کیش

کیش در خلیج فارس نزدیک سواحل ایران در پنجاه‏ میلی جنوب بندر لنگه واقع شده است طولش نه میل و پهنا چهار میل است.در سال 1941 تقریبا 1500 نفر جمعیت داشته،زراعت،ماهیگیری و صید مروارید پیشه عمدهء اهالی‏ آنجاست.کیش بین قرون 11 و 14 میلادی کانون مهم تجارتی خلیج فارس به شمار میرفته، بعدا پیشرفت و جنب‏وجوش بندر هرمز سبب شکست کار این جزیره شده است.» مارکوس ناتان ادلر در ترجمه سفرنامه ممتاز بنیامین تودلائی(اسپانیائی)در حاشیه صفحهء 62 نوشته است که جزیره کیش از سال 1820 تا 1879 در دست نیروی دریائی انگلستان‏ بود و لرد کرزن نایب السلطنه هندوستان در ژانویه 1904 ضمن مسافرت رسمی در سراسر خلیج فارس به آنجا هم رفته است.و نوشت هرگاه خواننده شرح بیشتری راجع به آن جزیره‏ طالب باشد به مقالهء روزنامه تایمز شماره 18 ژانویه 1904 مراجعه کند».این جانب در سفر اخیر به آن دیار به کتابخانه بسیار مجهز روزنامه تایمز در عمارت جدید آن مراجعه و با همکاری بی‏دریغ سرپرست آرشیو روزنامه مزبور از مقالهء مفصل موردنظر فتوکپی تهیه کرده است. از ملاحظه مندرجات این مقاله روشن شد که شادروان ادلر مترجم سفرنامه ربی- بنیامین جزیره کیش را با قشم Kishm اشتباه کرده و آن دو واحد جداگانه را یکی پنداشته‏ بود و نیز معلوم شد که عالیجناب نایب السلطنه به جزیرهء قشم رفته بود نه کیش و راجع به جزیره‏ قشم هم خلاصه شرح 18 ژانویه 1904 روزنامهء تایمز در زیر ملاحظه میشود«این جزیره چنانکه‏ اهالی آنجاست بدرستی می‏نامند«جزیره طویل»بوسیلهء تنگ باریک و سخت‏گذری با طول شصت‏ میل بین بندر عباس و لنگه از سرزمین ایران جدا شده است.آنجا دیر زمانی پیش هنگام مبارزه‏ با راهزنان دریائی که مقابل آنجا در سواحل عربستان لانه داشتند پایگاه دریائی انگلستان‏ بود.گرمای طاقت‏فرسا و کمیابی آب سرانجام موجب رها کردن این پایگاه شد و بطوریکه‏ وضع صخره‏های آن از دور در دریا نشان میدهد دیگر مثل دوره نثارخوس(دریادار اسکندر مقدونی)و آریانوس(تاریخ‏نگار اسکندر)و یا حتی دوران تصرف پرتغالیها انواع محصولات‏ و یا بطوریکه نوشته‏اند ذرت و میوه‏جات و بخصوص انگورهای لذیذ ندارد ولی خالی از خاک‏ حاصلخیز نیست و همین کشتزارهای محدود آذوقه اهالی قشم را که در آن موقع تقریبا 12 هزار نفر بوده‏اند فراهم میساخته است.

شرح بیشتر مندرجات مقاله مذکور که جنبهء سیاسی دارد دربارهء مختل و منتفی شده‏ سفر لرد کرزن به بوشهر و بن‏بست سیاسی مهمی است که در قبال توقعات بیش از اندازهء مسافر مغرور و رفتار شهامت‏آمیز متقابل علاء الدوله والی فارس(پدر جان محمد خان)پیش آمده بود، به فرصت دیگری موکول میشود.

دربارهء جزیرهء کیش آقای وایت هوس که چند سال پیش از طرف دستگاه باستان‏ شناسی انگلستان اکتشاف شایان توجهی در سیراف نزدیک بندر طاهری کنونی در استان فارس‏ کرده است در شماره سال جاری نشریهء وزین مؤسسهء ایرانشناسی بریتانیا مینویسد:پس از سقوط بندر سیراف جزیرهء کیش که در 200 کیلومتری جنوب آنجا واقع است مرکز عمدهء تجارت‏ بین المللی شد.تاریخ این جزیره چندان روشن نیست.فرمانروایان محلی در قرن یازدهم