علی اصغر علمی

اصغر علمی ‌اگر چه تحصیل کرده آمریکا است، اما همچنان در دفتری کار می‌کند که در چهار سوی آن تا سقف کتاب چیده شده و جایی برای سوزن انداختن نمانده است. میز کوچکی دارد و در آن به تمامی‌امور می‌رسد، از نوشتن شابک نشر و دیدن کتاب‌هایی که باید برای دریافت مجوز به ارشاد برود تا انجام سفارشات رسیده از کتابفروشی ها و موسسات پخش و ... وی متولد 1334 است و از 18 سالگی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و لیسانس و فوق لیسانس مدیریت بازرگانی را از آن دیار اخذ کرد و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی‌به ایران بازگشت. یک سال بعد با اتکا به تجربیات خاندان بزرگ عملی(با پیشینه یکصد و پنجاه ساله در زمینه نشر) بنای انتشارات سخن را گذاشت. شاید روزی که این نشر پایه‌های اولیه خود را بنا می‌نهاد، خود اصغر علمی‌هم نمی‌دانست که این بنا سالها بعد به ستونی استوار و قامتی افراشته در عرصه نشر ایران بدل شود که به قول فردوسی از گزند باد و باران آسیبی نمی‌بیند. برگزیده شدن به عنوان ناشر سا ل ،‌آْن هم دو سال متوالی، انتخاب 9 عنوان از کتاب های این ناشر به عنوان کتاب های سال و تولید بیش از 500 عنوان کتاب در زمینه های گوناگون فرهنگ و ادبیات و هنر و روانشناسی و ... نمونه ای از این توفیقات است.[انتشارات سخن و دلیل ما؛ناشران برگزیده سال] توفیق اصلی اصغر علمی‌و انتشارات سخن را باید در فراهم ساختن زیست بومی‌فرهنگی از آثار و نویسندگانی به شمار آورد که داشتن هر کدام از‌آنها آرزوی هر ناشری است؛مرحوم دکتر زرین کوب، مرحوم غلامحسین یوسفی،مرحوم جمالزاده، و بزرگانی چون محمد رضا شفیعی کدکنی،تقی پورنامداریان،دکتر حسن انوری، دکتر محمود عابدی، دکتر حسین الهی قمشه‌ای ،دکتر محمد استعلامی، و گروهی دیگر از اهل فکر و فرهنگ و هنر در زمره فهرستی قرار دارند که هر روزه بر تعداد آنها افزوده می‌شود. برنامه ریزی برای نشر آنهایی که در رشته های مدیریت درس خوانده اند به لحاظ تئوریک با مفهومی‌به نام برنامه ریزی آشنایند. امری که اصغر علمی‌هم بر آن تاکید می‌کند و معتقد است «انتشارات سخن از ابتدا با برنامه ریزی و پشتکار و چیدن افق های کاری خاص برای کار نشر وارد این حوزه شد. برای نمونه ما برای انتشار مجموعه آثاردکتر زرین کوب ارتباطی 20 ساله باایشان و همسر محترمشان ، خانم دکتر قمر آریان، داشتیم و مدام از راهنمایی های ایشان در زمینه انتشار سایر کتب،‌علاوه بر کتاب های خودشان بهره می‌بردیم.