مراغه

شهرستان مراغه در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی در مشرق، دریاچه ارومیه بر دامنه کوه سهند قرار گرفته که از شمال به شهرستان تبریز و از شرق به شهرستان هشترود و از مغرب به دریاچه ارومیه و شهرستان بناب و از جنوب به شهرستانهای ملکان و میاندوآب و صائین دژ محدود است. این شهرستان در فاصله 45 درجه و 30 دقیقه تا 46 درجه و 37 دقیقه طول و 36 درجه و 53 دقیقه تا 37 درجه و 38 دقیقه عرض جغرافیایی با 1/4155 کیلومترمربع وسعت در فاصله 135 کیلومتری از طریق جاده آسفالته و 76 کیلومتر بطور مستقیم از مرکز استان واقع است که ارتفاع آن از سطح دریا 77/147 متر می باشد.
پستی و بلندی کوهها و ارتفاعات مهم
وجود ارتفاعات در شهرستان مراغه بافت شهر را به دو ناحیه کوهستانی وجلگه ای تبدیل ساخته به طوری که ارتفاعات از شمال شهر به جنوب و از شرق به غرب کم کم کاسته شده تا به سواحل دریاچه ارومیه و جلکه ملکان می رسد که قسمتی از روستاهای بخش مرکزی و عجب شیر در ناحیه کوهستانی و قسمتی در جلگه شهر وافع اند که از مهم ترین کوه های مراغه، کوه مندیل بسر و سرگونی در جنوب شرقی مراغه به ارتفاع 2620 متر و 2169 متر است. و کوه قوزلوجه ( قزلجه) در قسمت شمال غربی در بخش عجب شیر در ارتفاع 2615 متر و رشته کوه های سهند با ارتفاعات مختلف که بلندترین قلعه آن 3710 متر در شمال مراغه قرار گرفته است که قسمت اعظم آن در سال پوشیده از برف می باشد.
وضعیت آب و هوایی و میزان بارندگی
وجود ارتفاعات بر تغییرات آب و هوای شهرستان تاثیر کرده، آب و هوای شهرستان را معتدل ( متمایل به سردی و نسبتاً نیمه مرطوب ساخته است) به طوری که هوای قسمت های جلگه و کنار دریاچه ارویمه نسبتاً گرمسیر و در قسمت های کوهستانی معتدل می باشد. حداکثر درجه حرارت در این شهرستان در روزهای گرم تابستان 35 درجه سانتیگراد و حداقل آن در روزهای سرد زمستانی ( 20-) درجه سانتیگراد می باشد.
میزان بارندگی: بارش برف در این شهرستان معمولاً از دی ماه شروع و تا اواسط اسفند ماه ادامه دارد که در بعضی از سال ها بارش برف از آذرماه شروع و تا اواسط فروردین ماه مخصوصاً در قسمت های کوهستانی ادامه می یابد که خود بر عوامل آب هوایی منطقه موثر است.
بارش باران های بهاری که در اصطلاح محلی به باران لیسان مشهور است از اواخر فروردین ماه شروع و متوسط سالانه حدود 300 – 1000 میلیمتر می باشد و ایام یخبندان حدود 114 روز در سال است.
وضعیت پوشش گیاهی، جنگل و مرتع
با توجه به جلگه ای و کوهستانی بودن شهرستان قسمت های جلگه ای را کلاً باغات تشکیل داده و بیش از 61/31% از وسعت شهرستان اراضی کشاورزی با پوشش گیاهی است و حدوداً 255000 هکتار از وسعت شهرستان مراتع می باشد. شهرستان مراغه فاقد جنگل بوده لیکن وجود گونه های جنگلی مثل گز به خصوص در بخش عجب شیر بیش از 285 هکتار از مراتع را به صورت بیشه زار پوشش داده و گونه های زالزالک و لیک سرخ در ارتفاعات 2100 به صورت پراکنده ولی با وسعت زیاد مشهود است.
