زینهار

زینهار. (اِ) بمعنی زنهار است که پناه جستن و امان خواستن باشد. (برهان ). بمعنی زنهار است و بمعنی امان . (انجمن آرا) (آنندراج ). پناه و امان ... و مهلت . (غیاث ). زنهار. (جهانگیری ). پهلوی «زینهار» ۞ (امن ، امان )، سغدی «زینیه » ۞ (پناه ، امان ). اندرس ۞ آن را مرکب از: «ازین هار» ۞ میداند، یعنی از این بپرهیز ۞ . مولر ۞ آنرا برابر اوستایی «زئنو-هاره » ۞ (سلاح حامی ) میداند. هوبشمان گوید که وجه اخیر بنظر من بهتر است ... (حاشیه ٔ برهان چ معین ). امان و مهلت . (فرهنگ فارسی معین ). امان . مصونیت . ایمنی . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
ز دشمن به دینار و با زینهار
برستن توان ، و آز را نیست چار.

ابوشکور بلخی (یادداشت ایضاً).

اگر نیستی اندر استا وزند
فرستاده را زینهار از گزند
از این خواب بیدارتان کردمی
همه زنده بر دارتان کردمی .

دقیقی (یادداشت ایضاً).

همه سربسر باژدار توایم
پرستار و در زینهار توایم .

فردوسی .

به نزدیک من شان بود زینهار
به هر جای هرگز نباشند خوار.

فردوسی .

سپاه تو در زینهار منند
همه مهترانند و یار منند.

فردوسی .

تو به شب بیدار و از تو خلق اندر خواب خوش
تو بجنگ خصم و از تو عالمی درزینهار.

فرخی .

در نزد او سراسر به بندگی
در پیش او تمامی به زینهار.

فرخی .

بر او ممتحن را دستگاه است
بر او منهزم را زینهار است .

عنصری .

در زینهار خویش بداری و بند خویش
او را و خانمان و تنش را ز روزگار.

منوچهری .

ذاتش نهفته باشد عز آشکار باشد
و اندر پناه ایزد در زینهار باشد.

منوچهری .

با فوجی قوی سپاه درگاهی و ترکمانان قزل و بوقه و کوکتاش که در زینهار خدمت آمده بودند... (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 244). دهقانان را باید گفت که دل مشغول ندارند که بخانه ٔ خویش آمده اند در ولایت و زینهار مااند. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 471). از خوارزم تدبیر آمدن ... بساختند تا به زینهار آیند. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 702).
از آتش نیابند زنهار کس
چو نایند در زینهار علی .

ناصرخسرو.

زین یک رمه گرگ و خرس گمره
یارب به تو است زینهارم .

ناصرخسرو.

به زنهار یزدان درون جای یابی
اگر جای جویی تو در زینهارش .

ناصرخسرو.

داد و انصاف و شاکی و شاکر
همه در امن و زینهار تو باد.

مسعودسعد.

مقصود جان تست جهان را که جان تو
ز ایزد همیشه در کنف زینهار باد.

مسعودسعد.

مگذار زینهار ۞ چو در زینهار تست
جان مرا بدین فلک زینهارخوار.

مسعودسعد.

جان تو پادشاها در زینهار حق
بر جان خویش دشمن تو خورده زینهار.

سوزنی .

از دهر خاطر فضلا را مخاطره است
خاقانی از مخاطره در زینهار تست .

خاقانی .

که ای کهبد بحق کردگارت
که ایمن کن مرا در زینهارت .

نظامی .

- به زینهار آمدن ؛ به پناه و امان آمدن . در کنف حمایت کسی قرار گرفتن .
- بی زینهار ؛ بی امان . بی عهد. که امان ندهد :
چنین گفت مالک سرانجام کار
بدان کینه جویان بی زینهار.

شمسی (یوسف و زلیخا).

|| (صوت ) در شواهد زیر بمعنی الامان ، پناه بر تو آمده است :
ببستند و برپیل کردند بار
خروش آمد و ناله ٔ زینهار.

فردوسی .

غو و زینهار و خروش زنان
برآمد ز زخم تبیره زنان .

فردوسی .

چند کنی زینهار بر در ایام
چون نپذیرد زینهار ۞ چه خیزد.

خاقانی .

میشنوم من که شبی چند بار
پیش زبان گوید سر زینهار ۞ .

نظامی .

دل خرابی می کند دلدار را آگه کنید
زینهار ۞ ای دوستان جان من و جان شما.

حافظ.

|| تعجیل وآگاهی . (برهان ). هرگز... و پرهیز. (غیاث ). پهلوی «زینهار» برابر «ازین هار» ۞ یعنی از این بپرهیز. ... صوت تحذیر. دور باش . برحذر باش . (فرهنگ فارسی معین ). بمعنی البته و تأکید در فعل و ترک فعل نیز آمده . (آنندراج ، ذیل زنهار). الحذر. خدا را. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). هان . آگاه باش . دور باش :
بروزنیک کسان گفت غم مخور زینهار
بسا کسا که به روز تو آرزومند است .

رودکی .

زنهار ۞ تا نگویی با او حدیث من
تو بر زبان خویش دگرباره زینهار.

منوچهری .

