی به معنای ساحل خشکی است. به پیشوا لقب «مهد انقلاب ایران» نیز می‌دهند. در سفر ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی به این منطقه، پیشوا «نگین سبز استان تهران» نام گرفت و رهبر ایران نیز در سفرش، این شهر را «مرکز شهادت» نامید. علاوه بر این پیشوا شهری است گلخانه‌ای، که بیش از یک‌هشتم گلخانه‌های ایران را در خود جای داده‌است و یکی از قطب‌های تولید گل و گیاهان دارویی در ایران به‌شمار می‌رود. این شهر مدفن امامزاده جعفر الخواری فرزند موسی کاظم است و یکی از شهرهای زیارتی ایران محسوب می‌شود. این شهر زادگاه کیومرث نخستین پادشاه ایران است که برای مقابله با اهریمن نخستین بار از سامنات برخاست،. محتویات ۱ نام ۱.۱ سامنات ۱.۲ سناردک ۱.۳ امامزاده جعفر ۱.۴ پیشوا ۲ پیشینه ۲.۱ پیش از میلاد ۲.۱.۱ حکومت کیومرث و فریدون و ایرج ۲.۱.۲ کاوشگری‌های باستان‌شناسی ۲.۲ پس از میلاد ۲.۲.۱ زلزله ویران‌گر ۲.۲.۲ وقف جنید رازی ۲.۲.۳ رونق صفوی ۲.۳ معاصر ۲.۳.۱ وقایع مشروطه ۲.۳.۲ قیام ۱۵ خرداد ۲.۳.۳ انقلاب اسلامی و پس از آن ۳ جغرافیا ۳.۱ موقعیت ۳.۲ زمین‌شناسی ۳.۲.۱ خاک ۳.۲.۲ گسل ۳.۳ آب و هوا ۳.۳.۱ منابع آب ۳.۳.۲ بادها ۴ ساختار شهری ۴.۱ گسترش شهر ۴.۲ قست‌های شهر ۴.۳ مشکلات شهری ۴.۳.۱ حمل و نقل شهری ۴.۳.۲ بهداشت و درمان ۵ ترابری ۵.۱ مسیرهای دسترسی ۵.۲ راه‌آهن ۵.۳ متروی تهران-پیشوا ۶ مردم ۶.۱ زبان ۶.۲ اقوام ۶.۳ جمعیت ۷ فرهنگ و هنر ۷.۱ آداب و رسوم ۷.۲ آیین ۵۰۰ ساله بنی‌اسد ۷.۳ فرهنگ شهادت ۷.۴ خانه هنر پیشوا ۷.۵ خانه فرهنگ شیخ جنید ۸ اقتصاد ۸.۱ کشاورزی ۸.۲ دامپروری ۸.۳ صنعت ۹ دانشگاه‌ها و مدارس علمیه ۹.۱ دانشگاه‌ها ۹.۲ مدارس علمیه ۱۰ گردشگری ۱۰.۱ اماکن زیارتی ۱۰.۲ آثار باستانی ۱۰.۳ مکان‌های تاریخی ۱۰.۴ مکان‌های تفریحی ۱۱ جستارهای وابسته ۱۲ پانویس ۱۳ پیوند به بیرون نام سامنات در دستنویسی دربارهٔ تاریخ خوار (گرمسار امروزی) که رونویس آن هنوز باقی است حدود شهر امروزی پیشوا را سامنات نامیده‌اند.[۳] در فرهنگ دهخدا نیز دشت وسیع دامنه جنوبی کوه‌های البرز مابین تهران و سمنان، «سامنات» نامیده شده‌است.[۴] سامنات منتسب به سام، فرزند نوح و پدر کیومرث نخستین شاه یکتاپرست ایران است.[۵] دلیل این که چرا این نام به فراموشی سپرده شده‌است معلوم نیست. سناردک یکی از نام‌هایی که به پیشوا نسبت داده می‌شود سناردک است. سنارک در لغت از دو قسمت «سنار» و «دک» تشکیل شده که در زبان پارسی میانه، «سنار» به معنی ساحل و بندر است و «دک» هم‌معنی خشکی و کویری است.[۶] سنارک، اکنون یکی از محله‌های پیشوا در جنوب شرقی این شهر است. امامزاده جعفر پس از وقف زمین‌های اطراف آرامگاه امامزاده جعفر توسط شیخ خضرالدین جنید رازی در قرن نهم هجری قمری و رونق گرفتن بیشتر منطقه، این شهر با محوریت آرامگاه امامزاده جعفر رشد کرد و نام این شهر به امامزاده جعفر تبدیل شد. گفته می‌شود که شاید یکی از دلایل به فراموشی سپرده شدن سامنات مرکزیت امامزاده جعفر بر شهر بوده‌است. هم‌اکنون نوادگان شیخ خضرالدین جنید رازی ساکن در پیشوا می‌باشند که به طایفهٔ مشایخ مشهورند و اکثراً با نام‌های اسدی و جنیدی شناخته می‌شوند. بزرگترین فرد از این خاندان در هر دوره‌ای متولی آرامگاه امامزاده جعفر می‌شود. پیشوا تا پایان روزگار قاجار این شهر به نام امامزاده جعفر نامیده می‌شد ولی با ساخت راه‌آهن سراسری ایران در سال ۱۳۱۷ و گذر آن از این سامان رضا شاه نام رسمی آن را از امامزاده جعفر به پیشوا تغییر داد[۷] که دو احتمال برای این تغییر نام گفته می‌شود، نخست به بزرگداشت جعفر بن موسی، پیشوایی که در این شهر مدفون است و احتمال دوم، به احترام هیتلر که در آن زمان پیشوا نامیده می‌شد. پیشینه دیرینگی باستان‌شناسی پیشوا با کشف سنگ‌های رتوش شدهٔ دو لبه، به دورهٔ پارینه سنگی میانی بر می‌گردد.[۸] نسخه خطی شاهنامه: کیومرث، مردم را فرمان می‌دهد تا با دیوان نبرد کنند. پیش از میلاد حکومت کیومرث و فریدون و ایرج سامنات اولین نامی است که شهر به آن نامیده شده‌است و منتسب به اولاد سوم سام به‌نام کیومرث است که به باور بسیاری، از این شهر برای جهان‌گشایی برخاست[۹] چنان‌که فردوسی در مورد او می‌نویسد:[۱۰] نخستین خدیوی که کشور گشود سر پادشاهان گیومرث بود او اولین پادشاه یکتاپرست ایرانی بود که نوروز را عید گرفت[۱۱] و از سامنات به شاطی فرات رفت و به مرور زمان شوش، بابل را گرفت و شهرهایی از جمله بلخ را بنا کرد.[۱۲] سال‌ها بعد فریدون در نزدیکی پیشوا تخت فریدون را بنا نهاد، شهر سامنات را آباد ساخت و بر ایران حکومت کرد. پس از او ایرج بر تخت نشست و دژی بلند بنا نهاد که همچنان بزرگترین قلعه خشت خام دنیا به حساب می‌آید. در مورد قلعه ایرج آورده‌اند که قدمت این قلعه بیش از پنج هزار سال است و آن را برای حفظ مملکت و محروس داشتن آن از تطاول و حمله‌های تورانیان ساخته‌اند.[۱۳] در دوره کیانیان، این منطقه یکی از مناطق مهم به‌شمار می‌رفته چرا که آمدوشد در این منطقه بسیار بوده‌است. وجود ایوانکی (ایوانِ کِیخسرو و کِیکاووس) در همسایگی پیشوا که از آن تنها نامش به‌جا مانده گواه بر این مدعاست. دیوارهای قلعه ایرج کاوشگری‌های باستان‌شناسی سامنات شهری کهن بوده و طی بررسی‌هایی که توسط هیئت باستان‌شناسی که در سال ۱۳۷۰ و ۱۳۶۳ انجام شد از عمق ۳۸۵ سانتی‌متری تپه شغالی آثار و بقایای سفالی به دست آمد. عناصر معماری در تپه مزبور خشت خام و چینه است که این آثار را متعلق به اواخر هزاره ششم و پنجم پیش از میلاد می‌دانند. همچنین خشت‌هایی به صورت جفت و طاق چیده شده‌اند که قدمت این آثار به سه‌هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.[۱۶] اهمیت دیگر تپه شغالی این است که تمدن موجود در تپه سیلک را یکجا و در یک تپه دارد. در سال ۱۳۶۳ هنگام احداث ساختمان کمیته انقلاب شهر پیشوا هنگام حفر چاه در عمق ۶ متری مقداری استخوان و سفال کشف شد که این آثار متعلق به دوران هزاره اول پیش از میلاد است، پس از کاوشگری‌های بعدی مشخص شد که این مکان همان گورستان باستانی گبری است و از یک دوره ۵۵۰ ساله از اواخر هزاره دوم پیش از میلاد حکایت دارد.[۱۷] محدودهٔ این گورستان باستانی بسیار وسیع بوده که از انتهای شکستگی ناهمواری‌های پیشوا در مرکز فعلی شهر آغاز شده و تا ده پاچنار در شرق شهر در دامنه تپه ادامه دارد، معماری قبرها از شیوه خاصی پیروی نمی‌کند اما به‌طور محسوسی سنت اعتقادی ۳ در قبور تکرار شده‌است که کنار هر جسد سه ظرف بزرگ متوسط و کوچک گذاشته شده‌است که این ظروف قابل مقایسه با ظروف بدست آمده از تپه حصار در دامغان و تپه سیلک در کاشان است.