ضمنا ما برخی خلاء‌ ها را در عرصه نشر حس کرده بودیم. برای نمونه می‌دانستیم که بعد از فرهنگ دهخدا و بعد از فرهنگ معین دیگر هیچ فرهنگ فارسی به فارسی روز آمد نشد. لذا در این فکر بودیم که فرهنگی بزرگ و قابل اعتنا را روز آمد کنیم و برای این کار هم از دکتر حسن انوری و بیش از صد نفر دیگر از ادب پژوهان مدد گرفتیم که اینها از اوایل دهه 70 کارشان را آغاز کردند. نتیجه این همه کار کارشناسی علاوه بر انتشار فرهنگ فارسی سخن در 8 جلد، انتشار بیش از 9 فرهنگ دیگر در کنار این فرهنگ بزرگ بوده است که برخی از این فرهنگ‌ها همانند فرهنگ کودکان و نوجوانان سخن ، خود در ساختاری جدا از فرهنگ سخن طراحی و منتشر شد» فرهنگ سخن در اواخر سال 80 در نخستین نشست سخن در تالار هتل لاله با حضور بزرگان ادب و فرهنگ رونمایی شد و از‌آن به عنوان یکی از مهمترین رخدادهای عرصه نشر و ادبیات در بعد از انقلاب یاد شد. اکنون این فرهنگ تا حدود زیادی جا افتاده است و عرضه چاپ پنجم آن ،‌آن هم در 8 جلد، نشان از اقبالی دارد که علاقه‌مندان به ادبیات فارسی به این کتاب دارند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نشر، کاری که انتشارت سخن در زمینه این فرهنگ و فرهنگ های اقماری دیگر انجام داد ، نمونه ای از ظرفیت های بخش خصوصی نشر ایران بود که بدون هیچ کمک و پشتوانه دولتی بیش از 15 سال تمامی‌امکانات و تمهیدات کار از ساختمان و دستمزد عوامل تهیه این اثر و فراهم آوری کتابخانه ای تخصصی در این زمینه و در نهایت چاپ و انتشار آن را بر عهده گرفت و نتیجه آن اثری شد با فرزندانی برومند(‌فرهنگ کنایات، فرهنگ امثال، فرهنگ دوجلدی، فرهنگ دانش آموز و... ) که خود زیست بومی‌فرهنگی را در عرصه فرهنگ نویسی سامان داده و اسباب و الگویی شده است برای این گونه گام زدن ها برای ناشران دیگر. وقتی از وی می‌پرسم که نحوه پذیرش کتاب از بیرون چگونه است؟ پاسخ می‌دهد:«90 درصد کتاب هایی که ما منتشر می‌کنیم ، محصول سفارش ما به مولفان و مترجمان است و یا تولیدات آن در مجموعه ای از کارهای نویسندگانی قرار می‌گیرد که ما به نوعی ناشر اختصاصی آثارشان هستیم. برای نمونه دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی که در سه سال اخیر بیش از ده عنوان از تازه ترین کتاب های ایشان را ما انتشار دادیم . شما می‌دانید که این کتاب ها حاصل بیش از سه دهه تلاش و تحقیق دکتر شفیعی است و به خصوص تلاششان روی تصحیح و تعلیقه نویسی بر مجموعه آثار عطار به اعتقاد اکثر کارشناسان به قدری اهمیت دارد که بی شک باید آن را از اتفاقات مهم عرصه نشر و ادب فارسی در دو، سه دهه اخیر نام نهاد» [گزارش همشهری‌آنلاین از رونمایی مجموعه آثار شفیعی کدکنی درباره عطار] سال مولانا و انتشار آثار از وجوه دیگر برنامه ریزی انتشارات سخن توجهش به سال مولانا بود. به گفته آقای علمی‌« ما از مدت‌ها قبل روی مجموعه آثاری که به بزرگان ادب و فرهنگ بپردازند، کار کرده بودیم . برای نمونه کتاب دکتر محمد استعلامی‌در هفت جلد در شرح مثنوی را عرضه کرده بودیم که کتاب سال هم شده بود. یا کتابی که دکتر پورنامداریان درباره مولوی انتشار داده بود. اما وقتی دریافتیم که سال 86 به عنوان سال مولانا نامگذاری شده است، به اهل قلمی‌که با نشر ما همکاری مستمری داشتند توصیه کردیم که در این زمینه کارهای خودشان را عرضه کنند واز سوی دیگر برخی از کارهایی که از بزرگانی چون استاد الهی قمشه‌‌ای را در نوبت انتشار داشتیم ، با سرعت و پی‌گیریهای افزونتری به سمت تولید و انتشار بردیم.» نتیجه این فعالیت های انتشار نزدیک به 9 عنوان کتاب قابل اعتنا در زمینه مولوی و مولوی پژوهی بود. کتاب هایی چون «رساله سپهسالار»که قدیمی‌ترین زندگی نامه مولوی است،«میراث مولوی»ترجمه خانم دکتر مشرف ، تجدید چاپ متن و شرح مثنوی دکتر استعلامی‌، در سایه آفتاب دکتر پورنامداریان ، نردبان شکسته دکتر زرین کوب‌، و نیز کتابی از دکتر قمشه‌ای درباره مولانا که دومین جلد از مجموعه 365 روز با بزرگان است که منتشر شد.[کتاب تازه الهی قمشه‌ای درباره مولانا] مجموعه سازی فراهم آوردن مجموعه‌هایی متناسب با نیاز جامعه در حوزه‌هایی خاص و همگون از جمله کارهایی است که اسباب توفیق یک ناشر را فراهم می‌سازد. اما این مجموعه سازی نباید متوقف شود، بلکه ناشر باید به سمتی حرکت کند که ضمن استمرار و تقویت مجموعه های گذشته و روز‌آمد کردن آنها، به سمت تولید مجموعه های تازه هم حرکت کند. این گونه است که می‌توان از یک ناشر به عنوان ناشری اثر آفرین یاد کرد که ضمن نگاه به گذشته و انتشار به موقع کارهایی که مورد اقبال اهل فرهنگ و خوانندگان کتاب است، به سمت تولید مجموعه های تازه هم می‌رود. اصغر علمی‌ درباره مجموعه های تازه ای که در یک سال اخیر مورد توجه و اعتنای انتشارات سخن بوده است ، می‌گوید:«پس از انتشار مجموعه‌هایی چون فرهنگ‌ها که خوشبختانه با چاپ فرهنگ سخن متوقف نماند و نیز کتاب دوجلدی فرهنگ ازبکی فارسی که به بازار کتاب عرضه و اخیرا به عنوان کتاب فصل انتخاب شد اینک مجموعه در ترازوی نقد( نقد و تحلیل شعر معاصر ایران) و ترجمه مجموعه آثار جبران خلیل جبران و مجموعه آموزش و درمان‌های روانشناختی را در دستور کار خود قرار داده ایم که برخی از این کارها منتشر شده‌اند و برخی دیگر هم در دست انتشاراند. همچنین ترجمه انگلیسی اشعار شعرای نامی‌ایران همانند سهراب سپهری، شفیعی کدکنی و دیگران از جمله مجموعه‌هایی است که تا کنون منتشرشده و بقیه آنها هم مراحل مختلف نشر را می‌گذرانند» نشست های سالانه انتشارات سخن از معدود ناشران بخش خصوصی است که نشست های سالانه‌ای را برای معرفی آثار تازه منتشره خود برگزار می‌‌کند. این نشست ها که محل تجمع صدها تن از هنرمندان و اهالی نشر و کتاب و فرهنگ است ،اکنون خود به زیست بومی‌فرهنگی تبدیل شده و هر ساله به شکل منظم و دقیق تر از سال قبل برگزار می‌شود. نخستین این نشست ها در سال 1381 در هتل لاله تهران برگزارشد که دلیل اصلی آن انتشار مجموعه 8جلدی فرهنگ سخن، پس از سال‌ها فعالیت مستمر گروه فرهنگ نویسی زیر نظر دکتر انوری، بود. مدیر انتشارات سخن درباره این نشست و دلیل تداوم و برگزاری آن در سال های بعد میگوید:«وقتی نخستین نشست را برگزار کردیم ، بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر که در آن جلسه حضور داشتند و حتی برخی از فرهنگمدارانی که در نشست حاضر نبودند از این کار تقدیر و ضمنا اظهار خوشحالی کردند که این کار سبب شد تا ما بعد از سال ها توانستیم برخی از دوستان و اهل فرهنگ را ببینیم.