ابن عبد ربه

ابن عبد ربه، شهاب‌الدین ابو عمرو احمد بن محمد (۲۴۶- ۳۲۸ ق) شاعر و ادیب بزرگ اندلسی. وی از دودمان بنی عباس بود، ولی چون جد چهارمش، سالم، در ولای امیر هشام بن عبد الرحمن، دومین امیر سلسله امویان اندلس در آمده بود، وی را «مروانی» و «اموی» می‏خوانند.





محتویات
[نمایش]






از تولد تا جوانی [ویرایش]

وی در قرطبه زاده شد و دوران کودکی را همانجا در تنگدستی گذراند. برادر بزرگ‌ترش ابو بکر یحیی از فقیهان و محدثان قرطبه و از بزرگان اصحاب بقی بن مخلد بود و بعید نیست که احمد قرآن و حدیث و مقدمات ادب را نخست نزد این برادر دانشمند آموخته باشد. ابن عبد ربه، به رغم همه کششی که مشرق زمین برای دانش طلبان اندلسی داشت، از اندلس پای بیرون ننهاد اما از محضر استادان بزرگی چون بقی بن مخلد، محمد بن عبد السلام خشنی و محمد بن وضّاح که از انتقال دهندگان فرهنگ و ادب مشرق به اندلس بودند، بسیار سود جست و به یاری هوش و حافظه نیرومند خود توانست به زودی در محافل علمی قرطبه در صف فقیهان و محدثان بنشیند. اما او به شعر و شاعری گرایش بیشتری داشت و پیوسته به مطالعه کتابهای ادبی و حفظ شعر می‏پرداخت.

آغاز شهرت شاعری [ویرایش]

ابن عبد ربه نخستین بار در مراسم افتتاح قصر منیه در شهرک کنتش نزدیک قرطبه که امیر محمد بن عبد الرحمن بنا کرده بود، با سرودن قصیده‌ای بلند و زیبا پیشه شاعری را آغاز کرد. از آن پس، شاعر عمر نسبتا طولانی خود را بیشتر در دربار فرمانروان اندلس گذرانید و در پرتو مدیحه سرایی برای امرا و رجال و اعیان اندلس، در سده ۴ ق، بزرگترین شاعر اندلس به شمار آمد. ملازمت دربار، مدیحه سرایی، شرکت در مجالس بزم امیران و ندیمی آنان، ابن عبد ربه را در صف متنفذان قرطبه نشاند و توانگر گردانید. ابن عبد ربه مردی صریح و حاضر جواب بود، چندانکه گاه باعث رنجش دوستان و نزدیکانش می‏شد. از این رو برخی وی را بدزبان و خودپسند و متکبر پنداشته‌اند.

اواخر عمر [ویرایش]

زندگی مرفه و دلپذیر ابن عبد ربه از برخی حوادث تلخ و ناگوار هم تهی نبود. چند سال پیش از مرگش (ظاهرا حدود ۶ سال) مفلوج و زمین‌گیر شد. او این بیماری دردناک را پیک مرگ تلقی کرد و به توبه «خلصاء» روی آورد و دست از همه تعلقات شسته و به آمرزش پروردگار دل بست. آنگاه به ازای یکایک ابیات و قطعاتی که در باب دنیا و لذایذ آن سروده بود، اشعاری با نام «محمّصات» (زداینده‌ها) بر همان وزن‌ها و قافیه‌ها دربارهٔ ترک دنیا و ترغیب به آخرت سرود.

ابن عبد ربه از هر گونه تعصب نژادی و برکنار بود، چنانکه هنگام مقایسه اسلام با جاهلیت، بی‏دینی توأم با انسانیت را بر آن دینداری که از خصلت‌های انسانی تهی باشد، ترجیح می‏داد.

آثار [ویرایش]

العقد الفرید یگانه تألیف ابن عبد ربه بوده‌است که در قرون اخیر سخت مورد توجه خاور شناسان قرار گرفته‌است. کتاب دیگری که با عنوان اللباب فی معرفة العلم و الآداب به وی نسبت داده‌اند، باید تحریری دیگر از بخش «الیاقوتة فی العلم و الآداب» در کتاب العقد الفرید بوده باشد زیرا در منابع کهن به آن اشاره‌ای نشده‌است.

خویشاوندان [ویرایش]

خاندان ابن عبد ربه تا چند قرن پس از وفات او در اندلس به علم و ادب شهرت داشته‌اند. در میان فرزندان و نوادگان وی ابو عبد اللّه محمد بن عبد ربه، معروف به ابن عبد ربه مالقی کاتب ساکن مالقه از دیگران مشهورتر است.