مناطق شهری و روستایی و عشایری و حدود آنها
شهر مراغه از سمت شمال به دهستان سراجوی غربی به روستاهای بخش عجبشیر محدود است و از قسمت جنوب به دهستان قره ناز با روستاهای شهرستان ملکان با یک جاده آسفالته محدود است از سمت شرق به بخش سراجو و شهرستان هشترود محدود است و از قسمت غرب به شهر عجبشیر از طریق جاده مراغه و تبریز محدود است.
وضعیت اشتغال و بیکاری
شهرستان مراغه حدود 5203 نفر بیکار که 3029 نفر در سطح سواد ابتدایی، راهنمایی و متوسطه و 286 نفر در سطح پیش دانشگاهی، عالی و حوزه ای و حدود 96 نفر با سطح سواد غیررسمی و نامشخص و 832 نفر بی سواد بیکاران شهرستان را تشکیل می دهند.
عمده عامل بیکاری عدم وجود کارخانه جات تولیدی و صنعتی بزرگ و کوچک، به لحاظ ضعف مدیریت صنعتی و عدم کاربرد تکنیک های مدیریت تولید مناسب، فقدان موسسات پشتیبانی از صنایع و تولید، عدم اطمینان به بازده سرمایه گذاری با توجه به شرایط بازار و عدم وجود امنیت سرمایه گذاری به لحاظ مشکلات فرهنگی منطقه عامل و عدم وجود فرصت های شغلی می باشد. که حدود 9/1% کل جمعیت شهرستان بی کار بوده که از این رقم 6/2% جمعیت شهری و 0/1% جمعیت روستای بیکار می باشند.
مراکز تاریخی و دیدنی
گنبد سرخ: در قسمت جنوب شهر مراغه جنب قبرستان آقالار به سال 15 شوال 542 هجری بنا شده و با بازسازی جزئی برابر تصویر باقی است. برج مدور ( یا استوانه ای): در قسمت شمال شرقی چهار راه بزرگ خیابان خواجه نصیر پشت ساختمان بانک ملی مرکزی در جنب مدرسه به سال رجب 563 هجری بنا شده است. برج استوانه ای شکل ظاهری ساده دارد سقف بالایی آن فرو ریخته که چندی پیش با سقف چوبی و شیروانی پوشانده و بازسازی شده است.
گنبد کبود: در کنار برج مدور به فاصله حدوداً ده متری برج ده پهلوی منشور شکل زیبایی وجود دارد که مردم محل آن را ( قبر مادر هلاکو) می نامند. برج یا گنبد غفاریه: گنبد غفاریه در قسمت شمال غربی مراغه در کنار رودخانه صافی به شکل مربع آجری در بالای سکوی سنگی و دخمه عمیق استوار است. برج گوی: این برج در محدوده مرکزی شهر واقع بوده که در طول سال های 1316 و 1315 به کلی ویران و منهدم گردیده ( 10 دی 1310 در فهرست آثار تاریخی ثبت شده است.)
رصدخانه: رصدخانه در عهد هلاکو به سال ( 656) هجری در پی فتح بغداد بر اثر تقاضا و یا به تشویق حکیم دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوی در روی یکی از تپه هایغربی بنا شده است و به مرور زمان در سال 740 محل رصدخانه بر اساس نوشته حمدالله مستوفی به یک ویرانی تبدیل شده بود و آثاری از آن مهد علم نجوم وجود نداشته است و در شرایط فعلی در محل رسدخانه برای حفظ آثار و تبدیل به یک موزه نجوم با نصب ( پلون قدیم) حفظ آثار گردیده است.
7- مسجد ملارستم 8- مسجد معزالدین 9- مسجد جامع 10- مسجد زنجیرلی بازسازی شده به نام مسجد شهدا است 11- مسجد شیخ تاج 12- مسجد آقا محمد تقی 13- مسجد شیخ شیرلو عجب شیر که اکثراً بازسازی شده و احداث بنای مساجد شهرستان مراغه همه به دوران صفوفیه به بعد می رسد. 19- مقبره واحدی که در حال حاضر موزه واحدی است.