[گزارش همشهری آنلاین از نشست سالانه سخن] من هم متوجه شدم به دلیل مشکلاتی که شهر تهران با آن روبرو است و هر روزه فاصله اهل هنر و فرهنگ با یکدیگر بیشتر و بیشتر می‌شود ، بهتر است این نشست ها را سالانه و به شکل منظم برگزار کنیم . مدتی بعد فکر کردم که برای این نشست ها بهانه‌ای فرهنگی باید پیدا کنیم .و به این فکر افتادم که رونمایی چاپ اول برخی از مهمترین کارهایی که هر سال انتشار می‌دهم را بهانه واین مراسم را برگزار کنیم که آخرین آن به انگیزه انتخاب انتشارات سخن به عنوان ناشر سال 85 ،‌انتخاب کتاب صهبای خرد به عنوان کتاب سال با ترجمه دکتر مجد الدین کیوانی وانتخاب سه عنوان از کتاب های انتشاراتی سخن به عنوان کتاب های فصل و از همه مهمتر انتشار سه کتاب از دکتر شفیعی کدکنی بودکه اولی قلندریه در تاریخ و دو دیگر در مجموعه آثار عطار منتشرشد.» خاطره‌هایی از مرحوم زرین کوب ناشران این بختیاری را دارند که خاطراتی ناب و اثر گذار از برخی از چهره های نامی‌عرصه فرهنگ و فکر در ذهن و ضمیرشان دارند که می‌تواند به درک ما از رخدادهای پیرامونی نشر مدد برساند. اصغر علمی ‌هم از این قاعده مستثنا نیست وی از انبان خاطره های خود چند خاطره از زنده یاد دکتر عبدالحسین زرین کوب نقل می‌کند. علمی‌می‌گوید:«اوایل انقلاب نام مرحوم زرین کوب را به غلط در زمره فراماسون‌ها قرار دادند وهمین امر سبب شد تا ایشان به فرانسه بروند و آنجا شروع به نوشتن کتاب سرنی کردند. وقتی به ایران آمدند، بسیاری از ناشران به حضورشان رفتند تا اجازه چاپ این کار را از ایشان بگیرند. من هم که ناشری تازه کار بودم نزدشان رفتم واز ایشان خواستم اجازه دهند من، این کتاب را منتشر کنم.بعد از یک سال رفت وآمد در نهایت پذیرفتند که این کار را منتشر کنم. کتاب را به شکل پاکیزه وزیبایی منتشر کردم به نحوی که خیلی از کار ابراز رضایت کردند. بعد ازاین دیگر ارتباطم را با استاد ادامه دادم و کتاب‌های بعدی شان را هم به ترتیب منتشر کردم. خاطره دیگرم درباره کتاب دو قرن سکوت است. دکتر زرین کوب برایم تعریف می‌کردند که وقتی چاپ اول این کتاب منتشر شد ، مرحوم مطهری که از جمله دوستان علمی‌و همکاران ایشان در دانشگاه تهران به شمار می‌آمدند، بعد از مطالعه کتاب به آقای زرین کوب می‌گویند که کتاب را تعدیل کنند(توجه داشته باشید که دکتر زرین کوب این کتاب را در جوانی نوشته و بعضی از جنبه های آن ناشی از شور و حرارت ملی گرایی فوق العاده ایشان بود) چون برخی از عبارات و جملات آن چندان مناسب نیست که آقای زرین کوب نکات اشاره شده در چاپ اول را اصلاح کردند و درچاپ دوم کتاب تغییراتی دادند.