بربستن

بربستن . [ ب َ ب َ ت َ ] (مص مرکب ) بستن . (ناظم الاطباء). سد. بند کردن . گرد چیزی در آوردن :
تو مپسند بیداد بیدادگر
بگفت این و بربست زرین کمر.

فردوسی .

بربسته گل از شوشتری سبزنقابی
و آلوده بکافور و بشنگرف بناگوش .

ناصرخسرو.

ای معنی را نظم خردسنج تو میزان
ای حکمت را نثر تو بربسته بمسطر.

ناصرخسرو.

برسم مهترانش حله بربست
بخاکش داد و آمد باد در دست .

نظامی .

- بربستن زبان ؛ خاموش شدن :
تا زاغ بباغ اندر بگشاد فصاحت
بربست زبان از طرب و لحن اغانیش .

ناصرخسرو.

|| سد کردن . مانع ایجاد کردن :
بیاورد شاپور چندان سپاه
که بر مور و بر پشه بربست راه .

فردوسی .

|| بسته شدن بواسطه ٔ یخ و منجمد شدن و افسرده شدن . || آماده و مهیا شدن . (ناظم الاطباء). || بند کردن . مقابل جاری کردن . جلوگیری کردن از حرکت :
آب را بربست دست و باد را بشکست پای
تا نه زآب آید گزندو نه ز باد آید بلا.

خاقانی .

تو جمله ٔ جیحونها را که سر در این دریا دارند بربند تا من جمله بیک دم بخورم . (سندبادنامه ).
- دست بربستن ؛ بند برنهادن به دست . به بند کردن دست :
یکی را عسس دست بربسته بود
همه شب پریشان و دلخسته بود.

سعدی .

- بربستن کوس ؛ قرار دادن کوس بر پشت اسبی یا اشتری یا فیلی :
بزد نای روئین و بربست کوس
بیاراست لشکر چو چشم خروس .

فردوسی .

|| ساختن . آفریدن :
فلک بربستی و دوران گشادی
جهان و جان و روزی هر سه دادی .

نظامی .

|| فراز کردن . مقابل گشودن :
زمانی پیش مریم تنگ بنشست
در شادی بروی خویش بربست .

نظامی .

- چشم بربستن ؛ بستن چشم . مجازاً بی توجهی || نابینائی :
جزاول حسابی که سربسته بود
وز آنجا خرد چشم بربسته بود.

نظامی .

چو روز آیینه ٔ خورشید دربست
شب صد چشم هر صد چشم بربست .

نظامی .

|| ربط. ربیط. (منتهی الارب ). پیوستن . پیوند دادن . بهم مربوط کردن . || فائده برداشتن . منتفع شدن : از او بربست ؛ از او منتفع شد. (آنندراج ) :
برو جان بابا در اخلاص پیچ
که نتوانی از خلق بربست هیچ .

سعدی .

من چه بربسته ام از لؤلؤی لالای سخن
کاش چون لاله دهان سخنم بودی لال .

جمال الدین سلمان (آنندراج ).

با آنکه در میان تو دل بست عالمی
کس زان میان بغیر کمر هیچ برنبست .

سلمان .

|| چیزی به دروغ بکسی نسبت دادن . (یادداشت بخط مؤلف ). به دروغ منتسب کردن : اقاله مالم یقل ؛ بربست بر وی سخنی را که او نگفته بود. (منتهی الارب ). || مجازاً کوک کردن و آماده کردن ساز.
- رود بربستن ؛ کوک کردن و آماده کردن رود :
سرکش بربست رود باربدی زد سرود
وز می سوری درود سوی بنفشه رسید.

کسائی .