تعدادی از تپیه های باستانی که از هزاره اول دوره اشکانی و ساسانی باقی مانده اند از جمله:
1- تپه گل تپه 2- تپه دره گیلان بوکت در عجبشیر 3- تپه سرگیزه در بخش مرکزی 4- تپه چخماق در روستای مغانجق بخش مرکزی 5- تپه قیزلار قالاسی تازه کند قره ناز 6- تپه چوانباغ 7- تپه قزل ارسلان 8- تپلی باغ مراغه و قلعه ضحاک عجب شیر و ...
کلیسای هوانس. تعدادی از سرای قدیمی از جمله سرای بزرگ – سرای حسینی – سرای خواجه ملکم . سرای صدر کبیر سرای خامنه ای از آثارهای قدیمی شهرستان مراغه می باشد.
خصوصیات فرهنگی
زبانی که مردم مراغه امروزه به آن تکلم می کنند زبان ترکی و فارسی است. مردم شهرستان مراغه از قدیم الایام دارای فرهنگ غنی و متکی به اعتقادات مذهبی می باشند که آثار به جا مانده از دوران های مختلف حکایت از آن دارد.
دین و اقلیت های موجود در شهرستان
شهر مراغه از قرن ها پیش مرکز سکونت و زندگی ارامنه و یکی از مراکز مهم مسیحیت بوده و عده کثیری از آشوری های مسیحی در آنجا زندگی می کردند. با توجه به اینکه مادر هلاکوخان مسیحی بوده لذا مسیحیان از امتیازات خاصی برخوردار بوده و از اطراف و اکناف در میان، ارامنه و نسطوریان به ویژه دانشمندان و صاحبان حرف و هنرمندان این فرقه در مراغه گرد آمده و کلیساهای متعددی ساخته می شود ویلسون سیاح انگلیسی در دیدار از شهر مراغه به صومعه هایی که از زمان های بسیار کهن در دل سنگ ها تراشیده شده بود اشاره کرده و به زیست مسلمانان و راهبانان و عیسویان در صومعه های مراغه مشهور بوده است بیان داشته در ادوار گذشته اکثر مسیحی ها بر اثر تحولات تاریخی از شهر مراغه مهاجرت کرده بعد از انقلاب این شهرستان فاقد اقلیت های مذهبی می باشد.
نشریات و روزنامه های محلی، مجلات هفتگی، ماهنامه ها
در شهرستان مراغه دوهفته نامه محلی در سطح شهرستان و گاهاً خارج از شهرستان منتشر می گردد که به دلیل چاپ اطلاعیه های مختلف دولتی و شخصی و عدم انتشار مطالب و مسایل روزمره مردم چندان استقبالی از آنان به خصوص هفته نامه اوحدی نمی نمایند، همچنین ویژه نامه مهد آزادی – ویژه نامه ندای آذربایجان و ویژه نامه کیهان از نشریات محلی می باشد.
بررسی وضعیت هنرهای سنتی موجود در شهرستان به تفکیک شهرها و بخش ها
مراکزی به صورت مجتمع و مشخص جهت تولیدات صنایع دستی وجود ندارد و به صورت پراکنده در کارگاه های منازل و مغازه ها نسبت به تولید صنایع دستی اقدام می شود که از جمله فرش های دستباف ابریشمی و پشمی در طرح های بسیار زیبا و جالب توجه، ظروف مسی و حلبی و دست بافت هنرهای خانم ها در وسعت زیادی تولید و عرضه می گردد و هیچ سازمانی در شهرستان برای حمایت و تشویق و ترغیب آنان به صورت متمرکز وجود ندارد.
خصوصیات اقتصادی
اقتصاد شهرستان مراغه به عنوان یکی از شهرستان های مهم استان آذربایجان شرقی مانند بسیاری دیگر از نقاط کشور بر پایه تولیدات کشاورزی و فرآورده های دامی استوار می باشد.
