طغراء

طُغرا (یا طُغْری) نوعی از خوشنویسی پیچیده‌است که به وسیله آن لقب‌ها و نام سلطان یا امیری را برسر فرمان او می‌نویشتند مانند «السلطان الاعظم الاعدل جلال الدین اکبر پادشاه غازی». این خط خاص به عنوان امضاء برای سلطان‌ها در خاور میانه و به‌ویژه برای سلاطین عثمانی بکار می‌رفته‌است و در برخی مناطق آسیا مهرهای مشابه نیز دیده شده‌است.

این شیوه از خوشنویسی و ترکیب خط مرکب از چند خط عمودی منتهی به قوس گونه‌ای تودرتو و متوازی است که به شکل کمانی و به مانند طره بر سر فرمان‌ها، منشورها و احکام حاکمان در گذشته اغلب به آب طلا یا شنگرف می‌کشیده‌اند.

هندوشاه نخجوانی سروده:

اعدل اقطار شرق و غرب کز القاب او بر مناشیر امور عدل طغرا کرده‌اند
همچنین حافظ می‌گوید:

هلالی شد تنم زین غم که با طغرای ابرویش که باشد مه که بنماید ز طاق آسمان ابرو

کار نگاشتن طغرا بیشتر منصب و شغلی خاص بوده بیرون از منصب و شغل کاتب، و گماشته بدین کار را طغرانویس و گاه طغرائی می‌نامیدند و طغرا بمنزله امضاء شاه یا امیر و حاکم بوده‌است.

قدیمی‌ترین خطی که شبیه به طغرا برای امضاء سلاطین موجود است متعلق به اورخان اول (۱۲۴۸- ۱۳۵۹) دومین سلطان عثمانی است.



نگارخانه [ویرایش]


طغرای سلطان محمود دوم عثمانی (۱۸۰۸)


نخستین طغرای بجا مانده متعلق به اورخان اول (۱۳۲۶)


طغرای سلطان سلیمان یکم (۱۵۲۰)


طغرای سلطان سلیم سوم (۱۷۸۹)


طغرای عبدالحمید دوم (۱۸۷۶)


طغرای سلطان محمد پنجم (۱۹۰۹)


طغرایی برسردر کاخ توپ قاپی سرای


طغرایی بر سر در دروازه ورودی بند بلگراد
منابع [ویرایش]

دهخدا، علی اکبر. لغت‌نامه ذیل طغرا
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Tughra»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۸ مارس ۲۰۱۰).
[نهفتن]
ن • ب • و
خوشنویسی اسلامی
شیوه‌ها
کوفی بنایی نسخ ثلث محقق ریحان توقیع دیوانی رقاع رقعه تعلیق نستعلیق شکسته‌نستعلیق مغربی خطوط تفننی غبار طغرا نقاشیخط خط معلی

خوشنویسان
ابن مقله ابن بواب یاقوت مستعصمی میرعماد حسنی میرزا احمد نیریزی درویش عبدالمجید طالقانی
میرعلی تبریزی میرعلی هروی سلطان‌علی مشهدی بایسنقر میرزا علیرضا عباسی
میرزا غلامرضا اصفهانی میرزا محمدرضا کلهر عمادالکتاب
فهرست خوشنویسان ایرانی
مقاله‌های خوشنویسی اسلامی

خوشنویسی ایرانی
این یک نوشتار خُرد پیرامون خط و نقاشیخط است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
رده‌های صفحه: خوشنویسی اسلامی نشان‌ها
قس عربی
الطُغْرَاء استعمل السلاطین العثمانیون الختم على شکل الطغراء عند توقیع الفرمنات والرسائل السلطانیة . وکان أول من استعملها هو السلطان أورخان غازی. وخط الطغراء هو مزیج بین خطی الدیوانی والإجازة.


طغراء السلطان العثمانی محمود الثانی، مکتوب فیها:
محمود خان بن عبد الحمید مظفر دائمًا
[عدل]الطغراء فی العصر الحدیث

هناک العدید من الاقتباسات الحدیثة للطغراء، أبرزها توقیعا الرئیس الروسی فلادیمیر بوتین وإمبراطور الیابان أکیهیتو بطغراءات حدیثة.

