پرچم

پرچم یا بِیرَق[۱] یا درفش نماد یک گروه اجتماعی، سازمان یا کشور است که بیشتر بر روی پارچه یا کاغذ به صورت رنگی درست می‌شود. در قدیم، پرچم نماد اتحاد و تمایز در جنگ‌ها به‌شمار رفته‌است وهمبستگی یک ملت را نشان می‌دهد.[۲] پیرامون واژه[ویرایش] بر طبق منابع ترکیه‌ای واژه «پرچم» که به صورت وام‌واژه در ترکی عثمانی وجود داشته بود، واژه‌ای پارسی است که همان «پرچم» یا «پرچمنده» و «برچم» یا «برچمنده» معنی می‌دهد و از «پر» («بر» به معنی «جلو» یا «رو» و «بالا») و فعل «چمیدن» به معنی «پیچ و خم خوردن» تشکیل شده‌است.[۳] در لغت‌نامه دهخدا جزء واژه‌های پارسی دسته‌بندی شده‌است، برخی گفته‌اند[توسط چه کسی؟] این واژه ریشه خارجی دارد اما شواهدی در این باره در دست نیست. این واژه در آغاز به معنی دیگری بود اما بعدها در ایران جای واژه ترکی «بیرق» را گرفته‌است: بر سر بیرق بلاف پرچم گوید منم طرهٔ خاتون صبح بر تتق روزگار [۴] به موی یا دم غژگاو را که بر سر درفش و نیزه می‌بستند پرچم منگوله یا شرابهٔ ابریشمی، می‌گفتند.[۵] این واژه با مرور زمان، به حکم اطلاق جزء بر کل، بر خود بیرق یا درفش نیز اطلاق شده و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تأیید کرده‌است.[۶] در گذشته به پرچم یا بیرقی که در جنگ‌ها استفاده می‌شده «درفش» می‌گفتند که آن هم از فعل «دِرَفشیدن» یا «دِرُوْشیدن» که به معنی «نوعی لرزیدن» است. از دیگر واژه‌های بیگانه و عربی برای این واژه در زبان فارسی «عَلَمْ» می‌باشد.[۷]عَلَم از ریشهٔ علم بوده و در قدیم معنی «شناساننده» داشته‌است. از آن‌جا که پرچم هر قبیله باعث می‌شده که در بین قبایل دیگر شناخته شوند، به‌مرور معنی علم تغییر یافته و امروزه معنای «پرچم» می‌دهد.[۸] تاریخچه[ویرایش] مقالهٔ اصلی: تاریخ پرچم وضعیت قانونی بی‌حرمتی به پرچم میان کشورها پیشینه استفاده از پرچم در بین قبایل، چه در جنگ و چه در صلح، به روزگار باستان بازمی‌گردد. آن گونه که از منابع تاریخی بر می‌آید، تمدن‌های گوناگون، شرق و غرب از آن بهره می‌جسته‌اند هر چند به‌طور دقیق مشخص نیست که نخستین بار استفاده از آن توسط چه کسی و در چه زمانی بوده‌است.[۲] واضح است که پرچم، به‌دلیل اینکه نماد همبستگی لشکر بوده، یکی از اهداف دشمن برای از بین بردن پرچم‌دار و به زمین انداختن پرچم برای تضعیف روحیه جنگی لشکر مقابل به‌شمار می‌رفته‌است. در بسیاری از جنگ‌ها یکی از منصب‌های مهم، «پرچم‌داری» بوده‌است؛ به گونه‌ای که هر گاه پرچم از دست پرچم‌دار می‌افتاده، نوعی شکست و از هم گسیختگی برای لشکر به‌شمار می‌آمده‌است.[۲] ایران[ویرایش] در بین ایرانیان، پرچم به درفش کاویانی نیز شهرت داشته‌است. علت این نام‌گذاری آن بود که در ایران‌زمین خیزشی توسط «کاوه آهنگر» علیه پادشاه زمان خود «ضحّاک» پایه‌ریزی و او پیش‌بند کار خود را که از چرم سرخ‌رنگی بود، بر فراز چوبی قرار داد و قیام خود را آغاز کرد؛ و از آن پس به «درفش کاویانی» یعنی پرچم کاوه‌ای‌ها شهرت یافت؛ که بعدها به بسیاری ار بهترین جواهرات و سنگ‌های با ارزش زمان مزین شد و از درفش کاویانی در جنگ ایران و اعراب نیز در کتب تاریخی نامی به میان آمده‌است.