[۱۸] با توجه به نتایج کاوش‌های صورت گرفته می‌توان گفت یک استقرار مستمر از هزاره ششم تا هزاره اول پیش از میلاد در این منطقه وجود داشته‌است. پس از میلاد از دورهٔ میلاد مسیح تا کشته‌شدن جعفر الخواری فرزند موسی کاظم اطلاعات دقیق تاریخی در دست نیست اما برخی شواهد حکایت از استمرار حیات در شهر پیشوا دارد.[۱۹] اما به هر حال در این دوران‌ها و پس از آن، این منطقه قسمتی از ملک ری محسوب می‌شده‌است. در کتاب ری باستان از احوالات مردم سناردک نقل شده که آن‌ها از شیعیان متعصب بوده‌اند و علاقه آن‌ها به خاندان اهل بیت باعث شده بود که امامزاده جعفر بن موسی الکاظم پس از درگیری و جراحت به این شهر پناه ببرد. زلزله ویران‌گر در سال ۷۸۴ هجری قمری (۱۳۸۴ میلادی) گسل پیشوا با شدت ۷٫۲ ریشتر[۲۰] فعال شد که در اثر حرکت گسل، سکونت‌گاه‌های روی دامنهٔ تپهٔ پیشوا مدفون و مسجد جامع ورامین تخریب شد و شهرهای پیشوا، ورامین و ری به کلی ویران گردید.[۲۱] در کتاب منم تیمور جهانگشا آمده‌است که:[۲۲] در سال ۷۸۴ قمری دو سال قبل از اینکه او به ری برسد زلزله مهیبی شهر را کاملاً ویران کرده بود و فقط عده‌ای باقی مانده بودند که در خرابه‌های اطراف مسکن گزیدند. وقف جنید رازی نوشتار اصلی: وقف شیخ جنید رازی چندین سال پس از زلزله، شیخ جنید رازی که قصد سفر از ری به مشهد داشت با عبور از منطقه خالی از سکنه پیشوا، با مزار امامزاده جعفر برخورد کرد و بر آن شد تا اطلاعاتی در مورد امامزاده جعفر بدست آورد و هنگامی که با مقامات و کرامات امامزاده جعفر آشنا شد تصمیم گرفت خادم آن امامزاده شود، بنابراین ساکن این منطقه شد، دارایی‌هایش را فروخت و پنج قنات و یک میلیون و ۵۵۵ هزار متر مربع ملک را در اطراف آرامگاه خریداری کرد و آباد ساخت و در سال ۸۷۳ هجری قمری وقف نمود و فرزندانش را موظف نمود که خادم امامزاده و متولی موقوفات باشند. پس از این آبادانی و وقف، رونق به پیشوا بازگشت و این شهر تمدن جدیدی را آغاز نمود.[۲۳] رونق صفوی در عصر صفوی به فقه شیعه و هنر و معماری اسلامی و ایرانی بسیار بها داده می‌شد، شهر امامزاده جعفر نیز به دلیل وجود امامزاده رونق ویژه‌ای پیدا کرد. گنبد فیروزه‌ای امامزاده جعفر یادگار عهد صفوی است که به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته شد.[۲۴] «حرم، بازار، چهارسو، کوچه‌ها، کوشک‌ها، رباط‌های اربابی، تکیه و آب‌انبار چاله خشتی»، از عناصر شهرسازی دورهٔ صفوی هستند که هنوز در بافت قدیمی شهر پیشوا دیده می‌شوند و بعضاً کاربری خود را حفظ نموده‌اند. معاصر وقایع مشروطه هنگامی که محمدعلی شاه قاجار در مقابل مشروطه خواهان شکست خورد، به سفارت روس پناهنده شد و به فکر باز پس‌گیری تاج و تخت خود افتاد. ارشدالدوله که از یاران وفادارش بود برای او تلاش‌های بسیاری کرد و در نقاط مختلفی جنگید.[۲۵] دریکی از درگیری‌هایش که به تپه‌های پیشوا و صحن امامزاده جعفر آمده بود، زخمی و دستگیر شد و در نهایت در بازار پیشوا تیرباران گردید.[۲۶] قیام ۱۵ خرداد پس از سخنرانی سید روح‌الله خمینی در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ در قم به مناسبت عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه مردم تهران دست به تظاهرات جدی زدند. صبح روز پانزده خرداد آیت الله خمینی بازداشت و به تهران برده شد. ۱۵ خرداد سال ۴۲ مصادف با دوازدهم محرم و هم‌زمان با روز برگزاری آیین بنی اسد در پیشوا بود. بعد از برگزاری مراسم، حسن مقدس بلندگو به دست گرفت و گفت:[۲۷] «... ای مردم چرا نشسته‌اید؟ امروز عزاداری ما دو تا شد، یکی عزای امام حسین و دیگری اینکه دیشب دژخیمان شاه، ریخته‌اند منزل آیت‌الله خمینی و پس از دستگیری، ایشان را به تهران برده‌اند و جمعی از مردم اعتراض کرده و زخمی شده‌اند؛ ای مردم! خاک بر سرمان شد که مرجع تقلید ما دستگیرشده‌اند…» سپس مردم از همان‌جا تصمیم به قیام علیه رژیم شاه می‌گیرند.[۲۸] لذا در ساعت ۱۴ همان روز از ایوان آرامگاه امامزاده جعفر کفن پوشان به سمت تهران حرکت کردند، در میان راه مردم ورامین نیز به کفن پوشان پیوستند. وقتی به پل باقرآباد رسیدند مورد هجوم نیروهای دولتی رژیم پهلوی قرار گرفتند و تعدادی کشته و چندین نفر زخمی شدند.[۲۹] بسیاری واقعه ۱۵ خرداد را مبدأ تحولات انقلاب اسلامی ایران می‌دانند.[۳۰] از این رو پیشوا را مبدأ قیام ۱۵ خرداد یا مهد انقلاب ایران نامیدند.[۳۱] انقلاب اسلامی و پس از آن بعد از سرکوب ۱۵ خرداد و در جریان انقلاب اسلامی ایران مردم پیشوا همانند سایر مردم ایران برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی پهلوی و روی کار آمدن جمهوری اسلامی تلاش کردند و گروه‌های مختلف مردم در پیشوا و تهران برای انقلاب تلاش کردند. در جریان جنگ ایران و عراق نیز مردم پیشوا برای دفاع از خاک و حراست از مرزهای وطنشان کشته‌ها و جانبازان فراوانی دادند. سردار علی قمی، سردار حسین شیبانی کارخانه ،سرلشکر خلبان مصطفی اردستانی، سرلشکر خلبان یزدان سخایی ،سردار جلال جنیدی جعفری و سردار سعید مهتدی جعفری پنج تن از سردارانی بودند که در در جریان جنگ هشت ساله یا حوادث پس از جنگ جانشان را در راه وطن اهدا نمودند که به افتخار آن‌ها به پیشوا لقب «شهر سرداران شهید» را داده‌اند.[۳۲] همچنین آیت الله خامنه‌ای، رهبر ایران در ۲۲ خرداد ۱۳۸۲ به این شهر سفر کرد که طی آن، پیشوا را «مرکز شهادت» نامید.[۳۳] جغرافیا موقعیت پیشوا در نیمه شمالی ایران و ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی تهران قرار دارد. Compass rose pale.svg ایوانکی، شریف‌آباد پاکدشت، پارک ملی خجیر، دماوند ری، تهران Compass rose pale.svg سمنان، گرمسار شمال ورامین، قرچک شرق پیشوا غرب جنوب دشت کویر، پارک ملی کویر جوادآباد، دریاچه نمک چرمشهر، قم زمین‌شناسی پیشوا بر روی دامنهٔ تپه‌های طبیعی و روی گسل قرار دارد، از شمال به کوه‌های البرز و از جنوب شرق به کویر مرکزی ایران متصل است به همین دلیل منطقهٔ مناسبی برای کشت محسوب می‌شود. خاک دکتر پرویز کردوانی در خصوص خاک این منطقه می‌گوید:[۳۴] در همه جای این دشت به جز نواحی جنوبی و منتهی‌الیه شرقی برای کشاورزی و زراعت مناسب است به‌طوری‌که اگر آب به مقدار کافی موجود باشد تقریباً تمام زمین‌های آن را می‌توان زیر کشت برد. گسل شهر پیشوا بر روی گسل قرار دارد و ناهمواری این گسل به‌راحتی پیداست. گسل پیشوا در راستای E 130 N است، از مرکز این شهر آغاز شده و به درازای ۳۴ کیلومتری شرق آن ادامه دارد. این گسلِ فشاری با شیب به سمت شرق به روشنی رسوبات کوارتز را بریده و مرز میان کوه و دشت را در پیشوا تشکیل می‌دهد.