منیره گرجی

منیره گرجی؛ زنی که از تدوین قانون اساسی «توبه» کرد منیره گرجی در ۹۵ سالگی در تهران درگذشتمنبع تصویر،IRNA توضیح تصویر،منیره گرجی در ۹۵ سالگی در تهران درگذشت ۲۵ دی ۱۴۰۳ - ۱۴ ژانویه ۲۰۲۵ منیره گرجی‌‌فرد، تنها زنی بود که در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش داشت، اما در زمان مرگ در ۲۳ دی ماه ۱۴۰۳، برای بیشتر مردم ایران نامی ناشناخته بود. در بین ۷۳ نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی یا همان مجلس موسسان، او خود را تنها نماینده زنان می‌دید و می‌خواست کلمه «رجال» از شرط ریاست‌جمهوری حذف شود. گرچه نسبت به اکثر روحانیونی که در مسند قدرت بودند، تفسیر مترقی‌تری از نقش زنان در جامعه داشت، اما دانسته یا نادانسته، با سندی همراه شد که برابری مطلق زنان و مردان را در مقابل قانون انکار می‌کرد. از میدان ژاله شروع شد منیره علی سال ۱۳۰۸ در خانواده‌ای پرجمعیت در کوچه عین‌الدوله تهران به دنیا آمد. در ۱۵ سالگی با مردی کفاش ازدواج کرد و بعد آن منیره گرجی نام گرفت. به قرآن علاقه داشت و با وجود ترک مدرسه بعد از ازدواج، آموختن قرآن و عربی را ادامه داد. خودش می‌‌گفت تا قبل از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ هیچ فعالیت سیاسی نداشت. خانه‌اش نزدیک میدان ژاله بود. در مصاحبه‌ای با مجله پیام زن توضیح داده بود که دیدن «کشتار بی‌رحمانه» مخالفان حکومت پهلوی در آن روز، نزدیک خانه‌اش باعث شد وارد سیاست شود و عزمش را برای مبارزه جزم کند. Skip مطالب پیشنهادی and continue reading مطالب پیشنهادی «تجمع در دانشکده علوم اجتماعی در اعتراض به «تجاری‌سازی فضاهای دانشجویی، تفکیک جنسیتی تجمع در دانشکده علوم اجتماعی تهران در اعتراض به «تجاری‌سازی و تفکیک جنسیتی» مسعود پزشکیان پزشکیان: دولت آماده اجرایی کردن طرح حجاب نیست پزشکیان و قالیباف قانون عفاف و حجاب؛ «دولت ایران در تلۀ مجلس» زنان در خیابان اعتراض‌ها به قانون حجاب؛ «ضد ایرانی» و «انتقام سخت» از مردم است End of مطالب پیشنهادی در خانه‌اش جلسه‌های مذهبی و سیاسی برگزار می‌کرد و با وجود داشتن فرزند کوچک، حضور فعالی داشت. آیت‌آلله طالقانی قبل از انقلاب از او خواسته بود در بعضی جلسات همراهش باشد و پاسخ سوال‌های مذهبی زنان را بدهد. سه دختر داشت. به گفته خودش روز ورود آیت‌الله روح‌الله خمینی به ایران همراه با دختر بزرگش به فرودگاه مهرآباد رفته بود و «آماده کشته شدن» بود. بعد از انقلاب در ایران سمت و مسئولیتی نداشت تا زمانی که به او پیشنهاد شد در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی شرکت کند: «چند نفر از آقایان [از جمله ابوالقاسم خزعلی] مرتب تلفن می زدند و اصرار داشتند که من در انتخابات شرکت کنم. من هم خودم تعجب می‌کردم، چون نه همسرم در این جریانات حضور داشت و نه پسر یا دامادی داشتم و نه خودم اهل این بودم و هستم که بخواهم خودم را مطرح کنم.» خانم گرجی با حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار رای توانست ۵۱ درصد آرای تهران را به دست آورد که رای بالایی محسوب می‌شدمنبع تصویر،shora-gc.ir توضیح تصویر،خانم گرجی با حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار رای توانست ۵۱ درصد آرای تهران را به دست آورد که رای بالایی محسوب می‌شد برای مبارزه با قرص‌های ضدبارداری سال ۱۳۹۶ در مصاحبه‌ای با روزنامه شرق گفته بود وقتی وارد انتخابات شد که در رادیو شنید یکی از کسانی که می‌خواهد وارد سیاست شود، مسائل «مغایر انقلاب» مطرح کرده از جمله اینکه «قرص ضدحاملگی باید در کشور باشد تا افراد بی‌جهت باردار نشوند.» در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در میان ۱۰ نماینده منتخب تهران نفر نهم شد. در همان انتخابات صادق خلخالی که بعدها قاضی شرع شد،‌ نتوانست رای بیاورد. خانم گرجی با حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار رای توانست ۵۱ درصد آرای تهران را به دست آورد که رای بالایی محسوب می‌شد. در کارگروه‌های بررسی پیش‌نویس قانون اساسی، او عضو گروه سوم بود که اصول مربوط به حقوق ملت و نظارت را بازبینی می‌کردند. پیش‌نویس قانون اساسی را «شورای عالی طرح‌های انقلاب» به سرپرستی حسن حبیبی تهیه و دولت موقت و شورای انقلاب تصویب کرد. قرار بود این پیش‌نویس به همه‌پرسی گذاشته شود، اما تصمیم بر آن شد که مجلس موسسان یا مجلس خبرگان قانون اساسی آن را بررسی و تصویب کند. آیت‌الله حسین منتظری رئیس و محمد بهشتی نائب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی بود منبع تصویر،IRIB توضیح تصویر،آیت‌الله حسین منتظری رئیس و محمد بهشتی نائب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی بود زن و مرد برابرند اما …. وقتی نوبت به اصل بیستم قانون اساسی رسید، گروه سوم که او عضوش بود، عباراتی را به متن پیش‌نویس اضافه کرد که از نظر فعالان حقوق زنان، برابری زنان و مردان در مقابل قانون را «خدشه‌دار» می‌کرد. در پیش‌نویس اولیه قانون اساسی آمده بود «همه افراد ملت اعم از زن و مرد در مقابل قانون مساوی هستند.» اما در متنی که گروه سوم برای تصویب پیشنهاد کرد، عبارت «طبق مقررات شرع» اضافه شد. در نهایت بعد از تغییراتی اصل بیستم به این شکل به تصویب رسید: «همه افراد ملت اعم از زن و مرد، یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.» جلسه بررسی اصل بیستم قانون اساسی (اصل ۲۵ پیش‌نویس)، یکی از جنجالی‌ترین جلسه‌ها بود که مخالفان و موافقان بسیاری درباره آن صحبت کردند. مخالفان تاکید داشتند که در اسلام، زن و مرد از نظر ارث و دیه و … متفاوت هستند و نمی‌توان قانون یکسانی برای آنها در نظر گرفت. مشخص نیست در جلسات گروه سوم چه گذشته اما در جلسه علنی بررسی قانون اساسی، خانم گرجی مخالفتی با محدود کردن برابری نداشت. در همان جلسه در شهریور ۱۳۵۸ حسین موسوی تبریزی به عنوان مدافع طرح پشت تریبون می‌رود و می‌گوید «خانم گرجی خودش در جلسه اذعان کرده که از نظر شرع منصب قضاوت و زعامت به زن داده نشده است.» او اعتراضی به این سخنان نکرد. در زمان بررسی و تصویب قانون اساسی، بعضی از زنان به پیش‌نویس این قانون اعتراض داشتندمنبع تصویر،Ettelaat توضیح تصویر،در زمان بررسی و تصویب قانون اساسی، انجمن‌هایی از زنان به پیش‌نویس این قانون اعتراض داشتند تدوین اصل ۲۱ قانون اساسی جز قضاوت و زعامت (رهبری)، در امور دیگر خانم گرجی اصرار داشت زنان و مردان با هم برابر هستند