خیره

خیره /xire/ معنی ۱. ویژگی حالت چشم هنگام بادقت نگاه کردن به یک چیز. ۲. (قید) [مجاز] با حالت فرومانده از حیرت و شگفتی؛ باسرگشتگی؛ باحیرت: ◻︎ ملک در سخن گفتنش خیره ماند / سر دست فرماندهی برفشاند (سعدی۱: ۴۹). ۳. خیره‌کننده. ۴. [قدیمی] بی‌سبب؛ به‌بیهودگی: ◻︎ هر که تواند که فرشته شود / خیره چرا باشد دیو و ستور (انوری: ۶۵۴). ۵. (صفت) [قدیمی، مجاز] بی‌پروا؛ گستاخ؛ سرکش؛ بی‌شرم: ◻︎ همه پیش من جنگجوی آمدند / چنان خیره و پوی‌پوی آمدند (فردوسی: ۱/۲۲۳). ۶. (اسم) (زیست‌شناسی) [قدیمی] = خِیری ⟨ خیره شدن: (مصدر لازم) ۱. از روی حیرت و شگفتی به چیزی چشم دوختن. ۲. [قدیمی] حیران و متحیر شدن. ⟨ خیره ‌کردن (ساختن): (مصدر متعدی) ۱. حیران و سرگردان ساختن. ۲. [قدیمی، مجاز] به شگفتی انداختن. فرهنگ فارسی عمید. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// چو ارجاسب دید آن چنان خیره شد که روز سپیدش همی تیره شد. //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// فردوسی. /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// هرکه از دور بدو درنگرد خیره شود گوید اینصورت و این طلعت شاهانه نگر. /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// فرخی. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// مترادف و متضاد ۱. پررو، سرکش، گستاخ، لجوج ۲. پریشانخاطر، حیران، سرگشته، شگفتزده، مبهوت، متحیر، متعجب ۳. ترسان، متوحش ۴. ابله، احمق، نادان ≠ دانا ۵. باطل، بیهوده، عبث، هرز ۶. تاریک، تیره، مظلم ≠ روشن دیکشنری انگلیسی ترکی عربی intent gaze