[۳۵] طول شرقی جغرافیایَ ۴۵°۵۱ تاَ ۱۵°۵۲ درجه و عرض شمالی جغرافیایَ ۱۵°۳۵ تاَ ۲۳°۳۵ درجه محدوده این گسل را شامل می‌شود.[۳۶][۳۷] آخرین فعالیت بزرگ این گسل ۷۸۵ ه‍.ق (۱۳۸۴ میلادی) هم‌زمان با حمله تیمور لنگ بوده و طی آن این شهر و محدوده ورامین و ری به کلی ویران گردیده‌است.[۳۸] آب و هوا پیشوا آب و هوای معتدل و نیمه‌خشک و در دشت‌ها آب و هوای صحرایی مختص خود را دارد، نسبت به گرمسار و ورامین معتدل تر است ولی شب‌های زمستانی سردتری دارد. درجه حرارت پیشوا بین ۱۴- درجه در زمستان و ۴۵+ درجه در تابستان در نوسان است. در بهار و پاییز به علت وجود درختان فراوان و مصونیت از آلودگی‌های تهران هوای فرح‌بخش و دلنشینی دارد.[۳۹] منابع آب زمین‌های زراعی و باغ‌های پیشوا توسط نهرها، چشمه‌ها (چشمهٔ دریاچهٔ قلعه‌کرد و…)، قنات‌ها (هرمین، سناردک و …) و رودخانه‌های جاری شده از رشته‌کوه البرز سیراب می‌گشت. در سال‌های گذشته با هدف تأمین آب مطمئن برای کشاورزی منطقه پاکدشت، پیشوا و ورامین و همچنین تأمین آب شرب بخش‌هایی از شرق و جنوب تهران سدهای لار، لتیان و ماملو احداث گردید،[۴۰][۴۱][۴۲] اما با افزایش جمعیت کلانشهر تهران و خشکسالی‌های پیاپی، تأمین آب شرب تهران درصد بیشتری را سهم خود کرد و رودخانه پیشوا و نهرها و چشمه‌ها و قنات‌هایش یکی پس از دیگری خشک گردید و بسیاری از باغ‌های موقوفه که از درختان انار، انگور، انجیر، توت و گردو و… تشکیل می‌شد نیز از بین رفت. امروزه زمین‌های پیشوا با چاه‌هایی که بعداً حفر شد آبیاری می‌شود. بادها بادهای باران‌زا: مهم‌ترین منبع بارش در این منطقه بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی است که از سمت غرب می‌وزد. رشته کوه البرز همجون سدی به نحو مؤثری از نفوذ بسیاری از توده‌های هوا جلوگیری می‌کند در نتیجه باعث شده‌است که هوای شهر از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.[۴۳] باد شهریاری: بادی خنک و دلربا است که از سمت شهریار می‌وزد و هوا را لطیف می‌کند و محدود به فصل خاصی نیست. در تابستان گرمای هوا را کاهش داده و موجب رشد بهتر درختان می‌شود. وزیدن باد شهریاری در تابستان برای مردم پیشوا خوشایند است.[۴۴] باد خِشو: در اوج گرمای تابستان از سمت کویر می‌وزد و به خشکی و گرمای هوا شدت می‌بخشد و باعث ریزش گل‌ها و گرد گرفتن درختان می‌شود. این باد در روزهایی حد فاصل اواخر خرداد تا پنجم مرداد می‌وزد. باد قبله: این باد در بهار از سمت جنوب و جنوب غرب می‌وزد و همراه با دولخ (نوعی گرد و خاک محلی) است و معمولاً با توده‌ای از ابر سیاه همراه است که به آن پایه می‌گویند و منجر به رعد و برق و باران و تگرگ می‌شود. باد احنمود: بادی است سردو خشک و سوزان که در اوج سرمای بهمن ماه از سوی کوه‌های شمال غربی می‌وزد، و هوا را از مناطق برف‌نشین هم سردتر می‌کند. هنوز وقتی این باد بوزد مردم می‌گویند: «معلوم نیست برفش کجا اومده که سوزش داره اینجا میاد». باد خاله‌پیرزن: معمولاً سه روز مانده به عید نوروز می‌وزد و معتقد بودند که «خاله پیرزن در اثر خستگی، شب عید خواب می‌ماند و مدت ده روز باد نمی‌وزد و بعد از این مدت عمو نوروز می‌آید و خاله‌پیرزن بیدار می‌شود. اگر عمونوروز عصایش را به آب بزند خاله‌پیرزن می‌گوید باران ببارد و اگر به خاک بزند می‌گوید باد بوزد».[۴۵] ضرب‌المثلی پیشوایی می‌گوید: «خاله پیرزن گفته اگه پشتم به بهار نبود بچه رو توی گهواره‌اش (از سرما) خشک می‌کردم». ساختار شهری گسترش شهر بافت شهر پیشوا از نظر قدمت به ۳ قسمت تقسیم می‌شود. هستهٔ اولیه شهر در محدودهٔ قدیمی شهر پیشوا است و در گذشته داری سه دروازه بوده‌است. حرم، بازار و شهیدگاه از محله‌های شاخص و قدیمی این قسمت شهر است. با آنکه شهر قدمتی چند هزار ساله دارد ولی به جز سناردک، از قدمت قدیمی‌ترین محلات آن بیش پانصد نمی‌گذرد. بافت میانی شهر در نتیجهٔ عدم کشش جمعیتی بافت قدیمی گسترش یافت که در قسمت غربی شهر و در آن سوی رودخانهٔ مرکزی شهر پیشوا قرار دارد. این قسمت از شهر بیشتر حاصل ساخت و سازهای دهه ۳۰ تا ۸۰ خورشیدی است و معماری آن مشابه هستهٔ مرکزی ولی با مصالح مدرن است. نشانه‌های خیابان‌بندی و کوچه‌های پهن‌تر از ویژگی‌های بافت میانی است. پس از احداث دانشگاه آزاد پیشوا و ایجاد شهرک صنعتی پیشوا در سوی شرقی شهر زمین‌های لم یزرع آن محدوده ارزش پیدا کرد و ساخت و ساز رواج یافت و در آن محدوده چندین شهرک احداث شد که بعضی از آن‌ها رو به توسعه است. قست‌های شهر نواحی پیشوا شامل کوی‌ها و محله‌های قدیمی شهر و شهرک‌های بعضاً تازه تأسیس و در حال توسعه هستند که همگی در قالب یک منطقه شهرداری اداره می‌شود. بعضی از این محلات قبلاً روستا بوده‌اند اما امروز جزء شهر پیشوا محسوب می‌شوند. نواحی مختلف شهر پیشوا عبارتند از:[۴۶] محله‌ها: باغ ناصر، پاچنار، پل حاجی، تپه حاج آقا جلال، تپه سلام، تپه میرزاکریم، چاله امید، سرچشمه، سناردک، شوش آباد، شهرداری قدیم، صفاییه، قلعه کرد، قلعه نو، کهنک، هاشم‌آباد، همت‌آباد کوی‌ها: ابوذر، بانک ملی قدیم، بهداری، بی‌بی‌هور، جهاد، حرم، رازی، سردار جنگل، سه‌جوبی، شهیدگاه، شیرازی‌ها، عطایی‌ها، فرهنگیان، کارخانه‌یخ، مبارز، میثم، نهضت، یاسر شهرک‌ها: پاسارگاد، پانزده خرداد، خورشیدهشتم، شهید اردستانی، طاق سپهر، فرهنگیان، کوثر، گلها، مارگارین، معلم، نقش جهان. مشکلات شهری حمل و نقل شهری این شهر فاقد شبکه مترو می‌باشد و حمل و نقل از طریق خودروهای عمومی از قبیل تاکسی‌ها و آژانس‌های مسافر بری چون میلاد گل‌ها و غیره اداره می‌شوند بهداشت و درمان این شهر فاقد بیمارستان می باشد ترابری مسیرهای دسترسی فاصلهٔ پیشوا تا تهران ۴۵ کیلومتر، تا قم ۱۱۵ کیلومتر و تا سمنان ۱۵۵ کیلومتر است. مسیرهای دسترسی به پیشوا عبارتند از: بزرگراه امام رضا: از سه راه شریف‌آباد به سمت جنوب به طول ۱۲ کیلومتر. بزرگراه ورامین: بعد از کمربندی ورامین به سمت شرق به طول ۱۲ کیلومتر. بزرگراه قم-گرمسار: از سه راه امامزاده عبدالله به سمت شمال‌غرب به طول ۱۵ کیلومتر. راه‌آهن ایستگاه راه‌آهن پیشوا یکی از ایستگاه‌های خط سراسری تهران - مشهد است که حد فاصل ایستگاه‌های ورامین و گرمسار است و در سال ۱۳۱۷ احداث گردید. علاوه بر این، ایستگاه راه‌آهن دیگری در داخل شهر پیشوا ایجاد شده و ایستگاه پایانی ریل باس تهران-پیشوا است. متروی تهران-پیشوا در راستای توسعه ناوگان شهری برای شهرستان پیشوا ۳ ایستگاه پیش‌بینی شده‌است که ایستگاه پایانی آن شهرک صنعتی پیشوا جنب محمودآباد نو می‌باشد. مردم زبان مردم پیشوا فارسی‌زبان هستند و لهجهٔ تهرانی دارند و با اندک گویشی محلی سخن می‌گویند. اقوام جمعیت طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران جمعیت پیشوا ۴۷٬۲۵۳ نفر بوده که از این تعداد ۲۳٬۷۳۴ نفر مرد و ۲۳٬۵۱۹ نفر زن بوده‌اند و این تعداد در ۱۳٬۳۵۲ خانواده زندگی می‌کنند[۴۷] که اکثراً بومی همین منطقه‌اند. فرهنگ و هنر آداب و رسوم آیین ۵۰۰ ساله بنی‌اسد بنی اسد قومی از طوایف عرب و از ذریه اسدبن‌خزیمه بودند که دو روز پس از نبرد کربلا کشته شدگان واقعه را تشییع و دفن نمودند.[۴۸] مردم پیشوا همه ساله دو روز بعد از عاشورا در روز دوازدهم ماه محرم کسب و کار و بازار را رها می‌کنند و با پوشیدن لباسهایی عربی موسوم به بنی اسد طی مراسمی نمادین پیکرهای کشته شدگان نبرد کربلا را در سالروزش در صحن امامزاده جعفر تشییع می‌کنند و به عزاداری و سوگواری می‌پردازند.[۴۹] طی این مراسم ابتدا فردی در نقش زین العابدین (امام چهارم شیعیان)، کشته شدگان را برای حاضرین معرفی می‌کند و از دلاوری‌های آنان می‌گوید و سپس مرثیه آنان را می‌خواند و در پایان هر بخش این کشته شدگان از در ورودی اصلی صحن تا ایوان بر روی دست افراد پوشیده با لباس بنی اسد و مردم تشییع می‌شوند. معمولاً حر بن یزید ریاحی، قاسم بن حسن ،علی اصغر، علی اکبر، زهیر بن قین، حبیب بن مظاهر، عباس بن علی و حسین بن علی (امام سوم شیعیان) در این مراسم تشییع می‌شوند. این مراسم حدود پانصد سال است که در پیشوا و در جوار آرامگاه امامزاده جعفر بن موسی الکاظم برگزار می‌شود.[۲۸] قیام خونین مردم در ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ پس از این مراسم و از همین مکان آغاز شد. فرهنگ شهادت

سینما هنر پیشوا

خانه هنر پیشوا خانه فرهنگ شیخ جنید اقتصاد کشاورزی پیشوا یکی از نواحی مُلک ری کهن محسوب می‌شود.[۵۰] ملکی که عمر سعد، به سودای فرمانروایی بر آن، در کشتن امام سوم شیعیان شریک شد.[۵۱] برای درک حاصلخیزی این منطقه یک ضرب‌المثل معروف کافی است که: «هم از گندم ری افتاد هم خرمای بغداد».[۵۲] مردم پیشوا از دیرباز در این منطقه به کشاورزی مشغول بوده‌اند و امروز نیز کشاورزی، نقش پررنگی در میان آن‌ها دارد بطوری‌که طبق سرشماری‌ها حدود ۲۶درصد مردم پیشوا کشاورزند.[۵۳] بیش از ۸۵درصد زمین‌های کشاورزی پیشوا زیر کشت می‌رود[۵۴] و سالانه بیش از ۵۰۰هزار تن محصولات کشاورزی تولید می‌شود[۵۵][۵۶] که ۳۰۰هزار تن از آن، محصولات گلخانه‌ای است[۵۷] و بخشی از آن، به خارج کشور صادر می‌شود.[۵۸] در سطح کشور، حدود ۸۰۰۰هکتار سطح گلخانه‌ای وجود دارد که بیش از ۱۰۰۰هکتار معادل یک‌هشتم آن در پیشواست،[۵۹] به‌همین‌دلیل این شهر یک قطب تولید محصولات گلخانه‌ای و گیاهان دارویی در سطح استان تهران و ایران به‌شمار می‌رود.[۶۰][۶۱] پیشوا در آبان‌ماه ۱۳۹۳ به‌عنوان رتبهٔ برتر ارائه محصولات کشاورزی[۶۲] و در پاییز ۱۳۹۴ به‌عنوان رتبه برتر علمی‌کردن کشاورزی[۶۳] در سطح ایران برگزیده شد. نیمی از محصولات کشاورزی پیشوا را غلات شامل ذرت، گندم و جو تشکیل می‌دهد.[۵۹] همچنین عمده محصولات گلخانه‌ای در پیشوا، خیار و گل و گیاهان دارویی است.[۶۴] در رتبه‌های بعدی، صیفی‌جاتی همچون بادمجان، گوجه فرنگی، کدو و نیز کاهو، کلم و آفتابگردان قرار دارد. در سال‌های اخیر کشت زرشک و زعفران رشد چشمگیری داشته‌است و پروش قارچ و آلوئه‌ورا مورد توجه قرارگرفته‌است.[۶۵] علاوه بر این در حوزهٔ محصولات درختی، میوه‌های انار، انگور، انجیر، زیتون، گردو و خرمالو از محبوبیت و اهمیت بالایی در بین کشاورزان و باغبان‌های پیشوا برخوردار است.[۶۶] دامپروری زمین حاصلخیز و کشاورزی مناسب زمینهٔ مناسبی برای دامپروی به‌حساب می‌آید که به‌خوبی در این منطقه مهیاست. در پیشوا ۶۱۵واحد دامداریِ پرواری، فرصت پرورش بیش از ۱۰۰۰۰راس دام را فراهم آورده‌است که از آن‌ها سالانه حدود ۵۱۳۷۰تن گوشت قرمز تولید می‌شود.[۶۷] بعلاوه ۱۲۷واحد دامداری شیری وجود دارد که در مجموعه‌های کاملاً مکانیزه سالانه ۳۸۷۱۷تن معادل ۱۰۶تن در روز شیر تولید می‌کنند و همین باعث شده که پیشوا به عنوان دومین تولیدکننده شیر ایران شناخته شود.[۶۸] زنبورداری نیز در این شهر حاشیه‌کویری اهمیت ویژه‌ای دارد، در پیشوا سالانه بیش از ۳تن عسل کویری توسط زنبورداران نمونه کشوری تولید می‌شود. همچنین در واحدهای مرغداری پیشوا سالانه ۲۵۰۰۰قطعه مرغ تولید می‌شود که در خودکفایی تولید مرغ و اشتغال‌زایی مردم منطقه تأثیر زیادی داشته‌است.[۶۹] علاوه بر همه این‌ها در سال‌های گذشته پرورش شترمرغ رشد چشمگیری داشته و وجود بزرگترین مرکز پرورش شترمرغ ایران در پیشوا نمونهٔ دیگری از ویژگی‌های ممتاز پیشوا در حوزهٔ دامپروری است.[۶۸] صنعت دامپروری و در نتیجهٔ آن تولید پشم، زمینه مناسبی برای تولید فرش و صنایع دستی به حساب می‌آید که این هم در پیشوا به خوبی فراهم است، به همین دلیل هنر فرش‌بافی در روستاهای اطراف پیشوا همچنان رایج است.[۷۰] همچنین شهرک صنعتی پیشوا در سال ۱۳۸۵ با مصوبه هیئت دولت فعالیتش را آغاز نمود،[۷۱] نزدیکی به تهران و همجواری با شهرهای پیشوا و شریف‌آباد، مجاورت با شبکه راه‌های سراسری از طریق محورهای تهران-مشهد و تهران-پیشوا، مجاورت با راه‌آهن سراسری و نزدیکی به ایستگاه راه‌آهن پیشوا از جمله امتیازهایی است که باعث جذب سرمایه‌گذار و پیشرفت در این شهرک شده‌است.[۷۲] هم اکنون در این شهرک صنعتی صنایع مختلفی مانند صنایع غذایی، دارویی، شیمیایی، سلولزی، نساجی، فلزی، کانی غیر فلزی و صنایع تبدیلی برای ایجاد واحدهای خود مشغول به فعالیت هستند.[۷۳] دانشگاه‌ها و مدارس علمیه دانشگاه‌ها دانشگاه آزاد اسلامی واحد پیشوا دانشگاه فرهنگیان پردیس زینبیه پیشوا دانشگاه علمی کاربردی شهرداری پیشوا دانشگاه پیام نور پیشوا مدارس علمیه مدرسه علمیه فاطمیه پیشوا (خوهران) مدرسه علمیه جعفریه پیشوا (برادران) گردشگری گردشگری در پیشوا با باغ‌ها و باغچه‌هایش معنی می‌شود که بیشتر خصوصی هستند. جمعه‌ها و ایام تعطیل مردم منطقه و تهران از شلوغی و آلودگی و روزمرگی شهر به آن پناه می‌آورند. اماکن زیارتی امامزاده جعفر بن موسی الکاظم گلستان شهدای گمنام امامزاده موسی و اسحاق کهنک قبر شیخ جنید رازی آثار باستانی تپه سفالین قلعه ایرج تپه شغالی تخت فریدون چاله خونی مکان‌های تاریخی آب انبار چاله خشتی خانه تاریخی ارباب رازی خانه تاریخی ملامحمدتقی انصاری خانه تاریخی حاج میرزایعقوب جنیدی خانه تاریخی دکتر محمدخان مجرب آسیاب بالا (طاحونه زبر) مکان‌های تفریحی تپه سلام پارک جنگلی پیشوا شهربازی پیشوا بوستان خانواده فاز ۱ بوستان خانواده فاز ۲ بوستان خانواده فاز ۳ بوستان زائر جستارهای وابسته شهرهای باستانی و تاریخی ایران شهرستان پیشوا امامزاده جعفر قیام ۱۵ خرداد پانویس «نتایج سرشماری سال۱۳۹۵». مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۴. «پیشوا، شهری در استان تهران». مرجع شهرهای ایران. ۱۸ اسفند ۱۳۸۹. فرهنگ دهخدا، علی‌اکبر دهخدا، ص 735 «تاریخ و آثار تاریخی پیشوا». ایران اولترا. ۲ تیر ۱۳۹۱. «محلات قدیمی شهرستان پیشوا در گذر تاریخ/ ارشدالدوله را در بازار پیشوا تیرباران کردند». ایران اولترا. ۱۷ خرداد ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴. «پیشوا، شهری در جنوب شرقی استان تهران». ایران اولترا. ۱۳۸۷. آشنایی با سلاله پاکان امامزاده جعفر بن موسی الکاظم، حسن اصلانی، بهار ۱۳۷۷ «معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران». واضح. .. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) «تاریخ سیاقی یا تاریخ پادشاهان عجم/ مریم شاه حسینی». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ۴ تیر ۱۳۹۱. «نوروز باستانی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟». سنترال کلوب. ۹ اسفند ۱۳۸۷. «نگاهی بر اسطوره‌های ایران زمین». پارسیان دژ. .. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) پیشوای بزرگ، حسن اصلانی، ص ۴۴ «کاوش تپه 7 هزارساله شغالی از سر گرفته شد». خبرگزاری میراث فرهنگی. ۱۳۸۷ شهریور ۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) «معرفی تپه‌های تاریخی استان تهران». تبیان. .. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) تهرانی مقدم، احمد، مجله میراث فرهنگی. «ایران در هزاره‌های دوم و اوّل پ.م. تا آغاز سلسله‌ها و روی کار آمدن مادها». اطلاع‌رسانی میراث فرهنگی. .. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) Kleiss wolfarm- Qal'e Gabri Bel weramin. Archaeologische mitteliungen Aus Iran. Band 1988. پیشوای بزرگ، حسن اصلانی، ص 43 https://sh.wikipedia.org/wiki/Potresi_u_Iranu «شبح ویرانی بر فراز پایتخت». خبرآنلاین. ۱۹ دی ۱۳۹۲. «زلزله هفت ریشتری تهران قطعی است، سوابق تاریخی». شبکه خبر. ۶ آبان ۱۳۹۳. «تصویر و شرح وقفنامه ۵۶۰ ساله شیخ جنید/ روند گسترش حرم امامزاده جعفر (ع)». خبرگزاری مهر. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۱. «اعتبار برای بقعه صفوی امامزاده جعفر پیشوا». خبر گذاری میراث فرهنگی. ۲۳ آبان ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۵. «محلات قدیمی شهرستان پیشوا در گذر تاریخ/ ارشدالدوله را در بازار پیشوا تیرباران کردند». وارنانیوز. ۱۷ خرداد ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۹. پیشوای بزرگ، حسن اصلانی، ص۵۴ «ویژه نامه هفته فرهنگ و هنر شهرستان‌های ورامین، قرچک، پیشوا و پاکدشت» (PDF). اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران. اردیبهشت ۱۳۹۳. http://www.mehrnews.com/TextVersionDetail/2175560 http://www.imam-khomeini.ir/fa/c2692/زندگی_نامه/دوران_مبارزات/واقعه_15_خرداد1342 http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=12960:مجموعه-مقالات-قیام-پانزده-خرداد-در-مبدأ-نهضت&Itemid=8 «اداره میراث فرهنگی استان تهران به دلیل سوابق درخشانی که پیشوا در تاریخ انقلاب دارد، این شهر را به مهد انقلاب اسلامی نامگذاری کرد». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۹ مهر ۱۳۹۳. "یادواره سرداران شهید پیشوا برگزار می‌شود"«یادواره سرداران شهید پیشوا برگزار می‌شود». خبرگزاری فارس. ۲۱ اسفند ۱۳۹۳. «آستان مقدس امامزاده جعفر (علیه السلام) ـ پیشوا». پایگاه جامع امامزادگان و بقاع متبرکه ایران اسلامی. ورامین و توسعه، ۱۳۶۹ ص۳ http://www.ngdir.ir/state[پیوند مرده] «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴. مقاله سمینار دومین همایش زمین‌شناسی کاربردی و محیط زیست ۱۳۸۵ «زلزله‌های تاریخی در گستره تهران». عصر ایران. ۶ شهریور ۱۳۹۱. «موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی شهر پیشوا». سیری در ایران. ۲۵ بهمن ۱۳۹۳. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۹. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹. «موقعیت جغرافیایی تهران». وب‌گاه سازمان صدا و سیمای ج.ا. ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱ اکتبر ۲۰۰۸. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴. اقلیم ورامین، حسین حیدریان «پیشوا، شهری در جنوب شرقی استان تهران». موسسه دائرةالمعارف الفقه الاسلامی. بهمن ۱۳۹۳. http://www.amar.org.ir/Portals/0/sarshomari90/Files/ABADY-90/os23.xls http://www.wikifeqh.ir/بنی‌اسد «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «وعده‌های امام حسین (ع) و بهانه‌های عمربن سعد/ از گندم ری نخواهی خورد». خبرگزاری مهر. ۲۱ آبان ۱۳۹۲. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «یک‌هشتم گلخانه‌های کشور در پیشوا است». خبرگزاری آفتاب ری. ۱۱ شهریور ۱۳۹۳. «فرماندار شهرستان پیشوا گفت: رونق اقتصادی با گسترش گلخانه‌های کشاورزی محقق خواهد شد». خبرگزاری فارس. ۲۰ فروردین ۱۳۹۳. «فرماندار پیشوا گفت: کشاورزان شهرستان پیشوا سالانه بیش از 500 هزار تن انواع محصولات کشاورزی را تولیدمی کنند». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۵ خرداد ۱۳۹۳. http://www.p-news.ir/?p=5008 «تولید 500 هزار تن محصولات کشاورزی در پیشوا/ صادرات محصولات گلخانه‌ای پیشوا به خارج از کشور». واضح به نقل از مهر. ۱۹ فروردین ۱۳۹۳. http://www.dana.ir/News/137467.html?catid=34&title=137467 «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۱۵. «رتبه برتر شهرستان پیشوا در ارائه محصولات کشاورزی». خبرگزاری پانا. ۱۲ آبان ۱۳۹۳. «به همت بسیج مهندسین کشاورزی؛ ۳۰ شبکه همگام با کشاورز در شهرستان پیشوا شروع به کار کرده‌است». پایگاه خبری تحلیلی پیشوانیوز. ۲۵ آذر ۱۳۹۴. http://ebtekarnews.ir/fa/?p=914 «مدیر جهاد کشاورزی از برداشت ۲۵ کیلوگرم زعفران از مزارع شهرستان خبر داد». خبرگزاری آفتاب ری. ۱۴ دی ۱۳۹۳. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴. «ویژگی‌های سه واحد تولیدی مورد بازدید معاون اول رئیس‌جمهوری در پیشوا». