ملک

ملک . [ م َ ل َ ] (ع اِ) فرشته . ج ، ملائکة. املاک . (مهذب الاسماء). فرشته . (ترجمان القرآن ) (منتهی الارب ) (آنندراج ). فرشته . ج ، ملائکة. ملائک . (ناظم الاطباء). سروش . فرشته . فریشته . فرسته . روح . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). جسم لطیف نورانی که به اشکال گوناگون متشکل می شود. (از تعریفات جرجانی ). اجسامی هوائیه و لطیفه و توانا بر تشکل به اشکال مختلفه و در آسمانها مقیم باشند و این قول اکثر مسلمانان است و... (از کشاف اصطلاحات الفنون ) :
شنیدم که کاوس ازآن بر فلک
همی رفت تا بگذرد از ملک .

فردوسی .

ز تعظیم و جلال و منزل و قصر رفیع تو
ملک دربان فلک چاکر قضا واله قدر حیران .

ناصرخسرو.

دهد همی فلک از خلق تو به طبع نشاط
برد همی ملک از خلق تو به خلد نسیم .
ابوالفرج رونی (دیوان چ چاپکین ص 87).
دولتش را بطبع سازد چرخ
از ملک شیعه از نجوم خدم .

ابوالفرج رونی .

چون زور ملک ۞ چرخ درآورد به زه
از چرخ ملک بانگ برآورد که زه .
ابوالفرج رونی (دیوان چ چاپکین ص 144).
ملک ز اوج فلک می دهد به طبع اقرار
که او مهین ملوک زمین تواند بود.

ابوالفرج رونی .

کز فلک هرساعتی گوید ملک
خسرو ابراهیم گیتی دار باد.

مسعودسعد.

تا جهان است ملک سلطان باد
در جهانش به ملک فرمان باد.

مسعودسعد.

در تو هم دیوی است و هم ملکی
هم زمینی به قدر و هم فلکی
ترک دیوی کنی ملک باشی
ز شرف برتر از فلک باشی .

سنائی .

از سیرت و سان رشک ملوک و ملک آمد
حاصل نتوان کرد چنین سیرت و سان را.

انوری .

ای نمودار ارتفاع فلک
ساکنانت مقدسان چو ملک .

انوری (دیوان چ مدرس رضوی ص 669).

بندگی تو ۞ خرد از دل و از جان کند
غاشیه ٔ تو ملک از بن دندان برد
چرخ از این روی کرد پشت دوتا تا مگر
قوت خرد زین دهد قوت ملک زآن برد.
جمال الدین عبدالرزاق (دیوان چ وحید دستگردی ص 88).
فلک بهر زمین بوست چو اختر سرنگون افتد
ملک از بهر انگشتت چو گردون اوفتان خیزد.

جمال الدین عبدالرزاق (ایضاً ص 90).

تا که اسرار قدر در تتق پرده ٔ غیب
ز اطلاع بشر و علم ملک مکتوم است
باد جان تو ز تیر حدثان ایمن و هست
که غژاکندتو حفظ ملک قیوم است .

جمال الدین عبدالرزاق (ایضاً ص 65).

بر درگه تو فلک مجاور
در خدمت تو ملک مواظب .

جمال الدین عبدالرزاق (ایضاً ص 50).

دم خاقانی ار ملک شنود
جان به خاقان اکبر اندازد.

خاقانی .

منم که گاه کتابت سواد شعر مرا
فلک سزد که شود دفتر و ملک وراق .

خاقانی .

ور ملک باشم بر آن عیسی نفس
سبحه ٔ پروین نشان خواهم فشاند.

خاقانی .

خاقان اکبر کز فلک بانگ آمدش که الامر لک
در پای او دست ملک روح معلا ریخته .

خاقانی .

از کائنات به ز ملک نیست هیچ کس
او هم اسیر دهشت درگاه کبریاست .

ظهیر فاریابی .

معدن رحم اله آمد ملک
گفت چون ریزم به ریش او نمک .

مولوی .

ز فر شاه شمس الدین شده تبریز صد چون چین
ملک نیز آمد از رضوان سلام آورد مستان را.

مولوی .

این بشر هم ز امتحان قسمت شدند
آدمی شکلند و سه امت شدند
یک گره مستغرق مطلق شده
همچو عیسی با ملک ملحق شده .

مولوی .

گر نبودی امیدِ راحت و رنج
پای درویش بر فلک بودی
ور وزیر از خدا بترسیدی
همچنان کز ملک ، ملک بودی .

سعدی (گلستان چ یوسفی ص 80).

من در اندیشه که بت یا مه نو یا ملک است
یا پری پیکر مه روی ملک سیما بود.

سعدی .

خلف دیده ٔ سلغر شرف دولت و ملک
ملک آیت رحمت ملک ملک گشای .

سعدی (کلیات چ مصفا ص 734).

طبع تو گلدسته ٔ باغ فلک
رای تو آیینه ٔ روی ملک .

خواجوی کرمانی (روضةالانوار چ کوهی کرمانی ص 9).

فوج ملک بیدق خیل تو شاه
اوج فلک مطلعمهر تو ماه .

خواجوی کرمانی (ایضاً ص 10).

لطف ملک ز سگ صفتان آرزو مبر
کاندر نهادگرگ شبانی میش نیست .

ابن یمین .

من ملک بودم و فردوس برین جایم بود
آدم آورد در این دیر خراب آبادم .

حافظ.

روحی دید در بدن مصور و ملکی یافت در صورت بشر. (حبیب السیر چ خیام ج 1 ص 8).
- چار ملک ؛ چهار ملک مقرب . جبرئیل ، میکائیل ، اسرافیل ، عزرائیل :
چارملک در دو صبح داعی بخت تواند
باد به آیین خضر دعوتشان مستجاب .

خاقانی .

چار ملک بلبل بستان تو
هفت فلک صحن شبستان تو.
خواجوی کرمانی (روضة الانوار چ کوهی کرمانی ص 7).
- ملک نقاله ؛ فرشته ای که تن مردگان را از مدفن خود به جای دیگر نقل می کند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به ذیل نقاله شود.
|| آب را مَلَک گویند. یقال : الماء ملک امر؛ زیرا چون آب با کسی باشد مالک حکم خود خواهد بود و بدان امر وی قائم وبرپا می باشد. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب ).