خلاص

خلاص . [ خ ِ ] (ع اِ) خلاصه ٔ روغن . (منتهی الارب ) (از تاج العروس ) (از لسان العرب ) (از اقرب الموارد). || گداخته ٔزر و سیم . (منتهی الارب ) (از تاج العروس ). || زر خالص . سره . (یادداشت بخط مؤلف ) :
خلاص بود و کنون قلب شد ز سکه بگشت
مزور آمد و خائن چو سکه ٔ قلاب .

خاقانی .

زری که خلاص آمد از نار نیندیشد.

خاقانی .

شاه فرمود تا بمجلس خاص
بر محکها زنند زر خلاص .

نظامی .

|| مسکه . (منتهی الارب ) (از تاج العروس ) (از لسان العرب ). || بوته ٔ زرگری . (منتهی الارب ) (از تاج العروس ) :
می بیغش برآمده ز سبو
چون زر خالص از درون خلاص .

نظیری (از آنندراج ).

|| رب خرما. (منتهی الارب ) (از تاج العروس ) (از لسان العرب ) (از اقرب الموارد). || خَلاص (خِلاص ) خلاصه . برگزیده . خالص از چیزی . (یادداشت بخط مؤلف ). || خَلاص (خِلاص ) (اِمص ) رهایی . رهایش . آزادی .نجات . (از ناظم الاطباء) (یادداشت بخط مؤلف ) : خلاص خود را چاره ای می جست . (کلیله و دمنه ). تدبیر خلاص من چگونه می بینی . (کلیله و دمنه ). آدمی چون کرم پیله است هرچند بیش تند ببند سخت تر گردد و خلاص متعذرتر. (کلیله و دمنه ).
زین وجودت بجان خلاص دهند
بازت از تو وجود خاص دهند.

خاقانی .

گر مرا دشمن ز من دادی خلاص
بر سر دشمن روان افشاندمی .

خاقانی .

رخت عزلت بخراسان برم انشأاﷲ
که خلاص از پی دوران بخراسان یابم .

خاقانی .

یکی بندیم شکوه آورد پیش
خلاصش ندیدم بجز بند خویش .

سعدی (بوستان ).

چه کردی که آمد بجانت خلاص .

سعدی (از آنندراج ).

شکارش نجوید رهایی ز بند
اسیرش نخواهد خلاص از کمند.

سعدی (از آنندراج ).

جان ببستم بمیان شمعصفت از سر شوق
تا نسوزی ز غم عشق نیابی تو خلاص .

حافظ.

- امثال :
حاجی مرد و شتر خلاص ؛ کار تمام شد.
- خلاص شدن ؛ رها شدن . آزاد شدن . نجات یافتن . شفا یافتن . آسوده گشتن . (ناظم الاطباء) :
شد از لطف او در گلستان خاص
همای کدو از قناعت خلاص .

ملاطغرا (در تعریف پیر مغان از آنندراج ).

- خلاص کردن ؛ رهایی بخشیدن . آزاد کردن .
- خلاص گشتن ؛ رها شدن . رهایی یافتن . دغدغه گذاردن :
هرکه او را کار با زنجیر زلف افتاده ست
گردنش گردد مگر از قید در محشر خلاص .

سلیم (از آنندراج ).

بعد ازین بر من ندارد دست آسیب جهان
سوختم گشتم ز هر آفت چو خاکستر خلاص .

سلیم (از آنندراج ).

|| صدق . محبت . (آنندراج ). علاقه . اخلاص : خلف این نصیحت بشنید و مقبول داشت و دانست که این سخن از سر خلاص و اخلاص می رود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). || (ص ) رها. آزاد. || سلامت . عافیت . شفاء. (ناظم الاطباء).