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۱۱ فروردین ۱۳۹۳. http://www.p-news.ir/?p=6157 «رئیس جهاد کشاورزی پیشوا اظهار داشت: پیشوا با دارا بودن یک هزار هکتار گلخانه، قطب تولید محصولات گلخانه‌ای و گیاهان دارویی است». خبرگزاری مهر. ۲۴ خرداد ۱۳۹۱. «گذری بر میراثهای معنوی و تاریخی شهرستان پیشوا». ایران بوم. ۱۵ فروردین ۱۳۹۱. «شهرک صنعتی قرچک در پیچ و خم واگذاری زمین به صنعتگران». خوب لینک. اردیبهشت ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۵. «ظرفیت‌های ویژه شهرک صنعتی پیشوا/ لزوم رسیدگی مسئولان استانی به مشکلات». خبرگزاری مهر. ۳ اردیبهشت ۱۳۹۱. «استقرار صنایع تبدیلی در شهرک صنعتی پیشوا کاملاً ضروری است». خبرگزاری دانا. ۷ شهریور ۱۳۹۳. پیوند به بیرون ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای پیشوا (تهران) دارد. پایگاه خبری پیشوا پایگاه خبری تحلیلی ندای پیشوا شورای شهر پیشوا شهرداری پیشوا فرمانداری پیشوا نبو ایران شهرستان پیشوا شهرستان‌های استان تهران نبو استان تهران نبو شهرهای باستانی ایران نبو شهرهای دارای راه‌آهن نبو محله‌ها و محدودهٔ کلان‌شهر تهران تهران قدیم تهران امروزی شهرک‌ها کوی‌ها کوچه‌های معروف حومه تهران رده‌ها: شهرستان پیشواشهرهای استان تهران شهرهای باستانی ایران شهرهای شهرستان پیشوا شهرهای مذهبی ایران پیشوا این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۸ آوریل ۲۰۲۱ ساعت ‏۰۶:۵۳ ویرایش شده‌است. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// پیشوا. [ ش ْ ] (اِخ ) (امامزاده جعفر) قصبه ای جزء دهستان بهنام عرب . بخش ورامین شهرستان تهران . واقع در 6 هزارگزی خاور ورامین سر راه نیمه شوسه و2 هزارگزی ایستگاه پیشوا. جلگه . معتدل . دارای 4649 تن سکنه . آب آنجا از قنات . محصول آن غلات و صیفی و باغات و چغندر قند. شغل اهالی آنجا زراعت و کسب است . شعبه ٔ پست و تلفن و بهداری و ژاندارمری و دبستان داردو راه آن ماشین روست . (فرهنگ جغرافیائی ایران ج 1). //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// سامنات، دشت وسیع و گسترده‌ای است که در دامنه جنوبی کوه‌های البرز، میان تهران و سمنان واقع شده است که دشت ورامین نیز در امتداد آن ناحیه وسیع قرار دارد. از معدود آبادی‌های این منطقه، «سناردک» است که از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین مناطق مسکونی آن به شمار می‌رود و در دل این دشت وسیع و در حاشیه کویر واقع شده است. «سناردک» از شهرت و مرکزیت و رونق خاصی برخوردار بود. بعد از مهاجرت امام رضا(ع) و نیز مهاجرت بزرگان و شخصیت‌های علوی به ایران، پیکر پاک یکی از بزرگان و سادات، به نام حضرت جعفر بن موسی الکاظم(ع) در حوالی سناردک مدفون شد. به دلیل عشق و علاقه مردم به خاندان عصمت و طهارت(ع)، شیعیان در گرداگرد مرقد پاک این سلاله زهرای مرضیه سکنا گزیدند و همین امر موجب شد تا سناردک رونق و معروفیت خود را از دست بدهد و کم کم محله امامزاده جعفر(ع) مرکزیت یابد. سناردک هم اکنون روستای قدیمی و متروکه‌‌ای است که در یک کیلومتری شهرستان پیشوا قرار دارد.[1] پیشینه تاریخی پیشوا منشأ پیدایش یا گسترش بسیاری از شهرها و آبادی‌های جهان، به ویژه ایران، وجود شخصیت‌های بزرگ در آنجا بوده است. از جمله شهرستان پیشوا که هم اکنون در 45 کیلومتری جنوب شرقی تهران قرار دارد. منشأ پیدایش آن شهر، وجود مرقد مطهر و مقدس حضرت جعفر بن موسی الکاظم(ع) است. نام سابق شهرستان پیشوا، امام‌زاده جعفر و نیز نام قدیمی‌تر آن، سناردک است. بعد از شهادت و دفن این امامزاده در آنجا، این آبادی از سناردک به امامزاده جعفر تغییر نام یافت و قرون متمادی با همین نام در منطقه شهرت داشت؛ تا اینکه در سال 1317ش. در جریان احداث راه آهن سراسری تهران ـ شمال ـ مشهد که از مسیر این آبادی می‌گذرد، با احداث ایستگاهی در جوار این آبادی، نام آن از امامزاده جعفر، به «پیشوا» تغییر یافت. پیشوا، بخش کوچکی بود که از لحاظ جغرافیایی از توابع شهرستان ورامین به شمار می‌رفت. افزایش جمعیت در این منطقه باعث شد تا در سال 1366 ش. با عنایت ویژه مسئولان نظام اسلامی، از بخش به شهرستان ارتقا یابد.[2] اشاره شد که منطقه پیشوا قسمتی از دشت وسیع ورامین است. گفته شده سکنه قدیم آن تاجیک‌ها بودند و به مرور ایام، مردمی از مناطق دیگر به آنجا آمدند و ساکن شدند و معمولاً همگی علاقه‌مند به انتساب خود به امامزاده جعفر(ع) بودند. به همین دلیل بیشتر آنان، پسوند جعفری را برای نام خانوادگی انتخاب کردند و به جز تاجیک‌ها، طایفه بزرگ رازی‌ها و جنیدی‌ها که همگی از تبار شیخ جنید رازی، عارف نامدار قرن نهم هستند، از مشهورترین خاندان‌های ساکن در منطقه پیشوا بوده‌اند و اغلب بزرگان و دانشمندان این خاندان، از خادمان و واقفان امامزاده جعفر بوده‌اند که شرح تفصیلی خدمات آنان در اینجا نمی‌گنجد. در زمان نادرشاه افشار، تعدادی از اعراب به این منطقه کوچانیده شدند و نیز دشت‌های حاصل‌خیز آن باعث شد تا تعدادی از شاهزادگان و دولت‌مردان قاجار برای خرید املاک به این منطقه بیایند که برخی اقامت دائمی گزیدند. خلاصه آنکه پیشوا از لحاظ اجتماعی دارای بافت کاملاً مذهبی است که تاکنون به دلیل عدم مهاجرت دیگران به آنجا، اصالت خود را حفظ کرده است. بیشتر مردم این شهر با کلام الهی مأنوس و با قرآن و فقه آشنایند و پایبند به احکام اسلام هستند.[3] امامزاده جعفر کیست؟ هر چند تعداد واقعی فرزندان امام موسی بن جعفر(ع) و نیز مدفن واقعی آنان در کتب تاریخ و سیره در هاله‌ای از ابهام قرار داد و عالمان نسب شناس نتوانسته‌اند تعداد یقینی فرزندان آن امام همام را مشخص کنند؛ ولی می‌توان دریافت که حضرت کاظم(ع) نسبت به سایر ائمه(ع) فرزندان زیادتری داشت. برخی از مورخان تعداد آنان را تا 60 نفر ذکر کرده‌اند،[4] ولی اغلب مورخان تعداد فرزندان آن حضرت را 37 نفر دانسته‌اند[5] و بدیهی است که اغلب آن بزرگواران، برادران ناتنی امام رضا(ع) به شمار می‌روند. با مطالعه تاریخ آنچه مسلم است، اینکه یکی از فرزندان امام کاظم(ع)، امامزاده جعفر است. از کسانی که این امامزاده را از فرزندان بلافصل امام کاظم(ع) ذکر کرده‌اند، شیخ عباس قمی است.[6] مؤلف کنز الانساب، تعداد فرزندان امام هفتم را 42 تن ذکر کرده و در ادامه نوشته است: «چون مأمون، حضرت علی بن موسی الرضا را از مدینه به شهر طوس دعوت نمود، جمله فرزندان و فرزندزادگان حضرت امام کاظم(ع) به تدریج از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند، مِن‌جمله تعدادی از این بزرگواران همچون جعفر و ابراهیم و ... چون به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، دشمنان از عقب آمدند و مجادله بسیار کردند و آخر الامر حسن بن موسی الکاظم(ع) را شهید کردند و به بعضی هم جراحت رسیده بود و چون شب درآمد، لاعلاج روی به اطراف نهادند. اما جعفر بن موسی الکاظم(ع) که در حین دفاع مجروح گردیده بود، در توابع ورامین به موضع سناردک (مکان فعلی) در اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسید». مؤلفان ریاض الأنساب و تاریخ خُوار و ورامین نیز این نکته را تأیید می‌کنند.