زینهار تا بدی نکنید و از بدان دور باشید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 339). ازجاهای خویش زینهار که مجنبید و مرا به نعره یاری دهید. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 435). امید همگان به خواجه ٔبزرگ است زینهار زینهار ۞ تا این تدبیر خطا را به زودی دریابد و پوست باز کرده بنویسد. (تاریخ بیهقی ایضاً ص 675).
چشم همی گوید از حرام و حرم
بسته همی دار زینهار مرا.

ناصرخسرو.

زینهار ای پسر این گنبد گردان را
جز یکی کارکن و بنده نپنداری .

ناصرخسرو.

ای شده غره به جهان ، زینهار
کایمن بنشینی از این بدنشان .

ناصرخسرو.

مگذار زینهار چو در زینهار ۞ تست
جان مرا بدین فلک زینهارخوار ۞ .

مسعودسعد.

اما زینهارتا این لفظ را به کسی نیاموزی . (کلیله و دمنه ). زینهار تا در ساختن توشه ٔ آخرت تأخیر جایز نشمری . (کلیله و دمنه ).
تا لبش را لب نخوانی زینهار
زانکه روح القدس جان میخواندش .

خاقانی .

هان ای سپاه طیر ابابیل زینهار
کاصحاب فیل هرچه توان کرد کرده اند.

خاقانی .

عالمی ازعشقت ای بت سنگ بر سر می زنند
زینهار ای سیمگون گوی گریبان درفکن .

خاقانی .

فردا که در شهر آیی زینهار با کسی سخن نگویی و داد و ستد نکنی . (سندبادنامه ص 303).
محتسب صنع مشو زینهار
تا نخوری دِرّه ٔ ابلیس وار.

نظامی .

محرم این راز نه ای زینهار
کار نظامی به نظامی گذار.

نظامی .

به پروردن داد و دین زینهار
نگه دار فرمان پروردگار.

نظامی .

تو در پاک می کن ز خاشاک و خار
طلبکار سلطان مشو زینهار.

نظامی .

مدان زینهار خصم خویش را خوار
که شهری شعله ای سوزد به یکبار.

عطار.

گفت پیغمبر ز سرمای بهار
تن مپوشانید یاران زینهار.

مولوی (مثنوی چ خاور ص 42).

بدریا مرو گفتمت زینهار
وگر میروی تن بطوفان سپار.

سعدی (بوستان ).

اگر ۞ خویش دشمن شود دوستدار
ز تلبیس ایمن مشو زینهار.

سعدی (بوستان ).

سخن عشق زینهار مگوی
یا چو گفتی بیار برهانش .

سعدی .

زینهار از بلای تیر نظر
که چو رفت از کمان نیاید باز.

سعدی .

ز خواب روز بود زردرویی نرگس
بگیر عبرت و در روز زینهار مخسب .

صائب .

|| (اِ) ترک کردن . (غیاث ). || ضمانت و پشتیبانی . (فرهنگ فارسی معین ). کفالت و ضمانت . (یادداشت بخطمرحوم دهخدا). || امانت . (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ). ودیعه . امانت . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) : او نیز بگریست . گفت ای پدر این فرزند من بزینهار خدای بتو سپارم او را از دشمنان نگاه دارد. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
بدانید کاین یادگار من است
بنزد شما زینهار من است .

فردوسی .

بدیشان چنین گفت پس شهریار
که نزد شما از من این زینهار ۞
بدارید و با جان برابر کنید
چو خواهید کز پندم افسر کنید.

فردوسی .

چو آمد به نزدیک تخت بلند
همان حقه بنهاد با مهر و بند
چنین گفت با شاه کین زینهار
سپارد به گنجور خود شهریار.

فردوسی .

زر تو زائران تو آنسان که می برند
گویی نهاده اند بر تو به زینهار.

فرخی .

چنان خواهند از او خواهندگان چیز
که پنداری که نزدش زینهار است .

عنصری .

چنین گفت کاین زینهار من است
امید من و یادگار من است
سپردم به دست تو بیدار باش
ز هر بد مر او را نگهدار باش .

شمسی (یوسف و زلیخا).

مرا هیچ امید زندگانی نیست اگر صلاح بینی مرا دستوری ده تا در پیش وزیر ابی علی یحیی بن خالد برمکی شوم و این کودکان را به زینهار به وی سپارم . (تاریخ بخارا).
کان سیم سعد ملکت بوبکر بلخی است
نزد پدرش بوده در آن وقت زینهار.

سوزنی .

|| عهد و پیمان . (برهان ) (از انجمن آرا) (آنندراج ) (غیاث ). عهد. ذمه . عقد. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
بر آن زینهارم که گفتم سخن
بر آن عهد و پیمانهای کهن .

فردوسی .

... همی گوید مسعودبن محمود که به ایزد و به زینهار ایزد، من دوست او [ منوچهربن قابوس ] باشم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 132). همه سوگندان به دروغ می خوردند و آنهمه عهدها و زینهارهاکه با جگرگوشه ٔ زهرا و نبیره ٔ پاک مصطفی (ص ) کرده بودند با یکسو نهادند. (کتاب النقض ص 385). || ترس و بیم . || شکایت را نیز گویند. (برهان ). شکوه و شکایت . (غیاث ). || افسوس و حسرت . (برهان ). به همه ٔ معانی رجوع به زنهار شود.