خوشاب

خوشاب . [ خوَ / خ ُ ] (اِ مرکب ) آبی که در آن انگور و انجیر و آلوبالو و گوجه و زردآلوی پخته باشند و با کمی قند شیرین کرده بنوشند. (ناظم الاطباء). کمپوت . (یادداشت مؤلف ). افشره .مربای رقیق از میوه های تازه ، چون : خوشاب گوجه . || مروارید. گوهر. (ناظم الاطباء). قسمی مروارید که آنرا عیون مدحرج ، نجم گویند. (یادداشت مؤلف ): فمن انواع اللؤلؤ المدحرج و یعرف بالعیون فان حسن لونه و کثر مائه و بریقه سموه نجماً و خوشاب . (الجماهر فی معرفة الجواهر للبیرونی ). نوعی از مروارید است که سفید و صافی و براق و آبدار باشد که به شاهوار موسوم است . (جواهرنامه ) : نزد نیاطوس هزار دانه مروارید سوراخ ناکرده ٔ روشن و تابان چون آفتاب و خوشاب و هزار جامه ٔ زربفت هر تاری ده هزار درم و هزاراسب تجارت و هزار اسب تازی . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
یکی دسته راسیم و زر اندر است
دو دسته بخوشاب پرگوهر است .

فردوسی .

نه هر آهوئی را بود مشک ناب
نه از هر صدف دُرّ خیزد خوشاب .

اسدی .

نیکوان را هست میراث از خوشاب .

مولوی .

- خوشاب سی ؛ سی خوشاب . کنایه از سی دندان . (یادداشت مؤلف ) :
دریغ آن گل و مشک و خوشاب سی
همان تیغ برّنده ٔ پارسی .

فردوسی .

|| تره های نازک و تر و تازه . || (ص مرکب ) تر. تازه . سیراب . آبدار. پر از آب . || متموج . موجدار. شفاف . روشن . صاف . (ناظم الاطباء). مطرا. روشن ، و در وصف در و مروارید آید. (یادداشت مؤلف ) ۞ .
- دُرّ خوشاب ؛ دُرّ صاف و آبدار. درّ شفاف :
تو گفتی بکان اندرون زر نماند
همان درّ خوشاب و گوهر نماند.

فردوسی .

دهانش پر از در خوشاب کرد.

فردوسی .

بارد درّ خوشاب از آستین سحاب .

منوچهری .

گر سخن گوید تو گوش همی دار بدو
تا سخنها شنوی پاکتر از درّ خوشاب .

فرخی .

در خوشاب قطره ای از جرعه ٔ می است
در کام جام قطره ٔ در خوشاب خواه .

نصیرالدین شرف (از صحاح الفرس ).

ز دست و دیده ش بگسسته و بپیوسته
بسینه و دو رخش بر دو رشته در خوشاب .

مسعودسعد سلمان .

صدف ندارد قیمت مگر به در خوشاب .

معزی .

بجای باران از ابر طبع درافشان
در خوشاب چکاند ز ناودان سخن .

سوزنی .

گفت مدحی مرا که از هر حرف
همه در خوشاب میچکدش .

خاقانی .

چشمه هایی روان بسان گلاب
در میانش عقیق و در خوشاب .

نظامی .

بیار ساغر یاقوت فیض در خوشاب
حسود گو کرم آصفی ببین و بمیر.

حافظ.

- || دندان سفید و شفاف :
خوش خوش این گنده پیر بیرون کرد
از دهان تو درّهای خوشاب .

ناصرخسرو.

- گوهر خوشاب ؛ گوهر آبدار. گوهر صافی . گوهر تازه :
با دولتند ساخته چون شیر با شکر
ذات بزرگوار تو چون گوهر خوشاب .

مختاری غزنوی .

- لؤلؤخوشاب ؛ مروارید صاف و روشن و متموج :
همی تا ابر نوروزی بشوید
بلؤلوی خوشاب اطراف بستان .

ناصرخسرو.

بود چو خلق لطیف تو عنبر سارا
بود چو لفظ بدیع تو لؤلؤ خوشاب .

ابوالمعالی رازی .

بباد نمرود از سهم کرکس پرّان
بریش فرعون از نظم لؤلوی خوشاب .

خاقانی .

دگر روزینه کز صبح جهانتاب
طلی شد لعل بر لؤلوی خوشاب .

نظامی .

- لعل خوشاب ؛ لعل صافی . لعل روشن :
شود سنگ درکوه لعل خوشاب .

مولانا شهابی (از جهانگیری ).

- مروارید خوشاب ؛ مروارید صافی . مروارید روشن . مروارید متموج :
همان صددانه مروارید خوشاب .

نظامی .