رده‌ها: ادبیات عرب
اهالی اندلس
درگذشتگان ۹۴۰ (میلادی)
زادگان ۸۶۰ (میلادی)

قس

شهاب الدین ابوعمر احمدبن محمدبن عبد ربه بن حبیب بن حدیربن سالم قرطبى اندلسى (246ـ328ق) یکى از شعرا (أدباء) و مورخان مهم اهل سنت مى باشد که در «قرطبه» متولد شده و در همان جا وفات کرد. ابتدا در نزد پدرش محمد بن عبد ربه و برادرش ابوبکر یحیى به تعلیم قرآن، حدیث، و علوم مقدماتى پرداخت و سپس از حضور استادان بزرگى مثل بقى بن مخلّد، خشنى، محمد بن عبدالسلام، محمدبن وضّاح بهره برد و توانست در کمتر زمانى به مقامات علمى شایان توجهى در زمینه فقه، حدیث، تاریخ و ادب نایل شود و از شهرت فراوانى بر خوردار گردد. او در جوانى دنیا گرایى و لذت طلبى شدیدى داشت اما در اواخر عمرش از این امر پشیمان شده و توبه کرد و دیوان شعر مفصلى با نام ممحّصات یا محمّصات (یعنى زُداینده ها) سرود. تنها شاگرد وى که از او نامى مانده است «عائذى» مى باشد.
برخى از مورخان و تراجم نویسنان مثل ابن کثیر با بررسى نوشته هاى او ادعا کرده اند او على رغم اینکه از موالى (یعنى اجدادش از آزاد شدگان) بنى امیه بوده آنان را ردّ و نفرین کرده و گرایش زیادى به تشیع داشت. اما این در حالى است که او کتابى در زمینه خلفاى چهارگانه نوشته و معاویه را به عنوان خلیفه چهارم ذکر کرده و هیچ نامى از على بن ابى طالب(علیه السلام) به عنوان خلیفه به میان نیاورده است. بنابرین، ادعاى تشیع او ادّعایى بى مورد است.
درباره مذهب و عقیده این دانشمند اطلاع چندانى در منابع وجود ندارد، اما عده اى او را مالکى مذهب (در فقه) دانسته اند و از عقاید او سخنى به میان نیاورده اند ولى نسبت به شیعه، نظراتى را در کتابش ذکر و نقل کرده است که نشانه دشمنى او با شیعیان و حتى با بزرگان آنان مى باشد. چرا که شیعه را شر و شوم، و حتى یهود امت اسلام دانسته است. ابن عبد ربه بر خلاف کتاب دیگرش در کتاب العقد الفرید، امیرالمؤمنین(علیه السلام) را به عنوان خلیفه چهارم ذکر کرده و درباره شخصیت آن حضرت برخى مطالب را نقل کرده است. و البته بسیارى از حوادث و وقایع مهم تاریخ صدر اسلام که همسوى عقاید شیعه امامیه بوده مثل ماجراى سوزاندن در خانه دختر پیامبر(صلى الله علیه وآله) توسط عمر (به دستور ابوبکر) را نقل کرده است، وى در معرفى بزرگان شیعه مثل سید ابو عامر حمیرى و دیگران کوتاهى نکرده و به نقل مطالب مفیدى از آنان پرداخته است.
اعتبار علمى او در نزد علماى اهل سنت چنان زیاد است که على رغم عدم نقل سند بسیارى از مطالب در کتابش، به مطالب و احادیث کتاب او استناد و ارجاع مى دهند. از این جهت منبع مناسبى براى احتجاج علماى شیعه به شمار مى رود.
ابن عبد ربه کتاب هاى زیادى نوشته است که تنها دو کتاب از او به جا مانده و در دست است:
الممحّصات (یا المحمّصات) که کتاب شعر است و العقد الفرید که در هشت مجلد به چاپ رسیده است.

منابع
1ـ ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق ، ج11، ص193 وبعد
2ـ خیرالدین زرکلى، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چ 8، 1989م ، ج1، ص207
3ـ شمس الدین ذهبى، تاریخ الإسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى، بیروت، دارالکتاب العربى، چ2، 1413ق ، ج24، ص221 به بعد; ج26، ص602.
4ـ یاقوت حموى، معجم الأدباء، بیروت، دارالغرب الإسلامى، 1414ق ، ج1، ص463 به بعد.
5ـ سید محسن امین، أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406 ق ، ج1، ص59،ج4، ص188
6ـ ابن العماد حنبلى، شذرات الذهب فى أخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، دمشق و بیروت، دار ابن کثیر، 1406ق ، ج4، ص146.