[7] علامه نسابه، آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی(ره) در جواب سؤال دو تن از علمای پیشوای ورامین درباره هویت امامزاده جعفر، این گونه اظهار نظر فرموده است: «امامزاده جعفر از فرزندان بلافصل حضرت موسی بن جعفر(ع) می‌باشند که در قریه خُوار در اطراف مدینه منوّره زندگی می‌کردند. جمعی از آن قریه تصمیم گرفتند به خدمت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در مرو مشرف شوند و امامزاده جعفر را به سرپرستی خودشان انتخاب نمودند. چون ایشان عالم و دانشمند و زاهد بودند و به این قصد حرکت کردند، وقتی به ایران آمدند، مأمون حضرت رضا(ع) را شهید کرده بود. مأمورین مأمون، با این گروه در اطراف ساوه جنگیدند. عده‌ای از این جمع در آن درگیری شهید شدند. امامزاده جعفر در حین مبارزه با مأمورین مأمون، در این جنگ مجروح شدند و با همان حالت بدان نواحی تشریف برده و در محل سناردک در اثر همان مجروح بودن شربت شهادت نوشیدند».[8] کاتب نسخه خطی تاریخ خوار و ورامین می‌نویسد: «امامزاده جعفر در سناردک، در منزل مردی به نام جلال الدین به تاریخ 15 جمادی الثانی 217 قمری رحلت نموده است و سپس در گورستان محل مدفون شد».[9] نکاتی که از زندگانی این امامزاده جلیل القدر به دست می‌آید، عبارت‌اند از: 1. وی از فرزندان بلافصل امام هفتم(ع) است و درباره مدفن وی تردیدی نیست که موضع کنونی، مدفن او است. 2. درباره محل جراحت آن بزرگوار ـ ساوجبلاغ یا ساوه ـ اختلاف است. آنچه مسلم است اینکه وی در اثر شدت جراحت، در این مکان فعلی شربت شهادت نوشیده است. 3. شهادت امامزاده جعفر در سال 217 بعید به نظر می‌رسد؛ زیرا مهاجرت سادات و علویان را به سرزمین ایران می‌توان به چهار گروه و دسته کلی تقسیم کرد: دسته اول، سادات و علویانی هستند که در زمان حجاج بن یوسف ثقفی به ایران مهاجرت کردند. دسته دوم، سادات و علویانی بودند که در زمان ولایتعهدی امام رضا(ع) به عشق دیدار آن حضرت به ایران مهاجرت کردند؛ ولی اغلب آنان موفق به زیارت حضرت نشدند. آنان در بین راه با شنیدن خبر شهادت امام رضا(ع) و در اثر درگیری با مأموران عباسی، به دست آنان شهید شدند و یا فرار کردند و بعدها در اثر بیماری از دنیا رفتند. گروه سوم، سادات و علویانی هستند که در قیام‌های مسلحانه علیه خلفای اموی و عباسی شرکت داشتند و بعد از شکست قیامشان، از خوف خلفای عصر به ایران پناهنده شدند. دسته چهارم، ساداتی بودند که در زمان حکومت‌ علویان در طبرستان و گیلان به ایران مهاجرت کردند و برای همیشه ماندگار شدند.[10] امامزاده جعفر(ع) طبق اظهارات عالمان نسب، از دسته دوم به شمار می‌آید که برای دیدار برادر بزرگوارش عازم ایران شد؛ ولی در میان راه، به دست دشمنان مجروح و در اثر شدت جراحت شهید شد. اگر آن بزرگوار بعد از شهادت امام رضا(ع)، در سال 203 ق. مجروح شده باشد، آن وقت رحلت وی، چهارده سال پس از شهادت حضرت رضا(ع) است که درست به نظر نمی‌رسد، مگر آنکه امامزاده جعفر(ع) دیگری باشد که آن هم نیاز به تحقیق و بررسی کامل‌تری دارد. اهالی محترم پیشوا معتقدند که امامزاده جعفر(ع) بعد از مجروح شدن، به این موضع پناه آورده و سپس شهید شده است و هم اکنون محل شهادت او را «شهیدگاه» می‌نامند و این مکان در نزد اهالی آن سامان، احترام و قداست خاصی دارد. میان شهیدگاه و محل تدفین و مرقد کنونی او، فاصله‌ است. از تاریخ دقیق شهادت وی، اطلاعی در دست نیست؛ ولی بی‌گمان شهادت آن بزرگوار در بین سال‌های 203 و 204ق. بوده است. از تاریخ اولیه بنای بقعه نیز اطلاعی نداریم. ساخت اولین بنای باشکوه بر روی مرقد پاک آن حضرت، در دوران صفوی صورت پذیرفته است. مدفن آن بزرگوار در این ناحیه باعث شد تا هسته اولیه شهر پیشوا پدید آید. گنبد نورانی امامزاده، مشرف بر تمام نقاط شهر و مناطق اطراف است و ساختمان آن در بافت معماری و اقتصادی منطقه، تأثیر به سزایی داشته است. بارگاه مجلل آستان مقدس امامزاده جعفر(ع) دارای مناره‌های بلند و گنبدی بسیار با عظمت و کاشی کاری شده با ارتفاع بلند است که از همه نقاط شهر و حتی از فاصله بسیار دور، نمایان است. ساخت بنای بقعه، در زمان شاهان صفوی به ویژه شاه طهماسب بوده است و تاریخ کتیبه روی ضریح مقدس با خط خوش نستعلیق به سال 994ق. است و اسامی خداوند همانند: یا کمال، یا سریع، یا عالی، یا غافر، یا رافع، یا فاتح و... در حواشی آن حک شده است. بنا و توسعه حرم امامزاده در زمان شاهان قاجار نیز مورد توجه و عنایت آنان بود؛ ولی اساسی‌ترین توسعه و بازسازی و مرمت، در نظام مقدس جمهوری اسلامی صورت پذیرفته است.[11] در کنار صحن و سرای امامزاده، بازار قدیمی و سرپوشیده‌ای وجود دارد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از اماکن و بناهای پیرامون آستان مقدس خریداری و به مجموعه حرم اضافه شد که هم اکنون حرم امامزاده دارای مسجد، کتابخانه، فضاهای تدارکاتی، بهداشتی، فرهنگی و ... است. موقوفات امامزاده آستان مقدس امام‌زاده جعفر(ع) همانند بسیاری از اماکن مذهبی کشور، دارای موقوفات فراوانی است. موقوفات امامزاده جعفر، شامل موقوفات تجاری، آموزشی، اداری، خدماتی، اراضی کشاورزی و مسکونی، قنات آب و غیره است. سابقه اولین وقف‌نامه مکتوب امامزاده به سال 873 ق. می‌رسد که نام واقف آن، شیخ خضر فرزند درویش جنید رازی است. خاندان جنید رازی که از عارفان مشهور قرن نهم و دهم این دیار به شمار می‌روند، تا کنون همگی از خادمان و خدمت‌گزاران امامزاده جعفر بوده‌اند. در اینجا لازم است یاد و خاطره حاج شیخ احمد جنیدی،[12] پدر بزرگوار چهار شهید و امام جمعه فقید شهرستان رودسر را گرامی بداریم که خدمات صادقانه و مخلصانه آن بزرگوار همیشه جاویدان خواهد بود؛ مردی که به تعبیر مقام معظم رهبری، از اولیاء الله بود. ایشان هم مانند گذشتگان خود، از خادمان واقعی آن امامزاده جلیل القدر به شمار می‌رفت و پس از عمری خدمت صادقانه در راه دین و انقلاب اسلامی، دار فانی را وداع گفت و مرقد پاکش در جوار مزار مطهر امامزاده جعفر قرار دارد. پیشگامان نهضت اسلامی مردم ورامین و پیشوا مردمی متدین، انقلابی و آگاه هستند و در طول نهضت مقدس اسلامی در حمایت از مرجعیت امام و انقلاب اسلامی از