محمد مهدی میرباقری

سیّد محمّدمهدی میرباقری (زادهٔ ۱۳۴۰ در قم) روحانی شیعه ایرانی، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم[۲][۳] و نماینده استان سمنان در مجلس خبرگان رهبری است. او از مدرسان درس خارج فقه نیز به‌شمار می‌رود.[۴] وی از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین است. او معتقد به جهت‌داری علوم از نظر معرفت‌شناختی است که براساس آن می‌توان علوم را به دینی و غیردینی تقسیم کرد.[۵] میرباقری در انتخابات اسفند ۱۳۹۴ از سوی مردم استان البرز به عنوان نماینده این استان در مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. وی در انتخابات اسفند ۱۴۰۲ مجلس خبرگان رهبری از استان سمنان به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد. تحصیلات از مهم‌ترین استادان او در فقه و اصول میرزا جواد تبریزی، وحید خراسانی، محمد تقی بهجت، سیدموسی شبیری زنجانی و جعفرسبحانی و در منطق و فلسفه حسن‌زادهٔ آملی، عبدالله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی و سید منیرالدین حسینی الهاشمی را می‌توان نام برد.[نیازمند منبع] از چپ: بیژن عبدالکریمی، علی‌اکبر رشاد و محمدمهدی میرباقری در همایش علم دینی، ۹ خرداد ۱۳۹۱، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران فعالیت‌های سیاسی میرباقری را مردم به سخنرانی‌های مذهبی می‌شناسند اما او یک روحانی فعال در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی نیز هست و برای جوانان طرفدار انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ به عنوان یک روحانیِ متفکر اجتماعی که مخالف هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی و حسن روحانی است، شناخته می‌شود. وی در اصل ادامه‌دهنده راه متفکر دیگری از متفکران انقلاب ۱۳۵۷ ایران به نام سید منیرالدین هاشمی و مکتب سیاسی و فرهنگی اوست. اولین بار در سال ۱۳۹۱ نسبت به طرح غرب برای «با سواد شدن زنان خاورمیانه تحت یک تعریف خاص» هشدار داد. طی سه دهه گذشته برای «اسلام حداکثری» طرح و ایده داد و در سال ۱۴۰۱ به تلویزیون آمد و در برنامه جهان‌آرا گفت: «آنهایی که اسلام حداقلی را پیاده کرده‌اند عامل اتفاقات این روزها هستند» و افزود «ما مخالف تحصیل و اشتغال زنان نیستیم، اما با الگوی غربی آن مخالفیم». میرباقری در انتخابات سال ۱۳۹۲ از ریاست‌جمهوری سعید جلیلی و در انتخابات سال ۱۳۹۶ از ریاست‌جمهوری سید ابراهیم رئیسی حمایت کرد. او در انتخابات سال ۱۴۰۳ دوباره از ریاست‌جمهوری سعید جلیلی حمایت کرد. میرباقری برای اولین بار در سال ۱۳۹۵ یک منصب حکومتی را در ایران قبول کرد و از طریق انتخابات، به عنوان نماینده استان البرز در مجلس پنجم خبرگان رهبری انتخاب شد. او در انتخابات بر این نکته تأکید داشت که مأموریت مجلس خبرگان این است که بازوی تکمیلی برای نهاد ولایت فقیه که نظریه سیاسی شیعه است، باشد.[۶][۷] میرباقری مخالف ارتباط منفعلانه با جهان غرب است و معتقد است که انقلاب اسلامی ایران، آغاز احیاء مجدد اسلام از لحاظ اجتماعی و بازگشت آن به عرصه تمدنی است و برای این کار به یک انقلاب فرهنگی و علمی نیازمند هستیم نه مبارزات سیاسی و نظامی. اندیشه‌ها او نظراتِ گوناگونِ خود را دربارهٔ «علم و دین» «دین و تکنولوژی»، «دین و توسعه» و «چگونگی اسلامی سازی علوم» در مقالات، کتاب‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های مختلف بیان کرده‌است.