قس عربی


هو أحمد بن محمد بن عبد ربه بن حبیب بن حدیر بن سالم، ویکنى بأبی عمر وقیل أبی عمرو، شهاب الدین الأموی بالولاء، فقد کان جده الأعلى سالماً مولى لهشام بن عبد الرحمن الداخل ولد بقرطبة فی العاشر من شهر رمضان عام 246هـ (29 تشرین الثانی 860 م)، ونشأ بها، ثم تخرج على علماء الأندلس وأدبائها وأمتاز بسعة الاطلاع فی العلم والروایة وطول الباع فی الشعر منه ما سماه الممحصات، وهی قصائد ومقاطع فی المواعظ والزهد، نقض بها کل ما قاله فی صباه من الغزل والنسب. وکانت له فی عصره شهرة ذائعة، وهو أحد الذین أثروا بأدبهم بعد الفقر.[1]





محتویات
[اعرض]





[عدل] کتبه

أشهر کتبه العقد الفرید وهو کتاب جامع للأخبار والأنساب والأمثال والشعر والعروض والموسیقى، وقد استوعب خلاصة ما دوّن الأصمعی وأبو عبیدة والجاحظ وابن قتیبة وغیرهم من أعلام الأدب. ومع أن ابن عبد ربه کان أندلسیاً إلا أنه لم یشر إلى الأندلس ولا إلى أهلها بکلمة عدا نفسه فقد عرف بنفسه ونشر شعره. ولهُ الکثیر من الموشحات. وله شعر رقیق سلس الأسلوب فیه المدیح والوصف والغزل والنسیب وفی جمیع أغراض الشعر الأخرى.

قال عنه ابن کثیر فی کتابه البدایة والنهایة "..ویدل کثیر من کلامه شیوعه ومیله إلى الحد من بنی أمیة وهذا عجیب منه لأنه أحد موالیهم وکان الأولى به أن یکون ممن یؤیدهوم لا ممن یعادیهم.."البدایة والنهایة (11/230)وقال عنه الثعالبی ( أحد محاسن الاندلس علما وفضلا , وادبا فی نهایة الجزاله والحلاوه , وعلیه رونق البلاغة والطلاوة ) وقال عنه السیوطی ( عالم الاندلس بالاخبار والاشعار وادیبها وشاعرها )

[عدل] من أشعاره

قال فی الغزل:
یا لؤلؤا یـسبی الـعقول أنیقا ورشا بتقطیع القلـوب رقیقا
ما إن رأیت ولا سمعت بمثله درا یـعود من الحـیاء عقیقا
وإذا نظرت إلى محاسن وجهه أبصرت وجهک فی سناه غریقا
یا من تقطع خصـره من رقة ما بال قلبک لا یکون رقیقا ؟

وقال فی موقف الوداع:
ودعتنـی بـزورة وأعتناق ثم نادت متى یکون التلاقی !
وبدت لی فأشرق الصبح منها بین تلک الجیوب والأطواق
یا سقیم الجفون من غیر سقم بین عینیک مصرع العشاق
إن یوم الـفراق أفظـع یوم لیتنی مت قبل یوم الفراق !

وقال فی وصف رمح وسیف:
بکـل ردیـی کـأن سـنانـه شـهاب بدا فی ظلمة اللیل ساطع
تقاصرت الآجال فی طـول متنه وعادت بـه الآمال وهی فـجائع
وذى شطب تقضی المنایا لحکمه ولیس لما تقضـی المـنیة دافـع
یسلل أرواح الکـماة أنسـلاله ویرتاع عنه الموت والموت رائع

وآخر شعر قاله هو:
بلیت وأبلتنـی اللیالی بکرها وصرفان للأیـام معتـوران
ومالی لا أبلى لسبعین حـجة وعشر أتت من بعدها سنتان
ولست أبالی من تباریح علتی إذا کان عقلی باقیا ولـسانی

[1]

[عدل] وفاته

توفی ابن عبد ربه یومَ الأحد ثامن عشر جُمادى الأولى سنة 328 هـ، ودُفن یوم الاثنین فی مقبرة بنی العباس بقرطبة بعد أن استوفى إحدى وثمانین سنة قمریة وثمانیة أیام. وقد أصیب بالفالج قبل وفاته، تماماً کما حصل للجاحظ قبله ولأبی الفرج الأصفهانی بعده.