و چون زنان محروم بوده‌اند، باید از حقوق آنان حمایت شود. او نقش مهمی در تغییر اصل ۱۲ پیش‌نویس قانون اساسی داشت که کارکرد زنان را به خانواده و تربیت فرزند در جامعه اسلامی تقلیل داده بود. پیشنهاد او به عنوان اصل ۲۱ قانون اساسی تصویب شد. بر اساس این اصل دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد: ۱- ایجاد زمینه‏‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او ۲- حمایت مادران، بالخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از کودکان بی‏‌سرپرست ۳- ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده ۴- ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی‌سرپرست ۵- اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی. با این حال این قانون مانند تغییرات سریع دیگر در جامعه ایران، اعتراض زنان پیشرو را به دنبال داشت. چهار انجمن زنان در بیانیه‌ای پیش‌نویس قانون اساسی را مغایر حقوق خود تلقی کردند. هنوز اجرای قوانین شرع در دستگاه قضا به طور کامل شروع نشده بود، اما زنان معترض تصور می‌کردند که «پس‌رفت حقوق زنان آغاز شده است.» منیره گرجی در حال اعتراض به شیوه بررسی اصل بیست قانون اساسی در مجلس خبرگان، شهریور ۱۳۵۸ منبع تاریخ ایرانیمنبع تصویر،IRIB توضیح تصویر،منیره گرجی در حال اعتراض به شیوه بررسی اصل بیست قانون اساسی در مجلس خبرگان، شهریور ۱۳۵۸ «توبه کردم» منیره گرجی، مفسر قرآن و اسلام‌شناس، در مجالس مردانه اول انقلاب دوام نیاورد. او با چادر سیاه و روی پوشیده از یکی از مردان مجلس خبرگان قانون اساسی شنید «این مجلس، مجلس گناه است. یک زن و ٧٠ مرد؟» او هفتم آبان ماه در اواخر جلسات خبرگان قانون اساسی گفت «چگونه شد که حق همه چیز را از ما [زنان] سلب کردند؟» بسیاری گمان می‌کردند نگاهی سنتی به مذهب و نقش زنان داشته باشد، اما اعتقاد داشت «قرآن مردانه نیست؛ مردانه تفسیرش کرده‌اند.» او به روزنامه شرق گفته بود که در مجلس فقط چند نفر مانند او فکر می‌کردند: «زمانی که از مجلس بیرون آمدم، دور همه چیز را خط کشیدم. شما نمی‌دانید در مجلس خبرگان چه خبر بود. نه یک لقمه نان خوردم، نه یک ریال حقوق گرفتم. هیچ چیز.» پیشنهاد استفاده از ماشین و راننده مجلس را نپذیرفته و خودش با تاکسی رفت‌ و آمد می‌کرد: «بعد از اینکه ماشین و راننده را رد کردم،‌ شوهرم هم لج کرده بود و من را نمی‌رساند.» از نظرات او درباره اعتراضات سال ۱۴۰۱ و جنبش «زن، زندگی،‌ آزادی» چیزی منتشر نشده، اما پیش از آن گفته بود که مخالف حجاب اجباری بوده است: «وقتی خداوند به انسان اجباری نمی‌کند، من چه کسی هستم که به انسان‌ها بگویم چگونه پوششی داشته باشند؟» او برای برداشتن شرط مرد بودن رئیس‌جمهور از قانون اساسی به دیدار روح الله خمینی در قم رفته و با دست خالی و مایوس بازگشته بود. منیره گرجی کتاب «نگرش قرآن به حضور زن در تاریخ انبیا» را نوشت، از دولت نشان افتخاری مهر گرفت و یک انجمن تاسیس کرد، اما دیگر سراغ سیاست نرفت. خودش می‌گفت بعد از مجلس خبرگان قانون اساسی از سیاست دست شست و «توبه محض» کرد. تجربه سیاسی نداشت اما از معدود افرادی بود که تصمیم گرفت همان روزهای اول از قطار سیاست در جمهوری اسلامی پیاده شود.