حسین ملک

حاج حسین آقا ملک بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک در ۱۰ خرداد ۱۲۵۰ خورشیدی (۱۱ ربیع الاول ۱۲۸۸ قمری) در تهران زاده شد. خانواده‌اش اصالتا تبریزی و مجتهدزاده بودند. پدربزرگ‌اش آقا مهدی اما به کسوت روحانیان درنیامد و در جنگ‌های ایران و روس به قشون دولتی پیوست و تا درجه سرهنگی پیش رفت. او پس از جنگ به بازرگانی روی آورد و از امتیاز دوستی با میرزا تقی خان امیرنظام (امیرکبیر آینده) برخوردار شد. امیرنظام، پیشکار ناصرالدین میرزای ولیعهد در آذربایجان بود و هنگامی که محمد شاه قاجار از دنیا رفت، ۱۰۰ هزار تومان از آقا مهدی قرض گرفت تا ولیعهد را از تبریز به تهران بیاورد و بر تخت بنشاند. آقا مهدی نیز به تهران آمد. امیرنظام که در این زمان صدراعظم ناصرالدین شاه شده و لقب امیرکبیر را گرفته بود، به پاس خدمات آقا مهدی، لقب ملک‌التجاری را از شاه برای او گرفت. این لقب پس از آقا مهدی به فرزندش محمدکاظم رسید که ویژگی‌های رفتاری دگرگونه‌ای را از خود بروز می‌داد. او در جوانی ورزشکار و دست‌پرورده پهلوان ابراهیم یزدی بود. سپس همچون پدر وارد تجارت شد. او اما از سیاست نیز برکنار نبود و در سرودن شعر نیز دستی داشت. حاج حسین آقا و برادرانش در باغ وکیل آباد مشهد حسین به همراه دو برادر و سه خواهرش با چنین تباری و در خانه چنین پدری پرورش یافتند. پدرش چون به مدرسه‌های جدید با دیده تردید می‌نگریست و آن‌ها را مخلّ دیانت می‌دانست، حسین را به مدرسه‌های دارالشفا و صدر تهران فرستاد تا به فراگیری علوم قدیمه همت گمارد. سیدمحمدعلی مازندرانی و میرشهاب‌الدین نیریزی، استادان او بودند و گویا با میرزا ابوالحسن جلوه حکیم بزرگ عصر ناصری نیز صمیمیت داشت. حسین یک‌چند هم دور از چشم پدر به مدرسه فرانسوی آلیانس رفت تا زبان فرانسه را بیاموزد. در آن جا با کسانی چون محمدعلی فروغی ادیب و نخست‌وزیر سال‌های بعد هم‌دوره بود. محمدکاظم ملک‌التجار، از راه تجارت و از جانب املاک گسترده‌ای که در خراسان خریده و به دست آورده بود، ثروتی انبوه را برای فرزندان به میراث گذاشت؛ اساس ثروت حاج حسین آقا ملک از این‌رو بود. او دستیاری پدر در اداره املاک خراسان را برعهده داشت و گویا نخستین علقه‌های فرهنگی‌اش در سفري که همراه پدر به مشهد رفته بود، بسته شد. در آن‌جا به راهنمایی یکی از دوستان پدر با پاره‌ای نفایس حرم رضوی آشنا شد و بعدتر هنگامی که در نیشابور نسخه‌ای از دیوان ابن یمین فریومدی شاعر سده ششم هجری را به دست آورد، اندیشه بنیادگذاری یک کتابخانه بزرگ به ذهن‌اش خطور کرد. حسین ملک در این زمان ۲۸ ساله بود. حاج حسین آقا ملک و همراهان کتابخانه‌ای که حاج حسین آقا ملک از حدود سال ۱۲۷۸ خورشیدی فراهم آورد، ابتدا در مشهد بود. این بازرگان فرهیخته سپس کتابخانه نفیس‌اش را به خانه پدری در بازار بین‌الحرمین تهران جابه‌جا کرد و آن را در اختیار اهل فضل و دانش قرار داد. سپس در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به شرحی که در بخش وقف‌نامه خواهد آمد، آن گنجینه ارزشمند را به آستان امام رضا علیه‌السلام تقدیم کرد. حسین ملک همچنین املاک و مستغلات فراوانی را در تهران و خراسان بر امور خیریه و عام‌المنفعه وقف و اهدا کرد و بدین ترتیب در جایگاه بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران نشست. این بازرگان و واقف فرهیخته و دوستدار فرهنگ، در ۴ مرداد ۱۳۵۱ خورشیدی در ۱۰۱ سالگی از جهان چشم فروبست و در حرم امام رضا علیه السلام به خاک سپرده شد. پنج دختر از او به یادگار ماند؛ خانم‌ها عزت‌ملک، ملک‌زاده و صدیقه از بطن بانو نوابه قدسیه همسر نخست و خانم‌ها فلورت و رزت از زرین خانم همسر دوم‌اش. حاج حسین آقا ملک همچنین املاک و مستغلات زیادی را در تهران و خراسان برای امور خیریه و عام‌المنفعه وقف کرد که از میان آن‌ها می‌توان به وقف حدود ۶۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و باغ در خراسان بر آستان قدس رضوی، ایجاد و وقف بیمارستان در منطقه چناران مشهد، اهدای حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار متر مربع زمین به فرهنگیان و کارکنان بهداری و پست و تلگراف خراسان و نیز اهدای منطقه و باغ وکیل آباد به شهرداری مشهد برای تبدیل به تفرجگاه عمومی اشاره کرد. نگارخانه • حاج حسین آقا ملک و برادرانش در باغ وکیل آباد • حاج حسین آقا ملک در سنین نوجوانی • حاج حسین ملک در جوانی • حاج حسین آقا ملک در بیمارستان چناران • پرتره حاج حسین آقا ملک. اثر استاد کیخسرو خروش • حاج حسین آقا ملک • حاج حسین ملک در مجلس تجلیل از وی • آیین تشییع پیکر حاج حسین آقا ملک در مشهد • آیین تشییع حاج حسین آقا ملک جستارهای وابسته[ویرایش] مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به حسین آقا ملک در ویکی‌گفتاورد موجود است. وب سایت رسمی موقوفات ملک مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک گفتگو با محسن رمضانزاده کارگردان «این خانه روشن است» بایگانی‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine 1. ↑ http://malekmuseum.org/page/7/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%82%D8%A7-%D9%85%D9%84%DA%A9 رده‌ها: • افراد صدساله اهل ایران • اهالی تهران • اهالی مشهد • فارسی‌زبانان • درگذشتگان ۱۹۷۲ (میلادی) • درگذشتگان ۱۳۵۱ • زادگان ۱۸۷۱ (میلادی) • زادگان ۱۲۵۰ • نیکوکاران اهل ایران • واقفان اهل ایران • مردان صدساله • مجموعه‌داران کتاب و نسخه خطی اهل ایران • این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳ ساعت ‏۰۷:۲۶ ویرایش شده‌است.