[عدل] مراجع

1.^ ابن عبـد ربـه لـؤی خلیل الموسوعة العربیة






هذه بذرة مقالة عن الأندلس تحتاج للنمو والتحسین، ساهم فی إثرائها بالمشارکة فی تحریرها.







[أظهر]ع · ن · ت
علماء العصر الإسلامی




















































































یوجد فی ویکی مصدر کتب أصلیة تتعلق بـ: ابن عبد ربه





تصنیفات: علماء مسلمون
أدب عربی
کتاب ومؤلفون أندلسیون
وفیات 940
موالید 246 هـ
موالید 860
وفیات 328 هـ
علماء عرب
کتاب ومؤلفون عرب
شعراء الأندلس


قس انگلیسی


Ibn `Abd Rabbih or Ibn `Abd Rabbihi (Ahmad ibn Muhammad ibn `Abd Rabbih) (860–940) was a Moorish writer and poet. He was born in Cordova, now in Spain, and descended from a freed slave of Hisham I, the second Spanish Umayyad emir. He enjoyed a great reputation for learning and eloquence.[1] Not much is known about his life. He was a friend of many Umayyad princes and was employed as an official panegyrist at the Umayyad court.[2] No collection of his poems is extant, but many selections are given in the Yatima al-Dahr and Nafh al-Tip.[3]

More widely known than his poetry is his great anthology, the Al-ʿIqd al-Farīd (The Unique Necklace), a work divided into 25 sections. The 13th section is named the middle jewel of the necklace, and the chapters on either side are named after other jewels. It is an adab book resembling Ibn Qutaybah's `Uyun al-akhbar (The Fountains of Story) and the writings of al-Jahiz from which it borrows largely.[4][5] Although he spent all his life in al-Andalus and did not travel to the East like some other Andalusian scholars, most of the his book's material is drawn from the East Islamic world. Also, Ibn Abd Rabbih quoted no Andalusian compositions other than his own. He included in his book his 445-line Urjuza, a poem in the meter of the rajaz in which he narrate the warlike exploits of Abd al-Rahman al-Nasir, along with some of his eulogies of the Umayyads of al-Andalus.[6]

The White Complexion

Never have I seen or heard of such a thing; a pearl that for modesty transforms itself into a cornelian.
So white is her face, that, when you contemplate her perfection, you see your own face submerged in its clarity.

Ben Abd Rabbihi of Cordova (860-940) translated by Joan Penelope Cope[7]

[edit] References





Arabic Wikisource has original text related to this article:
Ibn Abd Rabbih


1.^ Ibn Khallikan's Biographical Dictionary
2.^ L. Alvarez. (1998). Ibn `Abd Rabbih. In Encyclopedia of Arabic Literature (Vol. 1, pp. 302-303). Taylor & Francis.
3.^ The Unique Necklace: Al-'iqd Al-farid. (2007). Trans. Issa J Boullata. p. XIV. ISBN 1-85964-184-9.
4.^ L. Alvarez, 1998.
5.^ William Montgomery Watt, Pierre Cachia. (1996)A History of Islamic Spain. p. 73. Edinburgh University Press.
6.^ Boullata ,2007
7.^ Arabic Andalusian Casidas translated by Joan Penelope Cope, Peter Russell The Pound Press 1953

This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.

[edit] External links
(Fr) Ibn Abd Rabbih and music musicologie.org
Ibn ‘Abd Rabbihi (860-940), muslimheritage.com






Authority control


VIAF: 32392515


















































Categories: Arabic literature
Moorish writers
860 births
940 deaths


قس کاتالان


Abu-Úmar Àhmad ibn Muhàmmad, més conegut com Ibn Abd-Rabbih (Qúrtuba, 860-940) fou un escriptor i poeta andalusí, nascut el 28 de novembre de 860 i mort el 1 de març de 940. Panegirista oficial dels omeies andalusins. La seva obra principal és el Iqd.

[modifica] Referència

Encyclopaedia of Islam, Brill Publishers, Leiden, s.v. "Ibn ʿAbd Rabbih".




Categoria: Poetes andalusins

قس فرانسه


Ibn Abd Rabbih est un poète andalou né à Cordoue (860-939/940), auteur d’une anthologie des poèmes purement orientaux, Iqd `al-Farid (Le collier unique).

Liens externes[modifier]
musicologie.org
Site de la BNF
Portail de la poésie
Portail de l’Espagne
Portail du monde arabe
Portail du Moyen Âge




Catégories : Poète d'Al-Andalus
Écrivain de langue arabe
Naissance en 860
Décès en 940