شیر ایرانی (نام علمی: Panthera leo persica) یا شیر پارسی یا شیر آسیایی، زیر گونه‌ای از شیرها می‌باشد که هم اکنون تنها در هند یافت می‌شود جاییکه شیر هندی نامیده می‌شود. این زیرگونه از شیر زمانی از ایتالیا و یونان در ساحل دریای مدیترانه تا شمال شرقی هندوستان شامل ایران و شبه‌جزیره عربستان پراگندگی داشت اما شکار بیش از حد، آلودگی آب‌ها و کاهش شدید طعمه‌های این جانور به نابودی آنها منجر شده تا جائی‌که امروزه تنها جمعیت باقیمانده اینگونه شیر در جنگل گیر واقع در گجرات هند یافت می‌شود، جائی که بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۰ حکومت ایالتی گجرات ۴۱۱ قلاده شیر مشاهده شده‌اند که ۵۲ قلاده نسبت به پنج سال قبل افزایش داشته‌است.
Past and present distribution of the lion in North Africa and Southwest Asia, Asiatic Lion Informationشیر آسیایی کوچکتر و سبک‌تر از همتای آفریقایی خود است. این حیوان در کنار ببر، پلنگ، پلنگ برفی، و پلنگ ابری یکی از پنج گربه‌سان بزرگ هندوستان است.
گفته می‌شود که آخرین شیرهای ایرانی در اوایل دههٔ ۴۰ میلادی رویت شده است. برای آخرین بار شیر ایرانی در اطراف دزفول توسط مهندسان امریکایی که مشغول ساخت راه آهن در خوزستان بودند مشاهده شده است. احتمالا تا چند سال بعد نیز چنین شیری در ایران وجود داشته است.[۳] [۴]
شیر ایرانی در هنر
در نقش برجسته‌های تخت جمشید، تصاویری از شیر ایرانی، در حال شکار گاوی نر و یا پادشاه هخامنشی در حال شکار شیر ایرانی، روی سنگ‌ها حجاری شده‌است. در اردبیل ورودی مقبره شیخ جبرائیل پدر شیخ صفی‌الدین اردبیلی نقوشی از شیر ایرانی دیده می‌شود.[۵]
شهرستان ایذه در شمال خوزستان میزبان شیرهای سنگی است. در روستای کوهباد قبرهای قدیمی با سنگ قبرهایی به شکل شیر ایرانی با آیاتی ازقرآن و شمشیر علی ذوالفقار روی تنه شیرها تزیین شده‌است.[۵]
در نقوش شکارگاه‌ها و فرش‌های دستباف ایرانی شیرهای ایرانی دیده می‌شوند. در مینیاتورهای خمسه نظامی بهرام گور در حال شکار شیر ایرانی به تصویر کشیده شده‌است.[۵]
توله شیر ایرانی، اواخر دوره قاجار
پانویس
↑ الگو:IUCN2007
↑ 411 lions in Gir forests, population up by 52
↑ Lion and Gazelle: The Mammals and Birds of Iran By Patrick Humphreys, Esmail Kahrom, Page 77
↑ [http://www.asiatic-lion.org/distrib.html Past and present distribution of the lion in North Africa and Southwest Asia, Asiatic Lion Information]
↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ بهرنگ امین تفرشی. «شیر ایرانی» (فارسی). وبگاه بیابان‌های ایران. بازبینی‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸.
منبع
«منبع جعبه‌زیست» (انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی. بازبینی‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸.
از ویکی پدیا
همچنین:
در سال های دور و در مناطق جنوب ایران و جنگل های اطارف رودخانه کرخه و دز و کارون و استان بوشهر و دشت ارژن، شیر های ایرانی می زیستند. مهمترین علل انقراض این حیوان در ایران کم شدن و محدود شدن طعمه ها و از بین رفتن زیستگاهش توسط انسان و نیز علاقه افراد محلی به خصوص مردان ایل بختیاری به شکار این حیوان و شکار بی رویه آن توسط افسران خارجی و خصوصا انگلیسی ها بوده است.
از آخرین دفعات دیده شدن این حیوان باشکوه و نجیب در ایران:
در دهه های نخسین قرن نوزدهم، شیر به تعداد زیاد در جنوب ایران به خصوص استان بوشهر وجود داشته است.
در سال ۱۸۴۱ levard نوشته است: درخوزستان به کرات سه یا چهار شیر را باه هم می دیدیم که به کمک سران قبایل از آنها شکار می کردیم.
در سال ۱۸۷۶ Blanford نوشته است: در حال حاضر شیر در ماوراءالنهر و غرب کوه های زاگرس و شرق دجله و در بیشه های جنوبی و جنوب شرقی شیراز یافت می شود و در هیچ کجای دگیری از ایران و بلوچستان وجود ندارد.
