قول . [ ق َ ] (ع اِ) گفتار. سخن یا هر لفظ که ظاهر کند او را زبان ، تام باشد یا ناقص . ج ، اقوال . جج ، اقاویل .یا قول در خیر است و قال و قالة و قیل در شر یا قول مصدر است و قال و قیل اسم مصدر یا قول و قیل و قوله و مقاله و مقال در خیر و شر هر دو آید. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب ). || گاهی قول بر آراءو اعتقادات اطلاق شود. گویند: این قول ابوحنیفه و قول شافعی است ؛ یعنی رأی و مذهب آنان است . || ابن قول و ابن اقوال ؛ یعنی فصیح و خوش کلام . (از اقرب الموارد). || عهد. پیمان . (آنندراج ).
-
زیر قول خود زدن ؛ عهد خود را شکستن . به گفته ٔ خود عمل نکردن . مؤلف فرهنگ نظام به این معنی به ضم اول ترکی داند. (فرهنگ فارسی معین ).
|| لفظ مؤلف را قول خوانند و آن را اصناف بسیار بود. لفظ مؤلف آن بود که جزوی از او بر جزوی از معنای او دلالت کند، مانند: هذا الانسان که دال است بر این مردم . (فرهنگ فارسی معین از اساس الاقتباس ص
63 به بعد). || (اصطلاح موسیقی ) در اصطلاح موسیقی نوعی سرود که در آن عبارت عربی نیز داخل باشد. (آنندراج ). مؤلف المعجم پس از بیان سبب اختراع رباعی در شعر فارسی گوید: و به حکم آنکه ارباب صناعت موسیقی بدین وزن (رباعی ) الحان شریف ساخته اند و طرق لطیف کرده و عادت چنان رفته است که هرچه از آن جنس بر ابیات تازی سازند آن را قول خوانند و هرچه بر مقطعات پارسی باشد آن را غزل خوانند. اهل دانش ملحونات این وزن را ترانه نام کردند و شعر مجرد آن را دوبیتی خواندند. (المعجم ). تصنیف . لحنی در موسیقی
: من که قول ناصحان را خواندمی قول رباب
گوشمالی دیدم از هجران که اینم پند بس .
حافظ.
مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن .
حافظ.
بلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبود
اینهمه قول و غزل تعبیه در منقارش .
حافظ.
رجوع به آهنگ شود.
-
قول جازم ؛ قضیه ای که مفید یقین باشد با برهان . (فرهنگ فارسی معین از اساس الاقتباس ).
-
قول شارح ؛ (اصطلاح منطق ) معلومات تصوری بدیهی که موجب وصول به مجهولات تصوری است . معرف . (فرهنگ فارسی معین از دستور ج
3 ص
120).
-
قول کاسه گر ؛ نام قولی است از قولهای موسیقی یعنی تصنیفی است . (آنندراج ) (برهان ).
-
قول کشتی ؛ اشعار و عباراتی که برای شروع کشتی و جهت تشویق کشتی گیران خوانده میشود. (فرهنگ فارسی معین ).
|| به اصطلاح غواصان مروارید خلیج فارس ، مرواریدی که کرویت کامل داشته باشد. (فرهنگ نظام ).