کرم

کرم . [ ک َ ] (ع اِ) درخت انگور. (از برهان ) (ناظم الاطباء). تاک . رز. واحد آن کرمة است . (از منتهی الارب ). عنب . (از اقرب الموارد). رز. مو. مَیوانه . (یادداشت مؤلف ). ج ، کُروم . (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). به فارسی تاک و رز و ماو نامند. بستانی و بری می باشد. بری ثمردار انگور او سیاه و ریزه و با عفوصت و شراب آن قابض و سیاه می باشد و بری بی ثمر را در تنکابن دیو رز گویند. (تحفه ).پرنفعترین درختان است و ثمراتش به الوان است تا پنجاه و چند نوع گفته اند. (نزهةالقلوب ). ابن مها درخت اورا مطلق ذکر نکند، بلکه کرم الشراب گوید و آن درخت تاک بود و تقید او به شراب به جهت آن است که کرم مختلف است و چون مطلق ذکر کند معلوم نشود که مراد کدام است و یکی از انواع او آن است که عرب او را کرم البری گوید و مویزج از او حاصل آید و عسالیج الکرم آن باشد که به شبه رشته ها از نبات او ظاهر شود بدان تعلق کند به آنچه نزدیک او باشد و او را خیوط نیز گویند. شکوفه ٔ او را فقاح الکرم گویند و به رومی او را زسطراوس گویند. لیث گوید: صفحه ٔ درخت تاک را عرب زرجون گوید واین لغت اهل طایف است و زرجون معرب است و فارسی او زرگون است یعنی او برنگ زر ماند و خمر را به زر تشبیه کنند و صفحه ٔ او را نیز به زر تشبیه کنند. «اوس » گوید: تاک دشتی را شاخها خردتر باشد و ستبر بود و برگ او در صورت خوبتر بود و به نبات عنب الحیه ماند و منبت عنب الحیه در بساتین بود و شکوفه ٔ او به موی حیوان ماند و خوشه های او خرد بود و رنگ او چون رسیده باشدسرخ بود و برگ و شاخ سفید تاک که عرب او را تا»الابیض گوید به برگ تاک بستانی مشابه بود و تعلق او به درختی که در جوار او بود محکمتر باشد و میوه ٔ او سرخ باشد و در بعضی مواضع رنگ پوست از او کنند. و سیاه تاک که عرب او را کرم الاسود گوید برگ او به برگ پوزک ماند و پوزک لبلاب بود و بر درخت و نباتی که در جوار اوست تعلق کند و میوه ٔ او پیش از رسیدن سبز بود و چون برسد سیاه باشد و بیرون بیخ او را رنگ سیاه باشد و میان او کبود بود به شبه آسمانگون . (ترجمه ٔ صیدنه ).
- آب کرم ؛ شراب . خمر. (یادداشت مؤلف ) :
نه نان حنطه به کرسان نه آب کرم به خنب
نه گوشت در رمه دارم نه آرد در کندو.

نزاری .

- بنت الکرم ؛ دختر رز. شراب . خمر. (یادداشت مؤلف ).
- عسالیج الکرم ؛ آن باشد که به شبه رشته ها از نبات او ظاهر شود و بدان تعلق کند (یعنی بیاویزد) به آنچه نزدیک او باشد. (ترجمه ٔ صیدنه ). رجوع به کرم شود.
- کرم الابیض ؛ سفید تاک . (ترجمه ٔ صیدنه ). رجوع به کرم شود.
- کرم البری ؛ یکی از انواع کرم که مویزج از او حاصل آید. (ترجمه ٔ صیدنه ). رجوع به کرم شود.
- کرم الشراب ؛تاک . (ترجمه ٔ صیدنه ). رجوع به کرم شود.
|| باغ انگور. موستان . رز. (یادداشت مؤلف ). تاکستان . (فرهنگ فارسی معین ). || توسعاً مطلق باغ . (یادداشت مؤلف ). درختانی که نزدیک هم کاشته باشند. مقابل بوستان . (فرهنگ فارسی معین ). زمینی که گرد آن دیوار باشد و در آن اشجار درهم و فراوان که زراعت در آن ممکن نباشد. ج ، کروم . (ازاقرب الموارد): و اخبرنی ایضا غیره ان منها [ من الارجوان ] ایضا کثیر بکروم جبل قرطبه من بلادالاندلس . (مفردات ابن البیطار). || حمیل . حلی . یقال : رأیت فی عنقها کرماً حسناً من لؤلؤ. || زمین پاکیزه و مُنقّی از سنگ ریزه ها. || نوعی از زرگری در گلوبندها. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ). ج ، کروم . (ناظم الاطباء).
- بنات کرم ؛ نوعی زیور که در جاهلیت می ساختند. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد).
|| قلاده . (از اقرب الموارد). زر و گردن بند. (مهذب الاسماء). || مرد مسلمان . (از اقرب الموارد).