(البته این تغییرات ناشی از روح حقیقت جویی و دید علمی ایشان بود.) ما نیز چاپ دوباره این کتاب در سال های پایانی دهه هفتاد را به همراه نقدی از آقای مطهری بر این کتاب منتشر کردیم. دکتر زرین کوب می‌گفتند برخی گمان می‌کنند که این کتاب ضد اسلامی‌است ، در حالی که کتاب در واقع نقد فرهنگ جاهلی اعراب پیش از اسلام است. خاطره دیگری که مرحوم زرین کوب از استاد مطهری نقل کرده اند به انتشار کتابی به نام 23 سال باز می‌گشت که اثری سراسر توهین آمیز درباره اسلام و پیامبر اکرم(ص)بود. آقای زرین کوب تعریف می‌کردند که روزی آقای مطهری به ایشان گفتند:«این کتاب نکات بسیار نکوهیده ای را درباره پیامبر و اسلام و قرآن مطرح کرده است که پاسخ دادن به آن امری مهم و واجب است ، من پیشنهاد می‌کنم که این کار را شما به عهده بگیرید(روبه آقای زرین کوب) چون اگر شما این کتاب را نقد کنید تاثیر آن بسیار بیشتر از آن است که من روحانی آن را مورد نقد وارزیابی قرار دهم.» دکتر زرین کوب پاسخ می‌دهند :«من هرگز کتاب سفارشی نمی‌نویسم اما کتابی درباره حضرت علی ( ع) در دست نگارش دارم که بخش عمده آن را هم نوشته ام. در این کتاب با اسناد و مدارک متقن به تمامی‌ شائبه‌هایی که در کتاب 23 سال آمده پاسخ داده ام» علمی‌می‌گوید:«زمانی که سخنان استاد به اینجا ‌رسید با آهی تلخ گفت: حیف که درروزهای اول انقلاب این کتاب از دفتر ایشان در دانشگاه تهران مفقود شد.» یک خاطره از انتشار مجموعه فرهنگ سخن خاطره دیگر آقای علمی‌باز می‌گردد به دکتر حسن انوری و فرهنگ سخن و نظم و دقت و پشتکار و عشقی که ایشان به کار داشتند. به گفته آقای علمی‌« گاه پیش می‌آمد که بر اثر اضطراب و فشار زیاد کارهای فرهنگ سخن من صبح ها بسیار زود بیدار می‌شدم و حدود ساعت 5 و 6 که هوا هنوزتاریک بود می‌رفتم دفتر، اما می‌دیدم که قبل از من آقای دکتر انوری پشت میزشان نشسته اند و سخت درگیر کار فرهنگ هستند. این پشتکار و همت دکتر انوری انرژی و توانی مضاعف به من می بخشید و باعث شد تا به رغم تمامی گرفتاری‌ها ،کار فرهنگ سخن را جدی تر از گذشته دنبال کنم» افق های روشن سال 87 هم همانند سال های قبل انتشارات سخن کارهای ارزنده ای را سامان خواهد داد . به گفته عملی « انتشار کتاب‌های دکتر شفیعی کدکنی در زمینه های گوناگون که تحقیق درباره آنها را از چند دهه پیش آغاز کرده اند و امسال بسیاری از این آثار آماده می شوند،از جمله آنها الهی نامه، ادامه خواهد یافت. همچنین امسال سه فرهنگ تازه از مجموعه فرهنگ‌های سخن به نام‌های فرهنگ اعلام سخن که در حقیقت مکمل فرهنگ بزرگ سخن و فرهنگ نویسندگان و شاعران معاصر سخن ، تالیف دکتر صبور، و دیگری فرهنگ نوجوان سخن، تالیف خانم منیژه گازرانی، که هر سه آنها مصوراند و زیر نظر دکتر انوری منتشر می‌شوند.» کارهای جدیدی از دکتر مجتبایی ،دکتر ژاله آموزگار، دکتر سلیم نیساری، دکتر فتوحی، علیرضا ذکاوتی قراگوزلو و... از دیگر آثاری است که انتشارات سخن دربرنامه سال 87 خود دارد.