[عدل]انظر أیضا

(إنجلیزیة) طغراءات السلاطین العثمانیین.
[أظهر] ع · ن · تالخط العربی
[أظهر] ع · ن · تأقلام الخط العربی
[أظهر] ع · ن · تخطاطو الخط العربی
تصنیف: خط عربی
قس ترکی آذری

Tuğra (ərəb. طغراء‎‎) — Gerb, dövlət nişanı. Osmanlı dövlətində sultanın şəxsi imzası və möhürü kimi istifadə olunan ərəb hərfləri ilə yazılmış xəttatlıq nişanəsi[1].
Mündəricat [gizlə]
1 Tarixi
2 Osmanlı sultanlarının tuğraları
3 Xarici keçidlər
4 İstinadlar
[redaktə]Tarixi

Tuğra (və ya təğma) xətti (monqol mənşəli sözdür) – Bu xətt növünü monqolların quş toteminə və simurq kimi əfsanəvi quşlara olan inam və etiqadlarının yadigarı hesab etmək olar.
Toğrul bəyin hakimiyyəti dövründə tuğra xətti xəttatların diqqətini cəlb etməyə başlamışdır. Özünəməxsus üslub və elementlərlə yazılan tuğra xətti özündə əfsanəvi quşların qanadlarını əks etdirir. Meydana gəldiyi ilk dövrdən müxtəlif tuğra növləri yaranmış və görünüşünü daha da gözəlləşdirən elementlər əlavə olunmuşdur. Tuğradan daha çox hökmdarların möhür və adlarının yazılmasında istifadə olunmuşdur. Bəziləri bu xətti "asılı xətlər", "turə", "hilalvari" və "qərğan" da adlandırmışlar.
[redaktə]Osmanlı sultanlarının tuğraları


Tuğra elementləri



I Orxanın (1326) ilk tuğrası



Sultan Süleyman Qanuninin tuğrası (1520)



III Səlimin tuğrası (1789)



II Əbdülhəmidin tuğrası (1876)



V Mehmedin tuğrası



[redaktə]Xarici keçidlər

TUĞRA NƏDİR?
Ottoman Sultan Tughras
Tughra of the Ottoman Sultan Mahmud II
Tughras of the Ottoman Sultans
[redaktə]İstinadlar

↑ Bayraqların tarixi
Kateqoriyalar: XəttlərSimvollar
قس ترکی استانبولی
Tuğra, Padişahın ismi ve lakabı bulunan alâmet, imza.
Tuğra, hat sanatının bir kolu halinde yüzyıllar boyunca usta hattatlar eliyle yazılmıştır.
Türkçe’de kelime olarak padişahın ismini ihtiva eden özel bir işaret, padişahın imzası gibi anlamlar ifade eder. Aslı Oğuz lehçesinde tuğrağ olup, hükümdarın basılmış imzası demektir.
Orhan Gazi tarafından kullanılan ilk tuğra Orhan bin Osman ifâdesinden ibâret olup, tuğralardan ilki 1324 diğeri 1348 tarihlidir.
Birinci Sultan Osman Gazi'ye ait bir tuğraya günümüze dek hiçbir yerde rastlanmamıştır. Bu nedenle 36 Osmanlı padişahı ama 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır.
Konu başlıkları [göster]
Yapısı [değiştir]



Tuğranın çeşitli kısımlarının adları


Sultan IV. Mehmed'in mülkname'sinde kullandığı tuğra (1662)


III. Selim'in tuğrası (1789)


Sultan I. Mahmud'un Fermânında kullandığı tuğrası (1741)
Padişahın kendisi ve babasının isminin yazıldığı kısma, taht, kürsü veya sere adı verilir. Buradan sola doğru uzanarak aşağıdan yukarıya doğru uzayan ve iç içe iki kavisten meydana gelen kısma ise, beyze veya sancak adı verilir.