[۸][۹][۱۰][۱۱] او دربارهٔ «نسبت بین دین و علم» معتقد است که هماهنگی بین منابع معرفت، به صورت قهری اتفاق نمی‌افتد، لذا برای اسلامیت علوم، نیازمند مقید شدن معارف نقلی، عقلی و تجربی، در منزلت منطق و روش تحقیق هستیم. میرباقری معتقد است این مهم نیز امکان‌پذیر نیست، مگر اینکه مسئله «دلالت» به عنوان عنصر مشترک تمامی عرصه‌های معرفت مورد توجه قرار گیرد و عوامل دخیل در آن شناسایی شود.[۱۲] مهدی میرباقری معتقد است که مثنوی مولوی نمی‌تواند منبع حکمت عملی متناسب برای حضور فعال مسلمانان در جهان معاصر باشد چرا که نمی‌تواند مفاهیمِ دینی حق و باطل و نور و ظلمت را به نحوی توضیح دهد که تقابل بین آنها معنا دار باشد. او به عنوان نمونه به این بیتی از بخش ۱۲۱ دفتر اول مثنوی اشاره می‌کند که «چونک بی‌رنگی اسیر رنگ شد موسیی با موسیی در جنگ شد» و آن را شاهدی می‌گیرد که تفکر مثنوی توان توضیح تقابل انبیاء با فرعون‌ها و نمرودها را ندارد و نمی‌تواند آن را به درستی معنا کند؛ لذا انقلاب اسلامی نمی‌تواند با این نوع حکمت عملی به این طرق عرفانی تکیه کند.[۷] میرباقری و فرهنگستان علوم اسلامی از آنجایی که معتقدند که دین اسلام یک دین اجتماعی و تمدنی است و برای ساخت تمدن نیز باید دستگاه علمی داشت که از آن طرح حمایت کند و آن ویژگی‌ها را به ساختار و روابط تبدیل کند، از جمله تلاشگران مهم برای اسلامی‌کردن دانشگاه و علوم می‌باشند؛ یعنی به دنبال آن هستند که دانشگاه‌ها، به دنبال پیدا کردن معادلات اجتماعی باشند که برای انسان متدین و مؤمن، جامعه را ساختار بندی کند و او را به بهینگی در ارتباط با طبیعت و دیگر انسانها برساند[۷] لذا معتقدند که مثلاً در تحلیل مسائل اخیر پیش آمده در سال ۱۴۰۱ معتقدند: اکتفا به برخورد با رستوران‌دار و راننده و آن جوان و خانومی که مرتکب بی‌حجابی شده‌است ظلم به آنهاست. چرا که این امور فقط «ارتکاب به جرم» است اما آن کارشناسان تصمیم سازی که با تبعیت از کارشناسی غربی، ساختار جامعه را تغییر داده‌اند و بی عفتی در جامعه دینی اقامه شده‌است، چهار دهه است که به عنوان دانشمند و کارشناس مدال هم می‌گیرند و مدام در مشکلات به همان‌ها رجوع می‌شود. [۱] وی در مورد نقش حوزه‌های علمیه چنین گفته‌است: «امروز نیز وظیفه و رسالت حوزه‌های علمیه این است جلوی نفوذ دشمن در دنیای اسلام و جامعه مسلمین را بگیرند».[۱۳] تقاریر وی از علم، متفاوت از سایر اندیشمندان بوده و ریشه در معارف دینی دارد. همچنین هدفی که او از علم ترسیم کرده‌است نیز دارای نکاتی اختصاصی است. او در یکی از سخنرانی‌های خود اینگونه گفته‌است: «علم حقیقی را به کسی می‌دهند که عبد شود، اگر انسان طالب بندگی باشد، علم به او عنایت می‌شود و می‌تواند از اسرار و معارف کتاب آسمانی قرآن کریم که نزد امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) است، بهره‌مند شود».