فرمودن

فرمودن . [ ف َ دَ ] (مص ) در زبان پهلوی فرموتن ۞ و در پارسی باستان فرما ۞ و در کردی فرمون ۞ . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). حکم کردن .امر نمودن . فرمان دادن . (ناظم الاطباء) :
اگر بگروی تو به روز حساب
مفرمای درویش را شایگان .

شهید بلخی .

نزد آن شاه جهان کردش پیام
دارویی فرمای زامهران به نام .

رودکی .

چنین گفت هارون مرا روز مرگ
مفرمای هیچ آدمی را مجرگ .

بوشکور.

سبک باش تا کار فرمایمت
سبک وار هر جای بستایمت .

منطقی رازی .

بت اندر شبستان فرستاد شاه
بفرمود تا برنشیند به گاه .

فردوسی .

به خیره همی جنگ فرمایدم
بترسم که سوگند بگزایدم .

فردوسی .

بفرمود کو را به هنگام خواب
از آن جایگه افکنند اندر آب .

فردوسی .

در خمار می دوشینه ام ای نیک حبیب
خون انگور دوسالیم بفرموده طبیب .

منوچهری .

مکن بد با کس و کس را مفرمای
به نام نیک گیتی را بیارای .

(ویس و رامین ).

نامه ها فرمود سوی سپهسالار غازی و سوی قضاة و... (تاریخ بیهقی ). اگر بفرمایی نزدیک وی روم . (تاریخ بیهقی ). از این چه خداوند فرمود و این نواخت تازه که ارزانی داشت سخت شادمانه شد. (تاریخ بیهقی ).
همه روز فرمایشان دار و برد
سواری و شور و سلیح و نبرد.

اسدی .

دیوت از راه ببرده ست مفرمای هلا
تات زیر شجر گوز بسوزند سپند.

ناصرخسرو.

دانی که خداوند نفرمود بجز حق
حق گوی و حق اندیش و حق آغاز و حق آور.

ناصرخسرو.

این هر سه را در وقت سیاست فرمودندی . (نوروزنامه ).
که فرمایدت کآشنای خسان شو؟
که گوید که هرای زر بر خر افکن ؟

خاقانی .

چو شه بشنید قول انجمن را
طلب فرمود کردن کوهکن را.

نظامی .

بفرمود اسب را زین برنهادن
صبا را مهد زرین برنهادن .

نظامی .

چو روزی چند از عشرت برآسود
چو سیر آمد ز عشرت کوچ فرمود.

نظامی .

به خردان مفرمای کاردرشت
که سندان نشاید شکستن به مشت .

سعدی .

هر آنکست كه به آزار خلق فرماید
عدوی مملکت است آن به کشتنش فرمای .

سعدی .

دایه ٔ ابر بهاری را فرموده تا بنات نبات را در مهد زمین بپرورد. (گلستان ).
مرا روزازل کاری بجز رندی نفرمودند
هرآن قسمت که آنجا شد کم و افزون نخواهد شد.

حافظ.

|| نشستن . (ناظم الاطباء). در حالت احترام و بزرگداشت و در تداول عامه فعل امر این مصدر به کار رود. || به جای بسیاری از افعال از قبیل خوردن ، نوشیدن ،نشستن ، گفتن ، راه افتادن ، گرفتن و جز آن به زبان ادب در صیغه ٔ امر به کار رود. (یادداشت به خط مؤلف ). || کردن . (یادداشت به خط مؤلف ). در این معنی با کلمات دیگر ترکیب میشود:
- آزار فرمودن ؛ آزار کردن . آزار دادن :
رقیب آزارها فرمود و جای آشتی نگذاشت
مگر آه سحرخیزان سوی گردون نخواهد شد؟

حافظ.

- التفات فرمودن ؛ توجه کردن . لطف کردن :
ز چشم غمزده خون میرود ز حسرت آن
که او به گوشه ٔ چشم التفات فرماید.

سعدی .

- تأدیب فرمودن ؛ تأدیب کردن یا امر به تأدیب کسی نمودن .
- دعوت فرمودن ؛ دعوت کردن . خواندن :
به خلدم دعوت ای زاهد مفرمای
که این سیب زنخ زآن بوستان به .

حافظ.

- عفو فرمودن ؛ عفو کردن . بخشیدن : او را به زندان فرستادندی تا چون کسی شفاعت کردی عفو فرمودندی . (نوروزنامه ).
- عقوبت فرمودن ؛ مجازات کردن یا امر کردن به مجازات کسی .
- قبول فرمودن ؛ قبول کردن :
به صدر صاحب صاحبقران فرستادند
مگر به عین عنایت قبول فرماید.

سعدی .

- مدد فرمودن ؛ مدد کردن . یاری کردن :
فیض روح القدس ار باز مدد فرماید
دگران هم بکنند آن چه مسیحا میکرد.

حافظ.

- ناز فرمودن ؛ ناز کردن . ناز فروختن :
ساعتی ناز مفرما و بگردان عادت
چون به پرسیدن ارباب نیاز آمده ای .

حافظ.

|| تجویز کردن پزشک : با شراب کهن بدهند و بفرمایند دوید. ماده ٔ یرقان را به ادرار بیرون آرد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). || لطف و عنایت کردن . (ناظم الاطباء). اجازت دادن :
چه کند بنده ٔ مخلص که قبولش نکنند
ما حریصیم به خدمت تو نمی فرمایی .

سعدی .

|| گفتن . (یادداشت به خط مؤلف ) :
بهر این فرموده است آن ذوفنون
رمز نحن الاَّخرون السابقون .

مولوی .

- دشنام فرمودن ؛ بد گفتن . دشنام دادن :
اگر دشنام فرمایی و گر نفرین دعا گویم
جواب تلخ می زیبد لب لعل شکرخا را.

حافظ.

|| آمدن و رسیدن . (ناظم الاطباء). آمدن ورفتن . (غیاث ). || آوردن برای کسی .
- مژده فرمودن ؛ مژده دادن :
ای معبر مژده ای فرما که دوشم آفتاب
در شکر خواب صبوحی هم وثاق افتاده بود.

حافظ.