II. Bayezid'ın Berat'ında kullanılan tuğrası (1486)
1. Halk arasında sele de denilen, sözlük anlamı Açık duran baş parmağın ucundan işâret parmağının ucuna kadar olan uzaklık demek olan sere veya kürsü; tuğranın metin kısmıdır. Bunda pâdişâhın ve babasının adları ile Şah, Han, el-Muzaffer kelimeleri yazılıdır.
2. Beyze: Bin ile Han kelimelerinin 'n' harflerinin kıvrılmasıyla meydana gelen ve iç içe yazılan iki kavise denir. İç beyze ve dış beyze adı verilen bu iki kavis tuğranın sol tarafındadır. Dâimâ kelimesi bunun ortasındadır.
3. Tuğ veya elif: Tuğranın yukarıya uzanmış olan mızrak şeklindeki ||| çekmeye (üç elife) verilen addır. Bunların üzerine flama gibi çekilen kıvrıklara zülüf veya zülfe denmektedir.
4. Tuğranın Kolları (Hançere veya kol): Beyzelerin devâmı olan ve el-Muzaffer kelimesinin üzerinden geçerek tuğranın sağına doğru paralel iki çizgi hâlinde uzanan kısma denir.
Kullanımı [değiştir]

Önceleri; ahitname, menşur, name-i hümâyun, mülknâme, ferman, vakfiye, berat vb. üzerine ve ortaya yazılan tuğra, sonraları; para, defter ve kâğıtların başına bir hanedan arması halinde bayraklarda, pullarda ve resmi yapılarda da kullanıldı.
Tuğra, vesikalarda; tevki-i hümayun, nişan-ı hümâyun, nişan-ı şerif-i âlişan, misal-i meymun, alamet-i şerife, tuğra-i garra diye de isimlendirilmiştir.
Tuğra çekene; tuğrai, tevkii, nişancı, tuğrakeş ve tuğranüvis de denilirdi.


II. Abdülhamid'in tuğrası ve II. Wilhelm'in monogramı, Istanbul (1900)
Şehzade Tuğraları [değiştir]

Şehzadeler, isimleri ile tuğra çektirirler, emirler yazdırırlar ve bu suretle kendi idareleri altındaki bölgelerde bir padişah gibi hüküm sürerlerdi. Yalnız kendi adlarına para bastıramaz ve namlarına hutbe okutamazlardı. Bu iki imtiyaz yalnız padişahlara aittir.
Tuğraların Kaldırılması Hakkındaki Kanun [değiştir]

15 Haziran 1927 tarihinde tuğraların kaldırılması ile ilgili bir kanun hazırlanmıştır
Ayrıca Bakınız [değiştir]


Vikikaynak'ta bu konuyla ilgili metin bulabilirsiniz.
Tuğraların Kaldırılması Hakkındaki Kanun
Kaynakça [değiştir]

İsmet Keten, "Tuğra Hat Sanatı"
Ahmet Efe, "Osmanlı Padişahları" (1996), Konya
Kaymaz Rıfkı, Osmanlı Padişahlarının Tuğraları, Ankara 1999.
Kanuni Sultan Süleyman'ın Tuğrası:

Kategoriler: Vikipedi düzenle Ekim 2010SembollerOsmanlı devlet teşkilatıHat ve KaligrafiOsmanlı kültürü
قس انگلیسی
A tughra (Ottoman Turkish: طغراء; Ṭuğrā) is a calligraphic monogram, seal or signature of an Ottoman sultan that was affixed to all official documents and correspondence. It was also carved on his seal and stamped on the coins minted during his reign. Very elaborate decorated versions were created for important documents that were also works of art in the tradition of Ottoman illumination, such as the example of Suleiman the Magnificent in the gallery below.
The tughra was designed at the beginning of the sultan's reign and drawn by the court calligrapher or nişancı on written documents. The first tughra belonged to Orhan I (1284–1359), the second ruler of the Ottoman Empire and it evolved until it reached the classical form in the tughra of Sultan Suleiman the Magnificent (1494–1566).[1]
Tughras served a purpose similar to the cartouche in ancient Egypt or the Royal Cypher of British monarchs. Every Ottoman sultan had his own individual tughra.
Contents [show]
[edit]Visual elements of a tughra

The tughra has a characteristic form, two loops on the left side, three vertical lines in the middle, stacked writing on the bottom and two extensions to the right. Each of these elements has a specific meaning, and together they make up the form that is easily recognizable as a tughra.