پیشگامان به شمار می‌روند. در جریان حادثه خونین 15 خرداد و دستگیری حضرت امام خمینی به دست مزدوران پهلوی، مردم این شهر در اعتراض به این اقدام، با پای پیاده عازم تهران بودند که در جلوی پل باقر‌آباد به گلوله بسته شدند و صدها تن از آنان به درجه رفیع شهادت نایل آمدند. یکی از شاهدان عینی از این واقعه خونین تاریخی چنین نقل می‌کند: «ساعت حدود 11 صبح روز پانزدهم خرداد 42 برابر با دوازدهم محرم الحرام بود که جمعیت کثیری از مردم منطقه پیشوا در صحن مطهر حضرت امامزاده جعفر(ع) گرد آمده بودند تا شاهد مراسم خاص روز بنی‌اسد ـ که فقط در این شهر انجام می‌شود ـ باشند. در این هنگام ناگاه خبر رسید که حضرت آیت الله العظمی خمینی را دستگیر کردند. تا خبر منتشر شد، همه مردم آماده دفاع از مقام مرجعیت شدند و یکجا از صحن مقدس به قصد تهران حرکت کردند. در این هنگام، پیشنهاد شد که مردم متفرق شوند و با آمادگی بیشتر در ساعت سه بعد از ظهر در صحن مطهر جمع شده و با یک برنامه‌ریزی صحیح حرکت نمایند. اما ساعت دو بعد از ظهر به علت ازدحام بیش از حد جمعیت، بی‌اختیار حرکت آغاز شد و اولین محل در طول مسیر راه، شهرستان ورامین بود که جمعیت می‌باید از آنجا عبور می‌کردند. تا نزدیکی ورامین از همه روستاها به جمعیت ملحق می‌شدند و مردم غیور ورامین که خبر دستگیری امام به آنان رسیده بود نیز خود دو کیلومتر به استقبال مردم پیشوا آمدند و به جمع آنها پیوستند و جمعیت عظیمی را تشکیل دادند و به طرف تهران حرکت نمودند و در طول مسیر، شعارهای «خمینی، خمینی، خدا نگهدار تو/ بمیرد، بمیرد، دشمن خون‌خوار تو»، «مرگ بر این دولت قانون شکن»، «ای شیعیان دستگیر کردند مرجع ما را / خدا براندازد این قوم اعدا را» سر می‌دادند. و برخی نیز شعار «مرگ بر شاه» را بیان می‌کردند و نیز در طول مسیر، ذکر «یا حسین» و «صلوات» هیچ گاه قطع نمی‌شد. حدود مغرب بود که در نزدیکی پل باقرآباد، با مأمورین رژیم منفور پهلوی رو به رو شدیم. آنان پس از یکی ـ دو اخطار بر روی ما آتش گشودند و در نتیجه جمعی از برادران عزیز ما را در خاک و خون غلطاندند. ما نیز با مقاومت شدید آنها، به عقب رانده شدیم و خسته و نالان و با دلی پر از کینه و بغضِ آن کافران به شهر پیشوا برگشتیم؛ اما در برگشت، چهره شهر عوض شده بود و شهر یک پارچه در عزا، ماتم، ناله، گریه و شیون بود. آن شب نظامیان حکومت طاغوت، شهر را در محاصره خود داشتند؛ اما صبح که فرا رسید، موج دستگیری دست اندرکاران این حرکت عظیم آغاز شد و طی آن، به وسیله دژخیمان تعداد زیادی از برادران رشید پیشوا و ورامین و روستاهای اطراف روانه زندان گشتند و در آنجا شرایط سختی را تحمل نمودند. سرانجام دستگیرشدگان پس از تحمل دو سال حبس و گرفتاری شدید، از بند آزاد گشتند. لکن مقاومت آنها باعث گردید تا بارقه‌‌های انقلاب در درون آنها و نسل جوان شعله‌ور گردد و سرانجام این نهال‌های نوشکفته در 22بهمن سال 1357 به درخت تنومند و پرثمر انقلاب تبدیل گردید و مرجع شیعیان جهان از تبعید، به کشور اسلامی ایران بازگشتند و زمام امور را به دست گرفتند».[13] ختام مسک مرقد ملکوتی امامزاده جعفر در پیشوای ورامین همچون خورشید فروزان هماره می‌درخشد و هر ساله هزاران نفر از انسان‌های دردمند و حاجتمند و بیماران صعب العلاج، مشتاقانه به زیارت این سلاله پاک رسول خدا(ص) می‌شتابند و بدین وسیله به زندگی و حیات خود، جان و امید می‌بخشند. کرامات بسیاری از آن امامزاده جلیل القدر (شفایافتن بیماران لاعلاج و...) مشاهده و از معتمدان نقل شده است و شاعران نیز محلی اشعار فراوانی در مدح و منقبت امامزاده جعفر(ع) سروده‌اند که نمونه‌ای را در ذیل می‌آوریم: پیشوا خلد برین از بارگاه جعفر است شهر ما خرم از این صحن و سرای جعفر است شد ز یمن تربت پاکش، مزیّن پیشوا پیشوا یکسر همه نور و صفای جعفر است پرچم اسلام و قرآن، دائماًً در اهتزاز بر فراز گنبد ایزد نمای جعفر است قدسیان از بهر تعظیمش فرود آورده سر حور و غلمان، خادم دولت سرای جعفر است کن نظر با دیده دل، تا خدا را بنگری مطلع نور خدا، ظلّ همای جعفر است ای فقیر بی‌بضاعت، با بصیرت کن نظر تا ببینی پادشاهان را، گدای جعفر است هست این در، قبله حاجات ارباب کرم ملتمس مردان حق، بهر عطای جعفر است چون که صحن اطهرش گردیده کانون قیام سنگر این امت قرآن، لوای جعفر است. پی‌نوشت‌ها_ [1] . فرهنگ دهخدا، علی اکبر دهخدا، ص735؛ آشنایی با سلاله پاکان، امامزاده جعفر بن موسی الکاظم7 پیشوا، حسین اصلانی، ص9و24. [2] . همان؛ مرکز آمار ایران، شهرستان ورامین، ص3، 7، 18و 19 (سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه1365). [3] . آثار تاریخی طهران، محمد تقی مصطفوی، ج1، ص262؛ «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی»، نصرت الله مشکاتی، دایرة المعارف تشیع، ج2، ص961. برای آشنایی با موقعیت جغرافیایی و باستانی پیشوا، به کتاب پیشوا، تألیف جعفر رضایی رجوع شود. [4] . منتهی الآمال، حاج شیخ عباس قمی، ج2، ص223؛ عمدة الطالب، ابن عنبه، ص185 ـ187. [5] . اعلام الوری بأعلام الهدی، شیخ ابوعلی الفضل بن حسن الطبرسی، ص312؛ الارشاد، شیخ مفید، ترجمه استاد رسولی محلاتی، ج2، ص236؛ الفصول المهمة فی معرفة الائمة، ابن صباغ، علی مالکی مکی، ج2، ص960؛ کشف الغمه، علی بن عیسی اربلی، ج3، ص38. [6] . ر.ک: منتهی الآمال، ج2، ص223. [7] . آشنایی با سلاله پاکان، ص43ـ47، (با تلخیص). [8] . همان، ص86. [9] . همان، ص44. [10] . دایرة المعارف تشیع، ج2، ص392. [11] . برای آشنایی تفصیلی با معماری امام‌زاده جعفر پیشوا، ر.ک: آشنایی با سلاله پاکان. [12] . نگارنده، حجت الاسلام والمسلمین جنیدی را از نزدیک زیارت کرده است. او انسانی خدوم و انقلابی بود که بعد از منصوب شدن به سمت امام جمعه شهرستان رودسر استان گیلان، خدمات صادقانه فراوانی را ارائه کرد. وی در تشویق و ترغیب نیروهای بسیجی و اعزام آنان به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل و نیز جمع‌آوری کمک‌های مردمی و یاری رساندن به محرومان جامعه، از فعالان به شمار می‌رفت. دریغ که خدمات و زحمات مردان بی‌ادعایی همانند او، در جایی به ثبت نرسیده است تا آیندگان بتوانند از چنین کسانی الگو بگیرند! بعد از رحلت آن ولیّ صالح خدا، چهارمین فرزند بزرگوارش که از مجروحان شیمیایی بود، شربت شهادت نوشید و روح مطهرش به عالم ملکوت پرواز کرد. [13] . نشریه 15 خرداد، ش11، سال 1372، ص72؛ آشنایی با سلاله پاکان، ص35. برای آگاهی تفصیلی قیام مردم ورامین و پیشوا، به کتاب «انقلاب اسلامی در ورامین» مرکز اسناد انقلاب اسلامی، رجوع شود.