[۱۴] کتاب‌شناسی رویکردی نو در پایگاه وضع و دلالت‌های زبانی (۱۳۸۱) جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناختی (مناظره) (۱۳۸۷) گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی (۱۳۸۹) بینش تمدنی، تقریری از کلام اجتماعی سید محمدمهدی میرباقری ۱۳۹۳) جستارهایی در معانی ولایت فقیه (۱۳۹۴) نسبت اخلاق و فناوری اطلاعات (۱۳۸۶) کالبدشکافی فرهنگی فتنه ۸۸ (۱۳۹۲) هنر، دین، تجدد (۱۳۹۴) مشکات ولاء (۱۳۹۶) انقلاب اسلامی و تداول قدرت مجموعه «تأملات قرآنی در پرتو معارف اهل بیت» در تفسیر سوره‌های قرآن (۱۳۹۵) نهر عظیم 《در رابطه با نحوه حدیث خوانی و ارتباط با حدیث طلاب علوم دینی》 تربیت ولایی (۱۴۰۲) منابع «نتایج قطعی انتخابات مجلس خبرگان در استان البرز اعلام شد». خبرگزاری مهر. ۹ اسفند ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۳ بهمن ۱۳۹۶. فعالیت‌ها برای اسلامی کردن علوم انسانی در حد کفایت نبوده‌است[پیوند مرده] «وبگاه فرهنگستان علوم اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱. Golkar, Saeid (Spring 2019), "Iran after Khamenei: Prospects for Political change", Middle East Policy, 26 (1): 75–88, doi:10.1111/mepo.12401, archived from the original on 6 December 2020, retrieved 29 April 2020 جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناختی. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ۱۳۸۷ http://www.entekhab.ir/fa/news/404683/واکنش-حجت-الاسلام-میرباقری-به-خبر-انتصابش-به-امامت-جمعه-تهران-مطلع-نیستم پایگاه خبری آفتاب (۳ اردیبهشت ۱۳۹۷). «طرفدار پر و پا قرص احمدی‌نژاد، امام جمعه تهران می‌شود؟ /گمانه‌ها درباره روحانی طرفدار رئیسی و جلیلی». پایگاه خبری آفتاب. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳. «رابطه دین و تکنولوژی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱. «دین و توسعه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱. «مقدمات و مراحل تاریخی تحقق علم دینی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱. سید الشهدا(ع) درهای رحمت خاص خدا را بر مؤمنین گشود[پیوند مرده] http://sccsr.ac.ir/journal/بایگانی/book/فصلنامه-تخصصی-علوم-انسانی-اسلامی-صدرا-8 «حجت الاسلام والمسلمین میرباقری در بزرگداشت آیت الله حائری شیرازی: حوزه باید جلوتر از زمان حرکت کند | خبرگزاری بین‌المللی شفقنا». fa.shafaqna.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۳۰. «حجت الاسلام والمسلمین میرباقری: علوم قرآنی را باید از امامان معصوم (ع) دریافت کنیم | خبرگزاری بین‌المللی شفقنا». fa.shafaqna.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۳۰. پیوند به بیرون علم دینی دو مقاله از میرباقری سخنان استاد میرباقری در مراسم آیت‌الله بهجت (ره) سِمَت‌های علمی پیشین: سید منیرالدین هاشمی رئیس فرهنگستان علوم اسلامی ۱۳۷۹–تاکنون در حال تصدی کرسی پارلمانی حوزه انتخاباتی جدید نماینده مجلس خبرگان رهبری نمایندهٔ استان البرز ۱۳۹۵–۱۴۰۲ متصدی همزمان: محسن کازرونی پسین: حسین ردایی، محمدرضا فلاح تفتی پیشین: سید محمد شاهچراغی نماینده مجلس خبرگان رهبری نمایندهٔ استان سمنان ۱۴۰۳–اکنون در حال تصدی رده‌ها: افراد زندهاهالی قمپژوهشگران دینپژوهشگران کلامروحانیان شیعه اهل ایرانزادگان ۱۳۴۰نمایندگان مجلس خبرگان رهبری این صفحه آخرین‌بار در ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۴ ساعت ‏۰۸:۰۹ ویرایش شده است.