[۲] رنگ بنفش[ویرایش] در پرچم بسیاری از کشورهای جهان رنگ بنفش بسیار کم مورد استفاده قرار گرفته‌است. بنفش سده‌ها نماد خاندان پادشاهی، شاه و ملکه، دوک‌ها، قدرت و ثروت بوده‌است. خاص بودن و گران بودن رنگ بنفش به خاطر کمبود و هزینه بالای رنگدانه ای است که برای ساخت آن به کار می‌رفت. ماده‌ای که برای ساخت رنگ بنفش استفاده می‌شد از شهر تجاری صور در میان فنیقی‌ها می‌آمد. رنگدانه بنفش از یک حلزون یا اسفنج دریایی کوچک که تنها در این بخش از مدیترانه یافت می‌شد به دست می‌آمد. حدود ده هزار حلزون برای ساخت یک گرم رنگ بنفش نیاز بود. به دلیل سختی و گرانی تهیه و تولید رنگ بنفش به شکل سنتی، از میان پرچم‌های کشورهای دنیا تنها در دو پرچم دومینیکا و پرچم نیکاراگوئه از این رنگ استفاده شده‌است.[۹] پرچم اتحاد[ویرایش] پرچم اتحاد؛ منتشر شده در تورنتو، کانادا پرچم اتحاد (به انگلیسی: Union Flag) پراستفاده و معروف‌ترین پرچم در سراسر جهان است که به واسطه امپراتوری بریتانیا گسترش یافت. در گذشته بر روی پرچم‌های زیادی از مناطق جهان بود. هم‌اکنون پرچم اتحاد در بالای سمت چپ یا کنتان (canton) پرچم‌های آنگویلا، استرالیا، آکراتاری و داکیلیا، جزیره اسنشن، برمودا، قلمرو جنوبگان بریتانیا، قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند، جزایر ویرجین بریتانیا، جزایر کیمن، جزایر فالکلند، مونتسرات، جزایر پیت‌کرن، سنت هلن، جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبی، تریستان دا کونا، جزایر تورکس و کایکوس، نیوزیلند و ایالت‌های هاوایی، بریتیش کلمبیا، منیتوبا و انتاریو ترسیم شده‌است.[۱۰] پرچم برخی از کشورها[ویرایش] * پرچم اتریش • پرچم جمهوری آذربایجان • پرچم آرژانتین • پرچم ارمنستان • پرچم اروگوئه • پرچم ازبکستان • پرچم اسپانیا • پرچم استرالیا • پرچم استونی • پرچم ایران • پرچم اسرائیل • پرچم اسلواکی • پرچم اسلوونی • پرچم اسکاتلند • پرچم آفریقای جنوبی • پرچم افغانستان • پرچم آلبانی • پرچم الجزایر • پرچم آلمان • پرچم امارات متحده عربی • پرچم آندورا • پرچم اندونزی • پرچم آنگولا • پرچم آنتیگوا و باربودا • پرچم انگلستان • پرچم اوکراین • پرچم اوگاندا • پرچم ایالات متحده آمریکا • پرچم ایتالیا • پرچم ایران • پرچم جمهوری ایرلند • پرچم ایسلند • پرچم باهاما • پرچم باربادوس • پرچم بحرین • پرچم بریتانیا • پرچم بلاروس • پرچم بلژیک • پرچم بلیز • پرچم بلغارستان • پرچم بنگلادش • پرچم بوتان • پرچم بوسنی و هرزگوین • پرچم بورکینافاسو • پرچم پاپوا گینه نو • پرچم پاکستان • پرچم پاناما • پرچم پرتغال • پرچم پرو • پرچم تاجیکستان • پرچم تانزانیا • پرچم تایلند • پرچم ترکمنستان • پرچم ترکیه • پرچم توگو • پرچم تونس • پرچم تونگا • پرچم چاد • پرچم جبل الطارق • پرچم جمهوری چک • پرچم جمهوری کنگو • پرچم جمهوری دموکراتیک کنگو • پرچم چین • پرچم دانمارک • پرچم روسیه • پرچم رومانی • پرچم زیمبابوه • پرچم ژاپن • پرچم سری لانکا • پرچم سن مارینو • پرچم سوئد • پرچم سوئیس • پرچم سوازیلند • پرچم سورینام • پرچم سوریه • پرچم سومالی • پرچم سیرالئون • پرچم سیشل • پرچم صربستان • پرچم عراق • پرچم عربستان سعودی • پرچم عمان • پرچم غنا • پرچم فرانسه • پرچم فلسطین • پرچم فنلاند • پرچم فیجی • پرچم قرقیزستان • پرچم قزاقستان • پرچم کاتالونیا • پرچم کاستاریکا • پرچم کامبوج • پرچم کامرون • پرچم کانادا • پرچم کره جنوبی • پرچم کره شمالی • پرچم کلمبیا • پرچم کنیا • پرچم کویت • پرچم کیپ ورد • پرچم کوزوو • پرچم گابن • پرچم گامبیا • پرچم گرجستان • پرچم لائوس • پرچم لبنان • پرچم لتونی • پرچم لهستان • پرچم لیبی • پرچم لیختن‌اشتاین • پرچم لوکزامبورگ • پرچم ماداگاسکار • پرچم مالاوی • پرچم مالزی • پرچم مالدیو • پرچم مالت • پرچم مالی • پرچم مجارستان • پرچم مراکش • پرچم مصر • پرچم مغولستان • پرچم مکزیک • پرچم موناکو • پرچم مونته‌نگرو • پرچم نامیبیا • پرچم نپال • پرچم نروژ • پرچم نیوزیلند • پرچم واتیکان • پرچم وانواتو • پرچم هائیتی • پرچم هند • پرچم هلند • پرچم هندوراس • پرچم یمن • پرچم یونان • فهرست پرچم‌ها بر پایه ترکیب رنگ نگارخانه[ویرایش] • پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران • پرچم ایران • پرچم ایالات متحده آمریکا • پرچم کشورهای عضو سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۳ • پرچم یاپ که شبیه به یک دیسک فشرده است • خلافت موحدون • پرچم رومانی • پرچم چاد • پرچم دانمارک قدیمی‌ترین پرچم مورد استفاده در جهان • پرچم جماهیری عربی خلق سوسیالیستی عظمای لیبی • پرچم ژلزنوگورسک، کراسنویارسک • پرچم استان دنیپروپتروفسک • پرچم استان پنزا • پرچم فریسلاند • پرچم استان آنتورپ • پرچم پادشاهی بنین • پرچم دزدان دریایی • پرچم رنگین‌کمان • در پرچم نروژ می‌توان پرچم پنج کشور دیگر را نیز مشاهده کرد. اندونزی، فنلاند، هلند، تایلند و لهستان، این پنج سرزمین هستند. جستارهای وابسته[ویرایش] • نگارخانه پرچم کشورهای مستقل • نگارخانه پرچم مناطق غیرمستقل • پرچم کشورهای مستقل همسود • گاه‌شماری پرچم کشورها • اصطلاحات پرچم‌شناسی • پرچم ملی • پرچم‌شناسی • نشان‌بر پیوند به بیرون[ویرایش] در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پرچم موجود است. مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به پرچم در ویکی‌گفتاورد موجود است. • نوشتار پرچم، در دانشنامهٔ بزرگ اسلامی پانویس[ویرایش] 1. ↑ «معنی بیرق واژگان مترادف و متضاد». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۰۵. 2. ↑ پرش به بالا به:۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ هادی‌منش، ابوالفضل: پرچم و پرچم‌داری، از جاهلیت تا عاشورا. در: مجله «مبلغان» بهمن و اسفند ۱۳۸۳ - شماره ۶۳. 3. ↑ perçem 4. ↑ «پرچم». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱. 5. ↑ فرهنگ فارسی تاجیکی / زیر نظر محمدجان شکوری و دیگران؛ برگردان از خط سیریلیک و تصحیحات: محسن شجاعی. - تهران: فرهنگ معاصر، ۱۳۸۴. جلد اول، ص. ۳۷۷ شابک ‎۹۶۴−۸۶۳۷−۲۴−۵ 6. ↑ نجفی، ابوالحسن. غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی. - تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ هفتم، ۱۳۷۴. ص. ۹۰ شابک ‎۹۶۴−۰۱−۰۵۵۹−۷ 7. ↑ فرهنگ فارسی دهخدا 8. ↑ کتاب «فارسی تکمیلی هشتم». 9. ↑ گفت، نمایشگاه جهیزیه (۲۰۱۸-۰۸-۱۶). «چرا در پرچم هیچ کشوری رنگ بنفش نیست؟». بیاسفر. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۷. 10. ↑ "Flag of the United Kingdom". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-04. گسترش داده‌های کتابخانه‌ای گسترش • ن • ب • و نشان‌شناسی گسترش • ن • ب • و پرچم ملی گسترش • ن • ب • و فهرست پرچم‌ها رده‌ها: • پرچم‌شناسی • پرچم‌ها • نمادهای ملی • این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۰ مارس ۲۰۲۳ ساعت ‏۲۳:۱۹ ویرایش شده‌است. • همهٔ نوشته‌ها تحت مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر شرایط استفاده را بخوانید. ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی بنیاد ویکی‌مدیا است.