در چهارچوب فعالیت های کشاورزی شهرستان مراغه علاوه بر تامین نیازمندی های داخلی خود همه ساله مقدار متنابهی از محصولات کشاورزی و دامی خود را به سایر نقاط استان و نیز سایر شهرستان های کشور و خارج از کشور صادر می نماید ترکیب مشاغل و توزیع منابع درآمد مردم این شهرستان در مجموع نشانگر این است که شهرستان مراغه در قالب فعالیت های اقتصادی به عنوان یک مرکز کشاورزی محسوب می گردد. میزان تولیدات کشاورزی و دامی و نیز تولید میوه به خصوص خشکبار درحدی است که ضمن خودکفایی مصارف داخلی شهرستان به عنوان یکی از شهرهای مهم صادرکننده خشکبار کشور به حساب می آید.
بر اساس سرشماری سال 1375 در حدود 14/27 درصد از جمعیت شاغلین شهرستان مراغه به فعالیت های کشاورزی اشتغال دارند. بدین ترتیب 43/27 درصد در بخش صنعتگران و شاغلین مربوطه و 43/45 درصد بخش خدمات کل شاغلین شهرستان مراغه را تشکیل می دهد.
از آنجایی که عمده فعالیت های صنعتی و بخشی از خدماتی مذکور تعیین تولید انواع محصولات از قبیل کشمش، خشکبار، عسل، پوست و فرش و سایر مواد غذایی و لبنی می باشد. لذا فعالیت های صنعتی شهرستان نیز وابسته به فعالیت های کشاورزی می باشد.
کشاورزی
شهرستان مراغه به واسطه موقعیت و واقع شدن در دره حاصل خیزی که به وسیله آب رودخانه صافی و سایر رودخانه ها که از سرچشمه کوه سهند جاری هستند مشروب می گردد و به واسطه استعداد فوق العاده خاک و وفور آب تا اندازه ای از قدیم الایام مستعد پرورش و به دست آوردن انواع و اقسام محصولات کشاورزی و دامی می باشد به طوری که ابن حوقل بیشتر از هزار سال قبل و حمدالله مستوفی حدود 660 سال قبل مراغه را به داشتن باغات میوه و محصولات کشاورزی ستوده اند.
به طور کلی وضع کشاورزی شهرستان مراغه در دو بخش جداگانه مناطق شهری و روستایی قابل طرح است. مناطق شهی در شهر مراغه و بخش های تابعه آن کشاورزی به معنی باغداری و تربیت اشجار می باشد. اکثر مردم این شهر دارای باغ و در اصطلاح محلی ملخاوا ( ملک آباد) نامیده می شوند. و به تناسب توانایی مادی خود قطعات زمینی را به صورت تاکستان و درختکاری درآورده و در آن به فعالیت می پردازند باغان انگور مراغه یکی از منظم ترین تاکستان های کشور محسوب می گردد و انواع انگور که بیش از 26 نوع می باشد تولید نموده و با تبدیل به خشکبار به فروش می رسد. باغداران شهرستان در کنار تاکستان های خود انواع درختان بادام، گردو، سیب، آلوچه، زردآلو و صیفی کاری و بیشه زار را آباد کرده و به سرسبزی منطقه می افزایند.
صنعت
فعالیت های عمده صنعتی و تولیدی در این شهرستان محدود به صنایع دستی و تهیه مواد غذایی است. بر اساس داده های سرشماری سال 1375 – 43/27 درصد کل جمعیت شاغلین شهرستان در بخش صنعت اعم از معادن، صنایع دستی یا تولید مواد غذایی مشغول بوده اند که از رقم مذکور 4/48 درصد از کل افراد شاغل در بخش صنعت در نقاط شهری و 60/61 درصد در نقاط روستایی شاغل بودند
منبع:
نوشته: ایوب فارابی
http://farabiauoob.mihanblog.com مراجعه به