الست

اَلَسْت‌، اصطلاحى‌ است‌ برگرفته‌ از قرآن‌ که‌ بنابر نظر شماری‌ از محدثان‌، مفسران‌ و عارفان‌ به‌ پیمانى‌ اشاره‌ دارد که‌ خداوند در نشأة خاصى‌ در عالمى‌ به‌ نام‌ «عالم‌ ذرّ» از همة آدمیان‌ گرفته‌، و مضمون‌ و محتوای‌ آن‌ اقرار به‌ ربوبیت‌ خداوند بوده‌، و ناظر است‌ به‌ توحید فطری‌ و ذاتى‌ انسان‌. تعبیر «اَلَسْت‌» از یکى‌ از آیه‌های‌ سورة اعراف‌ گرفته‌ شده‌ است‌: «وَ اِذْ اَخَذَ رَبُّک‌َ مِن‌ْ بَنى‌ آدَم‌َ مِن‌ْ ظُهورِهِم‌ْ ذُرّیَّتَهُم‌ْ وَ اَشْهَدَهُم‌ْ عَلى‌ اَنْفُسِهِم‌ْ اَلَسْت‌ُ بِرَبَّکُم‌ْ قالُوا بَلى‌ شَهِدْنا اَن‌ْ تَقُولُوا یَوْم‌َ القیامَةِ اِنّا کُنّا عَن‌ْ هذا غافِلین‌َ اَوْ تَقُولُوا اِنَّما اَشْرَک‌َ آباؤنا مِن‌ْ قَبْل‌ُ و کُنّا ذُرّیَّةً مِن‌ْ بَعْدِهم‌ْ اَفَتُهْلِکُنا بِما فَعَل‌َ الْمُبْطِلُون‌َ» (7/172، 173). این‌ تعبیر مرکب‌ است‌ از حرف‌ استفهام‌ «أ»، فعل‌ ناقص‌ «لَیْس‌َ» و ضمیر متصل‌ مرفوع‌ «ت‌ُ». کاربرد همزه‌ در اینجا برای‌ استفهام‌ حقیقى‌ نیست‌، بلکه‌ برای‌ انکار ابطالى‌ است‌. همزة انکارِ ابطالى‌ در مواردی‌ به‌ کار مى‌رود که‌ مابعد همزه‌، واقع‌ شدنى‌ نیست‌ و مدعى‌ واقع‌ شدنش‌ دروغگوست‌ (ابن‌ هشام‌، 24). به‌ هر روی‌، اَلَسْت‌ُ مرکب‌ از 3 جزء است‌ که‌ قسمتى‌ از یک‌ جمله‌ را تشکیل‌ مى‌دهد. کاربرد این‌ واژه‌ در ترکیبهایى‌ چون‌ «عالم‌ الست‌»، «روزِ الست‌» یا «بزم‌ الست‌» - که‌ شکل‌ اخیر بیشتر در ادبیات‌ عثمانى‌ به‌ کار رفته‌ (نک: ، IA ذیل‌ بزم‌ الست‌) - موجب‌ شده‌ است‌ که‌ الست‌ به‌ صورت‌ اسم‌ خاص‌ درآید و نامى‌ باشد برای‌ مرحله‌ای‌ از جهان‌ هستى‌ که‌ به‌ آن‌ «عالم‌ ذر» نیز مى‌گویند.