Visual Elements of a Tughra
The name of the sultan is written out in the bottom section, called a sere. Depending on the period, this name can be as simple as Orhan, son of Osman in the first tughra in 1326. In later periods honorifics and prayers are also added to the name of the tughra holder and his father.
The loops to the left of the tughra are called beyze, from Arabic meaning egg. Some interpretations of tughra design claim that the beyzes are supposed to symbolize the two seas the sultans held sway over: the outer larger loop signifying the Mediterranean and the inner, smaller loop signifying the Black Sea.
The vertical lines on the top of the tughra are called tuğ, or flagstaff. The three tugs signify independence. The S-shaped lines crossing the tugs are called zülfe and they, together with the tops of the tugs that also look to the right, signify that the winds blow from the east to the west, the traditional movement of the Ottomans.
The lines to the right of the tughra are called hançer and signify a sword, symbol of power and might.
[edit]Tughras of the Ottoman sultans


The first Tughra - Tughra of Orhan I (1326)



Tughra of Murad II at the Heptapyrgion in Thessaloniki (1431)



Decorated tughra of Süleyman the Magnificent (1520)



Tughra of Selim III (1789)



Tughra of the Ottoman Sultan Mahmud II (1808)



Tughra of Abdulhamid II (1876)



Tughra of Mehmed V (1909) as used on a Gallipoli Star



Tughra on the Gate of Felicity at Topkapı Palace



Tughra above Port Gate in Belgrade

[edit]Uses of tughra outside of the Ottoman context

Although the tughra is largely identified with the Ottoman Sultans, they have also sometimes been used in other Turkic states, such as the Khanate of Kazan. Later, tughras were used among the Tatars of Imperial Russia.
The Mughal Emperors are also known to have used calligraphic symbols, alongside the Ottomans, the Mughal "Tughra" was circular in shape with three points at its tip, beside the calligraphic signature of the emperor.[2][non-primary source needed]


A Firman issued by the Mughal Emperor Shah Alam II; containing the official Mughal "Tughra" in black ink alongside the calligraphic signature of Shah Alam II in red.
[edit]Modern interpretations of tughras

There are modern artists of calligraphy that use the characteristic tughra form today. Examples are the tughras of Russian president Vladimir Putin and Akihito, the Emperor of Japan.
[edit]See also

Wikimedia Commons has media related to: Tughra
Ottoman Empire
Ottoman Dynasty
List of sultans of the Ottoman Empire
Line of succession to the Ottoman throne
Ottoman Emperors family tree
Ottoman family tree (more detailed)
List of Valide Sultans
Islamic calligraphy
Gallipoli Star
Culture of the Ottoman Empire
Postage stamps and postal history of Turkey
Kaō, stylised calligraphic signatures used in Japan
Totem
Tamga
[edit]References

^ "Tughra of Suleiman the Magnificent". The British Museum. 2010-05-14. 1949,0409,0.86. Retrieved 2010-06-05.
^ http://www.google.com.pk/imgres?q=mughal+firman&hl=en&sa=X&biw=1024&bih=673&tbm=isch&prmd=imvnsb&tbnid=rezArp4sHfbvmM:&imgrefurl=http://indianmuslims.in/quiz-a-mughal-firman/&docid=W_Wcf4DucW03CM&w=480&h=640&ei=LoaFTrb0E4bl4QTu3PnLDw&zoom=1&iact=hc&vpx=113&vpy=117&dur=6899&hovh=259&hovw=194&tx=124&ty=126&page=1&tbnh=157&tbnw=140&start=0&ndsp=15&ved=1t:429,r:0,s:0
[edit]External links

Ottoman Sultan Tughras
Modern Ceramics with Tughra
Andreas Birken, "The Tughra of Sultan Abdülaziz (1861-76)", Peshawar Stamp Society
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Islamic calligraphyOttoman cultureTurkish loanwords