آشفته

آشفته . [ ش ُ ت َ / ت ِ ] (ن مف / نف ) خشمگین . بخشم آمده . مقابل آهسته :
گهی آرمده و گه آرغده
گهی آشفته و گه آهسته .

رودکی .

میغ چون ترکی آشفته که تیر اندازد
برق تیر است مر اورا مگر و رخش کمان .

فرالاوی .

بگفت آنچه خاقان بدو گفته بود
که از کین آن کشته آشفته بود.

فردوسی .

بگفتش بدو آن کجا رفته بود
چو خاقان ورا دید کآشفته بود.

فردوسی .

پراندیشه شد شاه یزدان پرست
ز خون ریختن دست گردان ببست
چو مهر جهانجوی پیوسته شد
دل مرد آشفته آهسته شد.

فردوسی .

سیاوش بگفت آن کجا رفته بود
وز آن کو ز سودابه آشفته بود.

فردوسی .

سپهبد شد آشفته از گفت اوی
نشد پند بهرام یل جفت اوی .

فردوسی .

بگفت آنچه با پیلتن گفته بود
ز طوس و ز کاووس کآشفته بود.

فردوسی .

|| ارغنده . آرغده :
که هرگز ندیدم بدینسان دلیر
نه ببر بیان و نه آشفته شیر.

فردوسی .

نگه کرد برزو بدان ده سوار
چو شیران آشفته در کارزار.

فردوسی .

سپهدار قارن چه آشفته پیل
زمین کرد از خون چو دریای نیل .

فردوسی .

چو آشفته شد شیر و تندی نمود
سر نیزه را سوی او کرد زود.

فردوسی .

شیر ارغنده اگر پیش تو آید بنبرد
پیل آشفته اگر گرد تو آید بجدال ...

فرخی .

همی آمد آشفته چون پیل مست
ببازو کمانی ّ و نیزه بدست .

اسدی .

تاج در میان دو شیر آشفته نهادند بر تخت و بهرام با گرز برفت و شیر را بکشت و بر تخت نشست . (مجمل التواریخ ). || کراشیده . ریخته و پاشیده . درهم وبرهم . زَبَرزیر. شلوغ پلوغ . شوریده و گوریده . کالفته . مختلط. آشوفته :
برآنگونه سودابه را خفته دید [ کاوس ]
سراسر شبستان برآشفته دید.

فردوسی .

|| متفرق . پراکنده . پریشان :
سپهبدان بر، آشفته لشکری گشتند
چنانکه خواهند از هر سوئی همی رانند.

مسعودسعد.

- آشفته شدن موی سر ؛ شعث . شعثان . ناخوار شدن آن :
زلف آشفته و خوی کرده و خندان لب و مست
پیرهن چاک و غزلخوان و صراحی دردست
نرگسش عربده جوی و لبش افسوس کنان
نیم شب دوش ببالین من آمد بنشست .

حافظ.

- دریائی آشفته ؛ منقلب .
- موئی آشفته ؛ ژولیده . پریشان . گوریده . وژگال . شوریده . کالیده .
|| شیدا. (فرهنگ اسدي ). کالیوه . کالُفته . توسعاً، عاشق :
دل برد و چون بدانست کم کرد ناشکیبا
بگریخت تا چنینم آشفته کرد و شیدا.

دقیقی .

عاشق آشفته فرمان چون برد
درد درمانسوز درمان چون برد؟

عطار.

کسانی که آشفته ٔ دلبرند
بری از غم خویش و از دیگرند.

سعدی .

|| مضطرب . مشوش . بهم برآمده :
پدر گفتش ای نازنین چهر من
چه داری دل آشفته در مهر من ؟

سعدی .

|| شوریده . شورانیده : محمدبن الحصین القوسی شهر بر او آشفته همی داشت . (تاریخ سیستان ). || مختل . باختلال . بفسادگرائیده . ازصحت بگشته :
بیمار بد این ملکت زو دور طبیب او
آشفته شده طبعش هم مائی و هم ناری .

منوچهری .

|| کاسد. بی رونق :
جهانا چه بدمهر و بدخو جهانی
چو آشفته بازار بازارگانی .

منوچهری .

|| شلوغ . پر از قطاع الطریق . نامأمون . غیرایمن (راه ) : راهها ناایمن شده است ... و راه از نشابور تا اینجا سخت آشفته است . (تاریخ بیهقی ). || بطپش . باضَربان .مشوش :
همه دشت از ایشان پر از خفته دید
یکایک دل لشکر آشفته دید.

فردوسی .

|| مضطرب . مشوَّش ، چنانکه عبارتی یا تاریخی : و حمزة الاصفهانی روایت کند که هیچ تواریخ آشفته تر از حمیریان نبوده است از بسیاری سالهای ایشان . (مجمل التواریخ ). || بی نظم و نسق .بی انضباط. با هرج و مرج . بَلبشو :
جهانم بی تو آشفته ست یک سر
چنان چون بی امیر آشفته لشکر.

(ویس و رامین ).

- امثال :
دزد بازار آشفته میخواهد.
|| ژولیده موی . ژولیده یال . گردآلوده . اشعث .اغبر :
ببودند بر در زمانی بپای
بپرسید از او آن دو پاکیزه رای
که بیگه چنین از کجا رفته اید
که با گرد راهید و آشفته اید.

فردوسی .

بیامد جهانجوی را خفته دید
برِ او یکی اسب آشفته دید.

فردوسی .

|| شوریده . گوریده ، چنانکه دستار و عمامه :
ساقی مگر وظیفه ٔ حافظ زیاده داد
کآشفته گشت طره ٔ دستار مولوی ؟

حافظ.

- آشفته شدن اختر بر کسی ؛ بنحوست گراییدن آن :
بپیروز بر اختر آشفته شد
نه بر کام ما شاه تو کشته شد.

فردوسی .

- آشفته کردن سخن ؛ تلجلج .
- آشفته کردن کار ؛ شوریدن کار. ارتثاء. تلبیس .
- آشفته گفتن ؛ آمیخته گفتن . تبکل .
- خواب آشفته ؛ خواب شوریده .
- خوابهای آشفته ؛ اضغاث احلام . خوابهای شوریده . خوابهای پریشان :
ندانند تعبیر خوابم همی
باحلام گویند جوابم همی
به آشفته خوانند خواب مرا
خطا گفته اند آن صواب مرا.

شمسی (یوسف و زلیخا).

- امثال :
دور از شتر بخواب ، خواب آشفته مبین .