و نیز نوشته است: دره کوچک دشت ارژن در غرب شیراز برای زندگی شیرها بسیار مناسب است و از بابت داشتن شیر زیاد بسیار معروف است زیرا این محل به علت داشتن شرایط مساعد برایزندگی خوک های وحشی، برای زندگی شیرها مناسب است.
و همچنین خود او گفته است: هر سال چهار یا پنج شیر از دشت ارژن و اطراف آن شکار و تعدادی از بچه های آنها برای فروش به شیراز برده می شد. ضمنا خود او نیز در مارس ۱۸۶۷ در حدود کاروانسرای میان کتل در نیمه راه کتل پیرزن که در بلندترین ناحیه بین شیراز و بوشهر در ۸۰ کیلومتری شیراز قرار دارد، حوالی غروب در جنگل های بلوط به شیر ماده ای برخورد کرده بود. همچنین کنسول انگلیس در سال ۱۹۰۰ بیان کرده که تپه های اطراف کازرون تا شیراز دارای شیر است.
در سال ۱۹۳۲ گروهی از مهندسین آمریکائی در اطراف دزفول یک شیر کاملا بالغ را می بینند.
R.N.Champion Jones گفته است: در اوایل زمستان سال ۱۹۴۱، در حدود ۶۰ کیلومتری شمال دزفول، شیر ماده ای را دیده است.
و سرانجام در آخرین باری که شیر در ایران دیده شد است، برمی گردد به سال ۱۹۴۳ که Heany گزارش داد که در سال ۱۹۴۲ شیری را در حدود ۶۰ کیلومتری شمال غربی دزفول مشاهد کرده است.
بدین تریتیب آخرین شیر زنده ایرانی، در ایران مشاهده شد و از آن پس دیگر شیری در ایران دیده نشده است.
اینگونه شیرها که با نام علمی Panthera Leo Persica شناخته می شود. اجداد آنها شیرهایی بودند که در یونان و رم باستان در نمایش و جنگ با گلادیاتورها مورد استفاده قرار می گرفتند.
پراکندگی این شیر از حاشیه دریای مدیترانه و شمال افریقا و از شمال یونان تا جنوب غربی آسیا و تا شرق هند بوده است. شیراهای آسیائی حدود ۱۰۰ هزار سال پیش از شیرهای افریقایی جدا شدند و در طی این مدت تغییرات خاصی پیدا کرده اند.
شیرهای آسیائی از نظر فیزیولوژیک و مرفولوژیک با شیرهای افریقایی متفاوت هستند:
از فیزیولوژیک:
صندوق صماخ شیرهای آسیائی نسبت به نوع افریقائی کم تر متورم بوده و ناحیه پس حدقه ای کوتاه تر و سوراخ جلو حدقه ای معمولا به وسیله دیواره میانی به دو قسمت تقسیم شده است.
از نظر مرفولوژیک:
بارزترین تفاوت میان شیرهای آسیایی و افریقایی، وجود دو خط موازی طولی از یال در شیر آسیایی است که بر روی پهلوهای بدن به سمت زیز شکم ادامه یافته است. همچنین شیرهای آسیایی در بالای سر و در بین دو گوش خود دارای یال کم پشت اند به طوری که گوش هایشان کاملا مشخص است ولی در انواع افریقایی، یال پرپشت و بلند بین دو گوش عملا باعث پوشیده ماندن گوش های این شیرهاست. همچنین دسته موی انتهاظی دم شیرهای آسیائی بلندتر از نوع افریقایی است و موی ناحیه آرنج نیز رشد بیشتر دارد.
شیرهای آسیایی به طور محسوسی کوچک تر از شیرهای افریقایی هستند و رنگ سراسر بدن آنها از گندمگون مخلوط با سرخی و سایه ای از سیاهی تا خاکستری یا خاکستری نخودی و گاهی با سایه ای از نخودی متامیل به سفید متغیر است و موها بر حسب فصل ممکن است کوتاه و نرم یا بلند و ضخیم باشند.
شیر های آسیایی زمان تمام شمال افریقا و جنوب شرقی اروپا را در بر داشت که در حدود ۱۰۰ سال بعد از میلاد منقرض شدند. اما امروزه تنها حدودا ۲۵۰ قلاده در جنگل های غرب هندوستان زندگی می کنند و به طور پراکنده حدودا ۳۰۰ قلاده در باغ وحش های جهان وجود دارند.
ای کاش ما هم در این راه بتوانیم حداقل به چند قلاده شیر آسیایی دست یابیم و بار دیگر شکوه از دست رفته طبیعت کشورمان را به آن بازگردانیم.
Read more: http://khavari.bloghaa.com/tag/%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/#ixzz1njOVAn00