خیره
نویسه گردانی:
ḴYRH
خیره /xire/ معنی ۱. ویژگی حالت چشم هنگام بادقت نگاه کردن به یک چیز. ۲. (قید) [مجاز] با حالت فرومانده از حیرت و شگفتی؛ باسرگشتگی؛ باحیرت: ◻︎ ملک در سخن گفتنش خیره ماند / سر دست فرماندهی برفشاند (سعدی۱: ۴۹). ۳. خیرهکننده. ۴. [قدیمی] بیسبب؛ بهبیهودگی: ◻︎ هر که تواند که فرشته شود / خیره چرا باشد دیو و ستور (انوری: ۶۵۴). ۵. (صفت) [قدیمی، مجاز] بیپروا؛ گستاخ؛ سرکش؛ بیشرم: ◻︎ همه پیش من جنگجوی آمدند / چنان خیره و پویپوی آمدند (فردوسی: ۱/۲۲۳). ۶. (اسم) (زیستشناسی) [قدیمی] = خِیری ⟨ خیره شدن: (مصدر لازم) ۱. از روی حیرت و شگفتی به چیزی چشم دوختن. ۲. [قدیمی] حیران و متحیر شدن. ⟨ خیره کردن (ساختن): (مصدر متعدی) ۱. حیران و سرگردان ساختن. ۲. [قدیمی، مجاز] به شگفتی انداختن. فرهنگ فارسی عمید. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// چو ارجاسب دید آن چنان خیره شد که روز سپیدش همی تیره شد. //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// فردوسی. /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// هرکه از دور بدو درنگرد خیره شود گوید اینصورت و این طلعت شاهانه نگر. /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// فرخی. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// مترادف و متضاد ۱. پررو، سرکش، گستاخ، لجوج ۲. پریشانخاطر، حیران، سرگشته، شگفتزده، مبهوت، متحیر، متعجب ۳. ترسان، متوحش ۴. ابله، احمق، نادان ≠ دانا ۵. باطل، بیهوده، عبث، هرز ۶. تاریک، تیره، مظلم ≠ روشن دیکشنری انگلیسی ترکی عربی intent gaze
واژه های همانند
۵۹ مورد، زمان جستجو: ۰.۱۷ ثانیه
خیره . [ ] (اِخ ) شهرکی است از توابع فارس : خیره و نیریز دو شهرک است و به خیره قلعه ای است بر کوه . (فارسنامه ٔ ابن بلخی ). خیره و نیریز دو ...
خیره . [ رَ / رِ ] (ص ) بدخواه . بداندیش . نابکار. (ناظم الاطباء). ستمگر. آزاردهنده : ای گمره خیره چون گرفتی گمراهتری دلیل و رهبر. ناصرخسرو. |...
خیره خیره . [ رَ / رِ رَ / رِ ] (ق مرکب )بیهوده . بی جهت . بی تقریب . بی دلیل بی علت : ای کرده خیره خیره ترا حیران چون خویشتن معطل و حیرانی ....
خیره دل . [ رَ / رِ دِ ] (ص مرکب ) متعجب . متحیر. حیران . گیج : زکردار آن چرخ بازوگسل خبر یافت ضحاک و شد خیره دل . اسدی .ببد خیره دل پهلوان زا...
خیره رو. [ رَ / رِ ] (ص مرکب ) بی حیا. بی شرم . (از آنندراج ). رجوع به خیره روی شود.
خیره سر. [ رَ / رِ س َ ] (ص مرکب ) بیهوده گرد. بوالهوس . || سرکش . (غیاث اللغات ). لجوج . ستهنده . عنود. یک دنده . گستاخ . بیشرم . لجاجت کننده . پ...
دل خیره . [ دِ رَ / رِ ] (ص مرکب ) خیره دل . متعجب . متحیر. سرگردان : هم از کار آن داس دل خیره ۞ ماندبر آن بت بنفرید و زآنجا براند. اسدی .بب...
خیره هش . [ رَ / رِ هَُ ] (ص مرکب ) خرفت . کودن : ترا راهزن خواند و مارکش مرا دیو مردم خورخیره هش .اسدی .
خیره سری . [ رَ / رِ س َ ] (حامص مرکب ) تمرد. خودسری . گستاخی . (ناظم الاطباء) : نشست از بر تخت کاوس کی به خیره سری مست نز جام می . فردوسی .آ...
خیره کش . [ رَ / رِ ک ُ ] (نف مرکب ) بی باک . ظالم . آنکه بدون جهة و سبب و تقریب و بابیرحمی مردم کشد. ضعیف کش . بی نواکش . آزارکننده ٔ مردم . ...